Buradasın
Osmanlı Devleti Kültür Medeniyet: Toprak Yönetimi ve Eğitim Sistemi
youtube.com/watch?v=aNVJKlmd4LcYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan Osmanlı Devleti kültür medeniyet serisinin beşinci bölümüdür. Eğitimci, öğrencilere interaktif bir şekilde Osmanlı Devleti'nin toprak yönetimi ve eğitim sistemi hakkında bilgi vermektedir.
- Video iki ana bölümden oluşmaktadır: İlk bölümde Osmanlı Devleti'ndeki toprak yönetimi sistemi (miri, mülk, vakıf, tımar, dirlik) detaylı şekilde ele alınmakta, ikinci bölümde ise eğitim sistemi (sıbyan mektepleri, medreseler, saraydaki eğitim) incelenmektedir. Eğitimci, medreselerin kuruluş nedenleri, eğitim dili, akademik kariyer basamakları ve bozulma nedenleri gibi konuları da açıklamaktadır.
- Videoda ayrıca Osmanlı medreselerinin 17. yüzyıla kadar birçok ilim ve bilim insanı yetiştirmesi, Fatih Sultan Mehmet'in Sahn-ı Seman medreselerini, Kanuni Sultan Süleyman'ın ise Süleymaniye medreselerini kurması gibi önemli bilgiler de paylaşılmaktadır. Eğitimci, bir sonraki videoda Osmanlı bilim insanlarını işleyeceğini belirterek dersi sonlandırmaktadır.
- 00:03Osmanlı Devleti Kültür ve Medeniyet Videoları Hakkında
- Osmanlı Devleti kültür ve medeniyet videolarının beşinci kısmına geldik ve toplam onbir ünite bulunmaktadır.
- Toprak yönetimi, eğitim, bilim insanları, spor, mimari ve sanat, ekonomi gibi konular ele alınacaktır.
- Bu videoların ortalama süresi sekiz video olacak ve hedef 99-100 videoda çağdaş dönem dahil olmak üzere tüm konuların bitirilmesidir.
- 01:34Osmanlı'da Toprak Yönetimi
- Osmanlı'da topraklar miri (devlete ait), mülk (şahsa ait) ve vakıf (kamu giderlerinin karşılanması için ayrılan) olarak üç gruba ayrılmıştır.
- Vakıf toprakları, dini ve sosyal kurumların giderlerinin karşılandığı topraklardır ve bu topraklar devlete hizmet eden kurumlara verilerek giderlerini karşılamalarına sebep olunmuştur.
- Osmanlı'da devlete ait topraklar şahıs topraklarından çok daha fazladır ve oranlar %95-5 veya %93-7 civarındadır.
- 02:33Mülk ve Vakıf Toprakları
- Mülk topraklardan Müslümanlara öşr, gayri müslimlere haraç ismiyle vergi alınmıştır.
- Mülk toprakları sahibi tarafından alınabilir, satılabilir ve miras bırakılabilirken, vakıf toprakları bu şekilde işlemeye tabi tutulamaz.
- Miri topraklar devlete ait olan topraklardır ve çeşitli alt kategorilere ayrılmıştır.
- 03:49Miri Topraklarının Alt Kategorileri
- Taşmaklık: Padişahın eşi, annesi ve kızlarına ayrılan topraklardır ve gelirleri bu kişilerin ihtiyaçlarına dağıtılır.
- Mukatta: İltizam sisteminin uygulandığı, tımar olmayan ve gelirleri doğrudan devlet hazinesine aktarılan topraklardır.
- Malikane: Salyaneli eyaletlerde ömür boyu birine verilen ve gelirleri devlete yararlılık gösterenlere ayrılan topraklardır.
- 06:11Diğer Miri Toprak Tipleri
- Yurtluk: Sınır boylarında oturanlara geliri ayrılan, akıncılara verilen topraklardır.
- Ocaklık: Tersanede çalışanlara ve kale muhafızlarına geliri ayrılan topraklardır.
- Metruk: Hiçbir işe yaramayan, tarım yapılmayan ve ticaret yolları üzerinde bulunmayan arazilerdir.
- 08:01İddaa ve Tımar Sistemi
- İddaa, devlet memurlarına ve askerlere ayrılan topraklardır ve tımar sistemi iddaanın en yaygın kullanılan alt kategorisidir.
- Tımarlı sipahi, köyde toprağa sürdükten sonra elde ettiği ürünün bir kısmını vergi olarak veren, barış zamanında çiftçiye yardım eden ve savaş zamanında at binip giden kişidir.
- İddaa sisteminin faydaları: toprağın boş kalmasını engelleme, düzenli vergi toplama, masrafsız ordu kurma, devlet memurlarının maaşlarının ödenmesi ve bölgelerin güvenliğini sağlamadır.
- 09:51İddaa Sisteminin Alt Kategorileri
- İddaa sistemi üç farklı büyüklüğe göre has, zeamet ve tımar olarak ayrılır.
- Has: Geliri yüzbin akçe ve üzeri olan en iyi topraklar, üst düzey şilelere ve padişah, divan üyelerine verilir.
- Zeamet: Geliri yirmibin akçe ile yüzbin akçe arasında değişen topraklar, müderris, hekim, kadı yardımcısı gibi orta sınıf memurlara verilir.
- 10:50Osmanlı Devleti'nin Toprak Sistemi
- Tımar, Osmanlı Devleti'nin asgari ücretidir ve geliri 3 bin akçe ile 20 bin akçe arasında değişir.
- Tımar, en alt düzey memurlar ve askerlere verilirken, statüye göre has ve zeamet toprakları daha yüksek gelirli olanlara ayrılır.
- Osmanlı'da topraklar devlete aittir ve çiftçilerin iki öküzüne göre kiralık arazi verilirdi.
- 13:32Çift Hane Sistemi
- Devlet memuru gözünden tımar sistemi, köylü gözünden ise çift hane sistemi olarak adlandırılır.
- Çift hane sisteminde köylüler devletin topraklarında tarım yapar, vergi öder ve ürün elde eder.
- Köylüler toprakları devredebilmez, satamaz, vakfedemez veya miras bırakamaz, bu da Osmanlı'da feodaliteyi önlemiştir.
- 17:36Arpalık Sistemi
- Arpalık, devlet memurlarına üstün hizmet karşılığında verilen topraklardır.
- Arpalık, memurların yaşarken ve ölürse oğullarına kalacak miras olarak verilirdi.
- Arpalık, günümüzdeki üstün hizmet madalyasına benzer bir sistemdir.
- 19:16Osmanlı'da Eğitim Sistemi
- Osmanlı'da eğitim dört şekilde düzenlenirdi: örgün, yaygın, askeri ve mesleki eğitimi.
- Mesleki eğitim, günümüzdeki çırak eğitim merkezleri gibi loncalarda verilirdi.
- Askeri eğitim donanmada, acemi olanlarda ve askerin her kısmında verilirdi.
- Yaygın eğitim, süresi belli olmayan, her yerde (ev, kıraathane, kahvehane) öğrenilen bilgilerdir.
- 22:02Osmanlı Eğitim Sistemi
- Osmanlı Devleti'nde eğitim üç yerde yapılmaktaydı: sıbyan mektepleri, medreseler ve saray.
- Sıbyan mektebi günümüzdeki ilkokula denk gelir ve genellikle yedi yaşına gelen çocuklar için kurulmuştur.
- Sıbyan mektepleri hem kız hem de erkek öğrencileri kabul eden, cinsiyet ayrımı yapmayan okullardır.
- 24:46Sıbyan Mekteplerinde İlk Gün
- Osmanlı'da sıbyan mekteplerine giden çocukların ilk günü, günümüzdeki ilkokul ilk gününe benzer heyecanla karşılanırdı.
- Çocuklar okula eşek, at veya deve gibi binek araçlarla götürülür ve geçişte bakkal veya kasap gibi dükkânlardan harçlık olarak çikolata gibi hediyeler alırlardı.
- Okulun önünde yapılan törenlere "amin alayı" denir ve öğretmen en büyük bineğe biner, tüm aileler ve çocuklar birlikte dua ederlerdi.
- 27:26Saraydaki Eğitim Kurumları
- Saraydaki eğitim kurumları üç gruba ayrılır: şehzade mektebi, enderun ve harem.
- Şehzade mektebi'nde padişahın oğulları özel hocalarla eğitim görür, dönemin en ünlü alimleri (Akşemseddin, Molla Gürani, Ebu Suud Efendi) onlara ders verirdi.
- Şehzade mektebi'ndeki ilk derse "bedi besmele" denir ve eğitim on iki yaşına kadar sürer.
- 30:06Medreseler
- Medreseler Osmanlı Devleti'nin en önemli eğitim basamağıdır ve günümüzdeki lise ve üniversiteye denk gelir.
- İlk medrese Orhan Bey döneminde İznik'te açılmıştır ve ilk müderris Davud'u Kayseri'dir.
- Osmanlı kuruluş döneminde müderris eksikliği nedeniyle öğretmenler Suriye, Halep, İran gibi Anadolu dışı bölgelerden getirilirdi ve isimlerinde kökenlerini belirten "Farslı", "Halepli" gibi sıfatlar kullanılırdı.
- Medrese dili Arapçaydı ve akli ve dini bilimler öğretilirdi, ancak 17. yüzyıldan sonra medreselerin kalitesi düşmeye başladı.
- 32:15Osmanlı Medreseleri ve Eğitim Sistemi
- Medreselerde şehir ve köylerden kaçan insanların ağırlanması, Avrupa'nın takip edilememesi gibi sebeplerden dolayı eğitim sistemi etkilenmiştir.
- "Alimin oğlu alimdir" (hocanın oğlu hocadır) anlayışı, medreselerde eğitimde önemli bir rol oynamıştır.
- Medreselerin isimlerindeki sayılar (20'li, 30'lu, 40'lı, 50'li, 60'lı) öğretmenin aldığı maaşı gösterir, bu da Osmanlı Devleti'nin medreselere önem verdiğini gösterir.
- 33:25Osmanlı Medreselerinin Tarihi
- Fatih Sultan Mehmet, İstanbul'da ilahiyat fakültesi anlamına gelen Sahn-ı Seman medreselerini kurmuştur.
- Osmanlı'nın en eski medresesi, Orhan Bey döneminde İznik'te açılan İznik Orhaniyesi'dir, ancak günümüzde yoktur.
- Osmanlı'nın günümüzde bize kalan en eski medrese İznik'te bulunan Süleyman Paşa Medresesi'dir.
- 34:32Medreselerin Özellikleri
- Eğitim dili Arapça'dır ve ilk müderris Davud'u Kayser'dir.
- İlk müderrisler "Acemi Arap" veya "Afgani" şeklinde nitelendirilmiştir, bu öğretmen eksikliğinden kaynaklanmaktadır.
- Fatih Sultan Mehmet, Sahn-ı Seman medreseleri ile bunlara öğrenci yetiştiren tetimme medreselerini açmıştır.
- 36:26Medreselerin Bozulma Nedenleri
- Medreselerden pozitif bilimlerin çıkarılması veya ders saatlerinin azaltılması, padişahların eskisi kadar bilime destek vermemesi medreselerin bozulma nedenlerindendir.
- Padişahların bilim adamlarıyla tartışmak arzusundan dolayı "huzur dersleri" yapılmıştır, padişahın önünde yapılan her şey "huzur" anlamına gelir.
- Medreselerin bozulma nedenleri arasında Avrupa'nın takip edilememesi, derslerin öğrencilere ağır gelmesi, isyanlar sonucu halkın bir kısmının medreselere sığınması ve "beşik ulema" anlayışı bulunmaktadır.
- 40:10Osmanlı Eğitim Sistemi ve Medreseler
- Medreselere ilk girdiğinizde "softa" (bilgisiz öğrenci) adını alırsınız, ikinci senede "danişment", dördüncü senede "muhit" (stajyer öğretmen) olursunuz.
- Medreseyi bitiren herkes öğretmen olur, ancak doktor, mühendis gibi özel alanlarda çalışmak isteyenler "ihtisas medreseleri"ne giderler.
- İhtisas medreseleri: Darül Tıp (hekim), Darül Hendese (mühendis), Darül Kurra (Kur'an öğreticisi), Darül Hadis (hadis öğreticisi) gibi.
- 42:49Akademik Kariyer Basamakları
- Osmanlı'da akademik kariyer basamakları: softa, danişment, muhit, lazım ve müderris.
- Medreseyi bitirenler otomatik olarak öğretmen olabilir, ancak bir bekleme süresi (nâzır) geçirmeleri gerekir.
- Kadı, şeyhülislam gibi görevliler kesinlikle medreseden çıkabilir, sadrazam ise hem medreseden hem Enderun'dan çıkabilir.
- 44:51Toprak Yönetim Sistemi
- Arpalık, memura ek verilen toprak anlamına gelir.
- Toprak yönetimi sisteminde paşmaklı, mukatta, malikane gibi terimler vardır.
- Yurtluk, sınırdaki motor ve akıncıların oturuşu olan yerlerdir, ocaklık ise boylarda kale muhafızları ve tersanelere ait yerlerdir.