Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Maltepe Üniversitesi Felsefe Bölümü'nün düzenlediği "Felsefe Söyleşileri" programının 22. yılı ikinci haftasında yayınlanan bir akademik ders formatındadır. Programı Betül Hoca sunarken, Prof. Dr. Zekiye Kutlusoy, Doç. Dr. Dilek Karlı Çil ve diğer akademisyenler konuk olarak yer almaktadır.
- Video, meta felsefe ve analitik felsefe konularını ele almaktadır. İlk bölümde felsefenin doğası, işlevi ve çözümleme kavramı incelenirken, ikinci bölümde analitik felsefenin tarihsel gelişimi anlatılmaktadır. Son bölümde ise ahlak yargılarının evrensellik ve görecelliği tartışması yapılmaktadır. Video, izleyicilerden gelen soruların cevaplanmasıyla devam etmektedir.
- Ders boyunca çözümleme kavramının farklı anlamları (ayrıştırma, gerileme, dönüştürme, yorumlama, kavramsal çözümleme, dedektif çıkarsama ve indirgeme), analitik felsefenin üç farklı kuşağı (mantıksal, pragmatik ve semantik çözümleme) ve ahlak yargılarının evrensel olup olmadığı sorusu detaylı olarak ele alınmaktadır. Konuşmacılar, felsefenin analitik bakış açısını ve çözümlemeci yaklaşımını vurgularken, felsefe tarihinin zengin bir birikim olarak görüldüğünü ve kendi üzerine dönüp düşünmenin önemini belirtmektedirler.
- 00:40Felsefe Söyleşileri'nin Tanıtımı
- Felsefe Söyleşileri'nin yirmiikinci senesinin ikinci haftası başlıyor ve ay boyunca cumartesi akşamları saat sekiz-on arasında devam edecek.
- Bu seneki konu "felsefe üzerine felsefe" (meta felsefe) olup, felsefenin kendisine yönelik çalışmaları ele alacak.
- Felsefe, kendisine yönelme çabasıyla diğer bilgi dallarından ayrılır ve bu senede Maltepe Üniversitesi Felsefe Bölümü'nün hocaları ağırlıklı olarak katılacak.
- 03:06Konuk Hoca Prof. Dr. Zekiye Kutlusoy
- Prof. Dr. Zekiye Kutlusoy, uzun yıllardır Maltepe Üniversitesi'nde çalışan ve uzmanlık alanları arasında mantık, bilim felsefesi, bilgi felsefesi ve dil felsefesi bulunan bir felsefeci.
- Konuğu, tarihsel süreçte felsefi çözümleme adı altında bir çalışma yapacak.
- Felsefi çözümleme (analitik felsefe) yöntemi felsefe çalışmalarında büyük etki bıraktığı için, meta felsefede nasıl bir yansıması var olacak.
- 05:53Meta Felsefe ve Felsefenin Doğası
- Felsefe, varlık, bilgi ve değer sorunlarına ilişkin çeşitli bilgilenme etkinliklerinin yürütüldüğü bir alan olarak tanımlanabilir.
- Felsefe etkinlikleri arasında soru sorma, sorunları formüle etme, çözüm arayışları, tartışma yürütme, görüşleri eleştirel olarak sorgulama ve hayal ürünü düşünce deneyleri geliştirme bulunur.
- Meta felsefe, felsefenin doğası, olanaklılığı, koşulları, nasıl yapılması gerektiği, amacı, işlevi ve değeri gibi konuları ele alan bir üst soruşturmudur.
- 08:20Felsefenin Özellikleri ve Yararı
- Felsefenin neliği (doğası) açısından önemli özellikleri arasında soyut düşünme, kavramlara yönelik duyarlılık, bütünlüklü bilgi arayışı ve refleksif olma bulunur.
- Felsefenin yararı konusunda farklı görüşler vardır; Cemal Yıldırım'a göre felsefe pratik bir çıkar sağlamaz, sadece bilme ve gerçeği görme merakını giderir.
- Efe'ye göre felsefenin tek yararı yetkin bilginin kendisidir ve felsefenin oluşması için üç ön koşul vardır: bilme açığı, bilginin doruğuna çıkılması için önceki bilimlerin gelişmiş olması ve "ne ve neden" sorularının sorulmuş olması.
- 12:09Felsefenin Temel Özellikleri
- Felsefe, insanları soya sopa kökene, kültüre, gelenek ve dine bakmaksızın akıl ve deneyim temelli bilgide birleştirmekte, felsefe okuyanları dünya vatandaşları kılmaktadır.
- Felsefenin temel soruları üç başlık altında toplanabilir: Doğa nedir? Nasıl yaşamalıyız? İyi bir hayattan umduklarımız nelerdir?
- Felsefenin özü, düşünen insan zihninin doğal olarak karmaşık bulduğu, çözülmemiş veya çözülemeyecek sorularda yatar.
- 14:45Felsefenin Temel Soruları
- Thomas Negle, felsefeye özgü dokuz temel soruyu belirler: zihnimizin dışındaki dünyanın bilgisi, diğer zihinlerin bilgisi, zihin-beyin ilişkisi, dilin nasıl mümkün olduğu, hür irade, ahlakın temeli, eşitsizliklerin adil olması, ölümün doğası ve yaşamın anlamı.
- Felsefe etkinliğinin karakteristik özellikleri: refleksiyon, kavramsal etkinlik, aklın ve argümantasyonun kullanımı, şaşırtıcı durumların açıklığa kavuşturulması ve ilkeler üzerinde kuramsal yaklaşım geliştirme.
- Russell'ın "Felsefe Sorunları" kitabında ilk sırayı dış dünyanın varlığı sorununa vermiş, görünüş-gerçeklik ayrımıyla başlamıştır.
- 17:14Felsefenin Amacı ve Meta-Felsefe
- Felsefenin amacı dünya ve kendimiz hakkında daha derin bir anlayışa ulaşmaktır; felsefe sayesinde doğru-yanlış, dil, bilgi, sayı, zaman gibi kavramların kendilerini sorguluyoruz.
- Negle'ın "Felsefeye Küçük Bir Giriş: Her Şey Ne Anlama Geliyor?" kitabı 1987'de yayımlanmış, 2004'te Türkçe'ye kazandırılmıştır.
- Felsefeye giriş kitapları aynı zamanda meta-felsefe kitaplarıdır; felsefe tarihi kitapları da bu bakış açısından meta-felsefe çalışması olarak değerlendirilebilir.
- 19:15Felsefe Yapma Biçimleri
- Meta-felsefenin ikinci sorusu felsefe yapma biçimine ilişkin bir sorudur.
- Felsefedeki temellendirmelerde embrik bilimin olgusal deneylerine veya matematiğin formel ispatlarına başvurulmadığı, çözümleme analizi ise felsefe tarihi boyunca çeşitli şekillerde kullanıldığı belirtilir.
- 20. yüzyılda analitik felsefe geleneği kapsamında felsefenin bir dil çözümlemesi olarak netleştirilmesi olmuştur.
- 21:35Felsefi Metinler ve Çözümleme
- Felsefi bir etkinliğin ürünü, yazıya dökülmüş bir metindir; felsefe yapma aslında felsefi bir metin yazma sürecidir.
- Felsefi düşünce, kavramlar ve sözcükler aracılığıyla dil ile yazıya dökülerek felsefi söylemce biçimlendirilir ve felsefi metin oluşturulur.
- Çözümleme, en genel anlamda bir şeyin açıklanması veya yeniden oluşturulması için o şeyden daha temel olanlara gidilmesi olarak betimlenir.
- 25:36Çözümleme Kavramının Farklı Anlamları
- Çözümleme kavramı analitik felsefenin içinde bile farklı anlamlara sahip olabilir, bu nedenle felsefede tek bir çözümleme anlayışı söz konusu değildir.
- Antik Yunan düşüncesinde çözümleme, bir şeyi daha sonra kanıtlanabileceği ilk ilkelere geri gidilmesi anlamına gelir ve sonsuz gerileme içine düşülmesi istenmez.
- Yirminci yüzyılda Frege ve Russell'ın çözümlemeleri, dönüştürücü veya yorumlayıcı bir nitelik kazanmıştır; çünkü çözümleme öncesinde ifadelerin doğru mantıksal biçimlerinde yeniden formüle edilmesi gerekir.
- 28:39Çözümleme Kavramının Farklı Biçimleri
- Çözümleme kavramına ilişkin farklı içerikler vardır: ayrıştırma, gerileme, dönüştürme, yorumlama, kavramsal çözümleme ve dedektif çıkarsama.
- Bazı düşünürler çözümleme veya analist terimini kullanmaksızın zaman zaman bir tür çözümleme etkinliği sergilemişlerdir.
- Sokratik tanım bir kavramsal analiz biçimidir, ancak Platon hiçbir diyalogunda "analiz" veya "çözümleme" terimini kullanmaz.
- 31:06Çözümleme Kavramının Tarihsel Gelişimi
- Çözümleme sözcüğü, gevşeme veya çözülme anlamına gelen eski Yunanca "analosis" teriminden türemiştir ve zaman içinde problem çözümü anlamıyla geometride kullanılmıştır.
- Ökleydes'in geometrisinde kullanılan aksiyomatik dedektif yöntem, çözümleme yöntemi olarak geliştirilmiştir.
- Platon'un Sokrates'in tanıma yöneliminden etkilenerek kavramsal çözümlemelere giriştiği görülür, özellikle "Tetos" diyaloğunda bilgi kavramını "gerekçelendirilmiş, temellendirilmiş doğru inanç" olarak tanımlamıştır.
- 34:17Bilgi Kavramının Çözümlenmesi
- Platon, "Seyahat" diyaloğunda bilgi kavramının çözümlemesinde üç tanım denemesi yapmıştır: önce bilginin duyum olarak belirlenmesi, sonra doğru sanayı bilgi olarak çözümlenmesi ve son olarak "logosa dayalı doğru sanı" tanımı.
- Platon, "logos" (kanıt, hesap verme) kavramını üç farklı şekilde tanımlamaya çalışmış ancak doyurucu bir tanım yakalayamamıştır.
- Yirminci yüzyılda bilgi kavramının çözümlemesi devam etmiş, özellikle 1960'ların sonunda ortaya çıkan sorunlar üzerine tartışmalar yapılmıştır.
- 39:59Mantıksal Çözümleme ve Aristoteles
- Kavramsal çözümlemeden mantıksal çözümlemeye geçiş, analitik felsefede yirminci yüzyılda ciddi bir ayrım yapılmıştır.
- Mantıksal çözümlemenin babası Aristoteles'tir ve mantık görüşlerini "Kategoriler", "Yorum Üzerine Çözüm", "Çözümlemeler", "Topikler" ve "Sozistik Çürütmeler" kitaplarında toplamıştır.
- Aristoteles'in mantık anlayışı, logos öğretisi kapsamında hem dilsel hem düşünsel bir analiz olarak görülür ve mantık terimini kullanmaz, yerine "analitik" ve "diyalektik" terimlerini kullanır.
- 42:28Aristoteles'in Mantık Anlayışı
- Aristoteles mantığı bir bilim dalı değil, tüm ussal etkinlik alanlarında bilgi edinmenin aracı olarak görür ve onu sınıflandırmaz.
- Birinci Çözümlemelerde kanıtlamayı geçerli çıkarım olarak belirlerken, İkinci Çözümlemelerde ağırlıklı olarak matematiksel ispatları incelemektedir.
- Aristoteles mantık sanatının tümüyle konuşma ile ilgili olduğunu vurgular.
- 45:42Ortaçağ'da Mantık ve Dil
- Ortaçağ'da mantığın dilsel yönü öne çıkarılır ve "mantık" sözcüğü "söz söylemek, düşünmeye, dile getirmek" anlamında kullanılır.
- Abelardus, mantığı bir dil disiplini olarak görür ve gramer ile dilbilgisi ile sıkı bir ilişki içinde olduğunu belirtir.
- Ortacağ'da dile verilen önem, dil çözümlemelerinin önem kazanmasına yol açar.
- 48:19Bilimsel Devrim ve Çözümleme
- Onyedinci yüzyılda karmaşık matematiksel tekniklerin geliştirilmesiyle yeni çözümleme biçimleri ortaya çıkar.
- Descartes'ın "Aklın Yönetimi"nde çözümleme ve birleştirme ayakları yönteminin taşıyıcıları olarak görülür.
- Port Royal okulunun dilbilgisel çözümlemesine yaptığı vurgu, yirminci yüzyılın analitik felsefesinin başlangıç figürleri tarafından etkilenir.
- 51:31Yirmiinci Yüzyıl ve Çözümleme
- Yirmiinci yüzyılda analitik felsefe ve fenomenoloji iki temel karşıt meta-felsefi duruş olarak kendini gösterir.
- Hem analitik felsefe hem de fenomenoloji, ayrıştırmacı çözümleme den yararlanan ancak bunun ötesine geçen daha karmaşık çözümleme anlayışları geliştirirler.
- Yirmiinci yüzyılda yaygın bir şekilde dile odaklanmış olan felsefi soruşturma için "dilci dönemeç" veya "dile dönüş" terimleri kullanılır.
- 53:5220. Yüzyılın Başlarında Felsefedeki Dil Dönüşümü
- 20. yüzyılın başlarında felsefedeki "dilsel dönemeç" olarak adlandırılan bir dil dönüş hareketi yaşanmıştır.
- Bu dönüşüm, 19. yüzyılın sonunda Frege'nin çalışmalarıyla açılan yolda Russell ile ilerleyerek, daha sonra Carnap ile belirginleşmiştir.
- Dönüşüm döneminde felsefi etkinlik bir çözümleme etkinliği olarak görülürken, dile ilişkin sorunlardan kaynaklanan felsefe sorunlarının dilin mantıksal veya kavramsal çözümlemesiyle aydınlatılabileceği fikri analitik filozofları karakterize etmiştir.
- 55:11Analitik Felsefenin Üç Kuşağı
- Analitik felsefenin üç ayrı kuşağı vardır: sentatik, pragmatik ve semantik boyutlara odaklanan filozoflar.
- Rosi'ye göre, analitik felsefenin karakteristik özelliği felsefi problemleri dil açısından ele almak ve bu problemlere dil analizi yaparak çözüm aramaktır.
- Rosi'nin kitabında, analitik felsefenin üç kuşağı ayrıntılı olarak incelenmiştir.
- 56:37Analitik Felsefenin Karakteristik Özellikleri
- Analitik filozoflar, birbirinden çok farklı etkinlikler sergilese de ortak bir noktaları vardır: felsefi problemleri dil açısından ele alıp çözüm aramaktır.
- Russell'ın betimlemeler teorisi, Wittgenstein'ın dil oyunları teorisi, Carnap'ın mantıksal syntax gibi farklı çalışmaları arasında ortak bir nokta vardır.
- Analitik filozofların çoğunluğunun dilbilimcilerle ancak biraz ilişki içinde olması ve dilbilimden ödünç aldıkları şeylerin bu disipline kattıklarının yanında çok az olması dikkat çekicidir.
- 59:28Analitik Felsefenin Üç Kuşağı
- Birinci kuşak, dilin sentatik boyutunu öne çıkaran filozoflar olarak tanımlanır ve Cambridge Üniversitesi'nin odaklandığı bir kuşaktır.
- İkinci kuşak, mantığı lanetleyen ve mantığa tümüyle karşı çıkan filozoflar olarak Wittgenstein'ın ikinci dönemi ve Oxford Üniversitesi profesörlerini içeren gündelik dil felsefesini temsil eder.
- Üçüncü kuşak, dilin semantik boyutunun öne çıkarıldığı ve semantik açıdan anlamsal çözümlemelerin yapıldığı bir kuşaktır.
- 1:02:08Üç Kuşakın Özellikleri
- Birinci kuşak, gündelik dildeki ifadelerin formel bir dil içinde yeniden formüle edilmesi biçiminde iyileştirici bir amaçla dilin mantıksal çözümlemesine öncelik verir.
- İkinci kuşak, dilin içinde kullanıldığı durumların, bağlamların ve koşulların açıklanmasına bel bağlayan ve mantıkçılığın reddiyle ayırıcı özelliğini kazanan filozofları temsil eder.
- Üçüncü kuşak, standart ya da temel mantığın çerçevesinden dışarıya taşan mantık sistemlerinin kuruluşundan yararlanan ve sofistike teorik modelleri ince ayrımlara ve gündelik dilin belirsizliklerine uyumlu kılmaya çalışan filozofları içerir.
- 1:04:22Mantık Felsefesinin Gelişimi
- Yüzyıllardır tek bir mantık sistemi varken, günümüzde mantık sistemlerinin çoğulluğu mantık felsefesinin en önemli konularından biridir.
- Üçüncü kuşak mantık felsefesi, mantığın tekniğini parçalamak pahasına doğal dillerin mantıksal bir formel eleştirilmesine girişimde bulunur.
- Mantık felsefesinde dili çözümlemek için farklı yaklaşımlar olabilir: mantıksal çözümlemeyi dilbilgisel çözümlemeden ayırmak, kavramsal analize yönelmek veya teknik semantik problemlerle ilgilenmek.
- 1:05:58Felsefe Söyleşisi Değerlendirmesi
- Konuşmacı, analitik felsefenin çözümsel ve çözümleyici yaklaşımının son derece önemli olduğunu vurgulamıştır.
- Günümüzde günlük dilde iletişimde yaşanan karmaşalar ve sorunlar, incelikli düşünmenin gerekliliğini göstermektedir.
- Felsefecilerin işi, dille iletişimi ve iletişimdeki sorunları anlama ve çözümlemektir.
- 1:07:42Felsefenin Yazıya Dökülmesi
- Felsefenin yazıya dökülmesi, büyük bir filozofun kendisinin düşüncelerini dile dökmeli ve felsefi söylem içinde biçimlendirmeli olduğu düşünülmektedir.
- Sokrates'in kendi görüşlerini yazmadığı halde, Platon'un diyaloglarında Sokrates'in görüşlerini kavramak mümkün olmuştur.
- Platon'a minnet duyulur çünkü Sokrates'in görüşlerini anlayabilmek için onun sayesinde bir kaynak bulunmaktadır.
- 1:09:27Retorik ve Mantık Kullanımı
- Retorik, hitabet sanatı olarak hem iyi niyetle hem de kötü niyetle kullanılabilir.
- Aristoteles sonrası dönemde, mantık ve retorik aracılığıyla kendi çıkarları için halkı kandırmak üzere kelime oyunları yapılmıştır.
- Retorik, söz ustalığını kanıtlamak için kullanılabilir ancak aynı zamanda kötü niyetlerle de istismara açıktır.
- 1:10:17Tractatus'un Anlamı
- Tractatus, dilin sözdizimsel çözümlemesinin yapıldığı dönemde Wittgenstein tarafından yazılmıştır.
- Wittgenstein, mantıksal atomculuğun görüşünü geliştirerek dille gerçeklik arasında birebir karşılıklılık ilişkisinin olduğunu kurgulamıştır.
- Tractatus'ta madde madde sembolik mantık açısından önemli görüşler bulunmakta ve meşhur doğruluk değeri tablosunun geliştirilmesi söz konusudur.
- 1:14:08Ahlak Yargılarının Doğası
- Ahlak yargılarının evrensel mi yoksa görelim mi olduğu sorusu, ahlak felsefesinin temel sorularından biridir.
- Antik çağdan itibaren iyi ve kötünün görelim mi yoksa evrensel mi olduğu tartışması yapılmaktadır.
- Sofistler iyinin kişiye ya da topluma göre değiştiğini söylerken, Sokrates bunun evrensel olduğunu söylemiştir.
- 1:16:10Ahlak ve Etik Kavramları Arasındaki Ayrım
- Ahlak ve etik kavramları sıklıkla birbirinin yerine kullanılır, ancak aralarında önemsenmeyecek bir fark bulunur.
- Ahlak, iyi ve kötü değerlendirmelerini ifade eden alan ve yapılması gereken-yapılmaması gerekenleri içeren normları kapsar.
- Etik ise felsefenin bir sorgulama alanı olan bilgisel bir etkinliktir ve iyi kavramının ne anlama geldiğini araştırır.
- 1:17:50Ahlak Yargılarının Evrensel Olup Olmadığı Sorusu
- "Ahlak yargıları evrensel midir yoksa göreli midir?" sorusu üç farklı anlamda kullanılmaktadır.
- Birinci anlamda, ahlak normlarının evrensel olup olmadığı sorulduğunda, kavramsal olarak toplumsal olan normların evrensel olamayacağı anlaşılır.
- Bu soru, iyi olanı kültürel olana indirgemesiyle ahlaki-kültürel görelilik düşüncesine götürür, bu da belirli bir toplumda iyi olan eylemin başka bir toplumda kötü olabileceğini öne sürer.
- 1:21:57Evrensel Ölçüt Arayışı
- İkinci anlamda, iyi ve kötüyü belirleyen evrensel bir ölçüt var mıdır sorusu farklı felsefi yaklaşımlar tarafından ele alınmıştır.
- Hazzı temel alan yaklaşımlar (Kirene Okulu ve Epikürcülük) hazzı ölçüt olarak alır, ancak bu ölçüde yapılan değerlendirmeler kişiye göre değişir.
- Faydayı temel alan yaklaşım (Faydacılık) Jeremy Bentham ve John Stuart Mill'in düşüncelerinde kendini gösterir; Bentham mutluluğu hazzın artması ve acının azalması olarak tanımlarken, Mill toplam fayda kavramını öne sürer.
- 1:25:42Farklı Yaklaşımlar ve Erdemi Temel Alan Yaklaşım
- Varoluşçu yaklaşım (Sart'ın düşüncelerini temel alarak) ölçütün bireyi olduğunu savunur ve bireyin özgürce eylemde bulunmasının önemli olduğunu söyler.
- Erdemi temel alan yaklaşımlar, iyi yaşamın dayandığı ölçütün erdem olduğunu ve iyi eylemin kaynağının erdem olduğunu belirtir.
- Bu yaklaşımlarda sadece erdemi temel alan yaklaşımın evrensel anlamda iyi olabileceğini gösterdiği görülür.
- 1:28:31İyi Kavramının Nesnel Bilgisi
- Üçüncü anlamda, "İyi kavramının nesnel bilgisi mümkün müdür?" sorusu ele alınır.
- Bu soru, kişiye göre ya da topluma göre olmayan bir iyiden söz edebilir miyiz sorgusunu içerir.
- Bu soru ve yanıtları belirli bir insan anlayışından hareketle yapılır, çünkü insandan ne anlaşıldığı ile iyi kavramından ne anlaşıldığı birbiriyle yakın ilişkidedir.
- 1:29:21İyi Kavramının Evrensel Olup Olmadığı Sorusu
- İyi kavramının evrensel bilgisi mümkün mü sorusuna iki farklı yanıt verilmektedir.
- Birinci yanıt, iyi kavramının kişiye veya topluma göre değiştiği ve iyinin evrensel bilgisinin mümkün olmadığı düşüncesidir.
- İkinci yanıt ise iyi kavramının evrensel olduğu ve bilgisine ulaşabileceğimizdir.
- 1:30:45Haz ve Fayda Temelli Yaklaşımlar
- Haz temelli yaklaşımda insan doğal bir varlık olarak ele alınır ve haz veren şeyler iyidir düşüncesi insanın haz almayı isteyen bir varlık olduğu fikrine dayanır.
- Fayda temelli yaklaşımlarda insan doğası gereği fayda peşinde koşan bir canlı olarak ele alınır ve kendisine fayda sağlayan şey onun için iyidir.
- Bu yaklaşımlarda akıl, insanın doğal varoluşunu en iyi şekilde gerçekleştirmesinin bir aracı olarak görülür, etik bilgiye ulaşan bir olanak değildir.
- 1:33:08Bireyi Temel Alan Yaklaşım
- Bireyi temel alan yaklaşım (varoluşçu yaklaşım) insanı özgür, yalnız ve seçimleriyle kendini belirleyen bir varlık olarak ele alır.
- Bu yaklaşımda özgürlük, dışsal etki altında kalmama anlamında anlaşılan bir özgürlüktür ve iyi olan özgürce yapılmış eylemlerdir.
- Bu üç yaklaşımda ortak olan şey, insanı doğal biyolojik bir deneyim varlığı olarak görmeleridir.
- 1:35:27Evrensel İyi Kavramına İlişkin Yaklaşımlar
- Evrensel iyi kavramının bilgisine ulaşabileceğimiz düşüncesinde, insan ya da bir grup için değil, bütün insanlar için iyi olanın ne olduğunu sorarlar.
- Platon, tek tek iyileri kapsayan o iyi kavramının bilgisine ulaşmaya çalışırken, Aristoteles de erdemden hareketle bu soruya yanıt verir.
- Kant'ta insan hem doğal yanı hem de akıl sahibi bir varlık olarak görülür ve akıl etik bilgiyi üretme olanağı sağlar.
- 1:39:36Kant'ın Evrensel Ahlak Yasası
- Kant'ın evrensel ahlak yasası "öyle eylemde bulun ki eyleminin ilkesi herkes için geçerli olan bir yasa olabilsin" şeklinde ifade edilir.
- Kant için özgürlük, insanın kendi eğilimleriyle hareket etmesi değil, aklını kullanarak, aklın rehberliğinde hareket etmesidir.
- İyinin bilgisine ulaşmamızı sağlayan şey akıldır ve etik bilgiyle insanı bütünlüğü içerisinde ele aldığımızda insan için neyin iyi olduğunun yanıtını verebiliriz.
- 1:42:20Ahlak Yargılarının Evrensel Olup Olmadığı Sorusu
- Ahlak yargılarının evrensel olup olmadığı sorusuna yanıt verirken, sorunun hangi anlamda kastedildiği netleştirilmelidir.
- Etik bilgi olmadan bu soruya tam ve doğru cevap vermek mümkün değildir.
- 1:43:01Felsefi Söyleme ve Kavramsal Çözümlemeler
- Felsefede felsefi söylemin ortak paydasında kavramsal çözümlemelerin önemini göstermektedir.
- Ekille tümel arasındaki ilişki, yaşananlarla onları çerçeveleyen kavramlar arasındaki ilişki, felsefenin yöneldiği konulardır.
- Günümüzde "herkesin doğrusu kendisine göre" gibi ifadeler sıkça duyulmakta, ancak bu konular felsefi olarak ele alınmalıdır.
- 1:44:16İnsan Görüşlerinin Önemi
- Felsefe yollarında insanla ilgili görüşlerin belirlenmesi çok önemlidir.
- Tümel-tekil ayrımının yapılmaması ve karıştırılması problemli noktalara götürebilir.
- İnsanla ilgili herhangi bir kavramı sorgularken belirli bir insan görüşünden hareketle sorulara yanıt verilir.
- 1:45:31İnsan Görüşlerinin Farklı Alanlardaki Etkileri
- İktisat felsefesinde ekonomiden ne anlaşıldığı, belirli bir insan fikri üzerinden belirlenir.
- Geleneksel iktisadın insan kavrayışı, insanın faydasını maksimize etmeye çalışan bir varlık olduğu düşüncesidir.
- Aristoteles'in devlet görüşünde insan erdemli yaşayabilen bir varlıktır ve devlette temel amaç erdemli bir devleti mümkün kılmaktır.
- 1:46:38Ahlak Kuralları ve Diğer Varlıklar
- Ahlak kuralları ve normları insandan hareketle üretmek durumunda kalırız.
- İnsan merkezli bir anlayış olduğu anlamına gelmez, insandan hareket ediyor olmak.
- Çevre ve diğer canlılarla ilişkileri, sadece yarar odaklı bakmadığımızda farklı şekillerde kurulabilir.
- 1:48:17Evrensel ve Göreceli Ahlak Kavramları
- Evrensel ve göreceli ahlak kavramları muğlak kalan kavramlardır.
- Evrensel ahlak, herkes için geçerli olanı, bütün insanlık için iyi olanı ifade eder.
- Evrensel ahlak soruşturması insanın bilgisinden hareketle yapılabilecektir.
- 1:49:24Kant'ın Evrensel Ahlak Yasası
- Kant'ın evrensel ahlak yasasında, kendin için sadece kendi eylemini belirleyecek maksimin evrensel bir yasa olması gerektiği üzerinde durulur.
- Kant'ın taksimlerinde de çimen ile tekil arasındaki bağlantı kurulabilir.
- 1:50:03Meta Felsefe Hakkında Görüşler
- Zeki hocanın görüşüne göre meta felsefe, analitik gelenekten etkilenerek problemitik bakış açısı ve çözümlemeci bir yaklaşımla yapılmalıdır.
- Mantıksal çözümleme yerine kavramsal ve dilsel olarak içerik olarak çözümleyerek yol alınabilecek bir metodoloji ile felsefe yapmak önerilmektedir.
- Felsefe tarihi, 2600 yıllık bir düşünce galerisi olarak görülüp, kişi kendisine yakın olanları seçebilir, onlardan esinlenebilir ve samimi bir şekilde düşünürlerin serüvenlerine ayak uydurmaya çalışabilir.
- 1:54:34Meta Felsefe ve Felsefenin Yöntemi
- Dilek hocanın görüşüne göre meta felsefe çerçevesinde felsefenin ne yaptığı ve özellikle yöntemi üzerine düşünmek önemlidir.
- Felsefenin kendi üzerine dönüp düşünmesi, meta felsefe yapması, felsefenin bir retoriye veya oyuna dönüşmemesi için gerekli bir etkinliktir.
- Felsefe, bilgi üreten bir insan etkinliği olduğu için, felsefi inançların dini inançlarla aynı düzeye getirilmesi yanlıştır.
- 1:55:47İnsan Hakları ve Felsefi Programlar
- İnsan hakları da aslında normlardır ve evrensel olduğunu iddia edebileceğimiz normlar arasında yer alır.
- İnsan haklarının bilgisinin de etik bilgi ile insanın bilgisi ile temellendirildiği, ancak ancak iyi olanın ne olduğunun ortaya konulmasından sonra insan haklarının bilgisine ulaşılacağı belirtilmiştir.
- Lisansüstü programlarda insan hakları konusunda tezli ve tezsiz yüksek lisans programları bulunmakta ve felsefi danışmanlık programında da anlam sorunlarıyla bağlantılı olarak evrensellik tümellik konularına değinilmektedir.
- 1:57:44Programın Kapanışı
- Programın sonunda Profesör Dr. Zekiye Kutlusoy ve Doçent Dr. Dilek Ardıçil'e teşekkür edildi.
- Gelecek hafta konukların Prof. Dr. Güngör Önk ve Doçent Dr. Bergen Özü Aydın olacak ve 21'inde bir başka meta felsefe buluşması yapılacak.
- Program "sağlıkla kalın, felsefeyle kalın" sözleriyle sona ermiştir.