Buradasın
İslam İlâhiyatı Akademisyeniyle Röportaj: Kur'an Tefsirleri ve Tarihsellik Anlayışı
youtube.com/watch?v=eGn1qOMLkdQYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir akademisyenle yapılan röportaj formatında olup, konuşmacı Türkiye'de eğitim gören, Almanya'ya göç eden ve Frankfurt Üniversitesi'nde İslam ilâhiyatı alanında çalışan bir akademisyendir.
- Röportajda akademisyenin eğitim hayatı, doktora çalışması ve Almanya'daki akademik deneyimleri ele alınmaktadır. Videoda ayrıca Kur'an tefsir rivayetlerinin dijital veri tabanı projesi, İslam anlayışlarının farklı türleri, Kur'an-ı Kerim'in ve İslam'ın doğuşu, "ikiz doğum" kavramı ve Kur'an'daki mucize kavramı gibi konular detaylı olarak incelenmektedir.
- Konuşmacı, kendisini göçmen değil gurbetçi olarak tanımlamakta ve Almanya'da İslam ilâhiyatının tanınması için yapılan çabaları anlatmaktadır. Ayrıca Kur'an'ı tarihsel bağlamında okumanın önemini vurgulayarak, Kur'an'ın sadece bir metin değil, Kurucu Ümmet ile birlikte ortaya çıktığını ve bu ilk Müslüman cemaatinin toplumsal, dini ve kültürel bağlamda nasıl etkilendiğini açıklamaktadır.
- 00:01Konuşmacının Hayatı ve Eğitim Geçmişi
- Konuşmacı, 2006 sonunda ailesiyle birlikte Almanya'ya geçiş yapmış.
- Kayseri'de doğmuş, Abdullah Gül ve Özal'ın yetiştiği Kayseri Lisesi'nde okumuş.
- Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nde eğitim görmüş, Profesör Cerrahoğlu'nun öğrencisi olmuş ve sünnetullah konusunu çalışarak doktora tezi tamamlamış.
- 03:16Doktora Çalışması ve Tarihsellik
- Doktora tezi, akademik kariyerini belirleyici bir etkide bulunmuş.
- Tez çalışmasında İsmail Cerrahoğlu ve Mehmet Said Hatipoğlu hocalarının etkisi altında kur'an muhtevasına odaklanmış.
- Çalışması, tarih felsefesi ve bilim felsefesi alanlarında düşüncelerini sorgulama imkanı sağlamış.
- 07:36Tarihsellik Anlayışı
- Konuşmacı, tarihsellik kavramını kirlendiğini düşünmüyor ve tarih kavramının ulvi olduğunu vurguluyor.
- Vahiy geleneğine mensup her semavi dinin müminlerinin tarihe kem batma lüksü olmadığını belirtiyor.
- İslam'ın doğuşunun sadece bir tarihsel realite olduğunu ve İslam'ı anlama hedefi olanların tarihle barışması gerektiğini savunuyor.
- 12:07Almanya'daki Macerası
- 2006 Kasım'ında ailesiyle birlikte Almanya'ya gelmiş.
- Almanya'da farklı bir eğitim sisteminde üniversiteye hoca olmuş ve bir bölümün başındaymış.
- Konuşmacı, Almanya'daki ilk izlenimlerini ve uyum sorunlarını anlatmaya başlamış.
- 12:56Gurbetçi Hisleri ve Akademik Zorluklar
- Konuşmacı kendini göçmen değil, gurbetçi hissediyor çünkü Almanya'da hala bir dönüş planı olduğunu düşünüyor.
- Türkiye'de yetişmiş bir insan olarak Almanya'da orta standartlara uygun bir akademisyen olarak çalışmak zorunda kaldı ve ilk on sene boyunca normal bir meslektaşın üç misli efor harcadığını belirtiyor.
- Akademisyenlik ve üniversite hayatı uluslararası bir boyut taşıdığı için, Türkiye'deyken olduğu gibi Almanya'da da aynı metinleri okuyup, İslam, Arap ve Batı dünyasını takip edebildiğini ifade ediyor.
- 17:13frankfurt Üniversitesi'ndeki İslam Bilimi Projesi
- frankfurt Üniversitesi'nde Diyanet İşleri Başkanlığı ile müşterek bir projede, İslam ile ilgili dersler vermek için bir bölüm başlatıldı.
- Alman anayasası gereği ilahiyat fakülteleri kiliselerle bağlantılı olduğu için, bu bölüm "din bilimi" olarak başlatıldı.
- Konuşmacı, arapça derslerin yoğunluğunu artırarak ve ders isimlerini tefsir, hadis gibi konvansiyonel terimlerle değiştirerek teoloji yapmak istediklerini vurguladı.
- 19:55İslam İlâhiyatı'nın Almanya'daki Gelişimi
- Türkiye ve İslam dünyasından meslektaşların desteğiyle düzenledikleri uluslararası kongreler sayesinde İslam ilâhiyatı'nın üniversitede yer alması için çaba gösterdiler.
- 2011 senesinde Alman devleti üniversitelerin bünyesinde İslam ilâhiyatı bölümleri, merkezleri ve enstitüleri açılması yönünde siyasi bir karar verdi.
- Bugün Almanya'da altı-yedi İslam birimi ve yüzlerce mezun bulunmakta, bazı mezunlar da profesör olarak göreve başlamıştır.
- 22:47Taberi Tefsirinin Dijitalizasyonu Projesi
- Konuşmacı, ilk tefsircilerin kaynak olarak gösterdiği Taberi tefsirini dijitalize etmek için bir proje yürütüyor.
- Proje sadece dijitalleştirme değil, dijital ortamda çok yönlü kullanıma elverişli hale getirmeyi amaçlıyor.
- Temmuz ayında yapılacak kongrede bu proje tanıtılacak ve dünya genelinden ilim adamları çağrılacak.
- 23:36Tefsir Kaynaklarının Önemi
- Taber tefsir gibi rivayet eksenli tefsir kaynakları, sebebi nüzul rivayetleri, nasih mensuh (hükmü değiştirilmiş ayetler) ve İsrailiyat gibi bilgiler açısından önemli bir kaynaklık değeri taşır.
- Kur'an'ın nüzul bağlamına ilişkin bilgiler içeren rivayetler, bilinen kategorilere göre tasnif edilerek ve muhtevasına göre aranabilmek üzere bir veri tabanı hazırlanmaktadır.
- 25:15Projenin Amacı ve Hedefleri
- Bu proje, daha büyük bir projenin ilk adımı olarak görülüyor ve üç buçuk yıl süren çalışmanın eylül ayına kadar tamamlanması planlanmaktadır.
- Projenin birinci amacı, dijital teknolojilerin bu alanda ne kadar etkili olabileceğini test etmektir; ikinci amacı ise Taber öncesi ve sonrası tefsir kaynaklarını da dahil edebilecek bir sistem geliştirmektir.
- Projenin üçüncü aşamasında Taber sonrası tefsirler ve çağdaş tefsirler de dahil edilecektir.
- 26:49Rivayetlerin Önemi ve Projenin Hedefi
- Tefsir kaynaklarının aktardığı rivayetler, ilgili müfessirlerin ve musanniflerin tefsirle ilgili gördüğü haberleri içerir ve tefsir rivayeti diye ayrı bir kategori yoktur.
- Projenin amacı, isnadla gelen bütün bilgileri toplamak ve tefsir faaliyetini daha sağlıklı yapmak için yardımcı olabilecek rivayetleri bir araya getirmektir.
- Bu çalışma, İslam'ın doğuş dönemi olan 7. yüzyılda Kur'an vahyinin neyi gerçekleştirdiğini anlamak için iki kaynak türünü (İslami kaynaklar ve İslam dışı kaynaklar) bir araya getirmeyi hedeflemektedir.
- 29:01Projenin Amacı ve Yöntemi
- Proje, bütün rivayetleri dijital ortama aktararak kategorize edip, ulaşımını kolaylaştırmayı amaçlamaktadır.
- Rivayetlerin sahih olup olmadığına değil, isnatı olan metinlere odaklanılmaktadır, çünkü bu bilgiler yeniden inşa etme ve iade etme için gereklidir.
- Dijital teknoloji sayesinde ilim ehlinin ve araştırmacıların daha rahat hareket edebilmesi ve daha sağlıklı sonuçlara varabilmesi sağlanacaktır.
- 30:29Rivayetlerin Sorunları ve Çözüm Yolları
- Rivayetlerin pek çoğu kısmen daha anlaşılır hale getirmek amacıyla müdahaleye maruz kalmış metinlerdir ve uydurma hadislerin çok sınırlı olduğu düşünülmektedir.
- Yanlış anlaşılan ve yanlış yönde alıntılandığı için yerleşik hale gelen rivayetlerin giderilmesi için farklı kaynaklarda duran aynı olaydan çıkmış rivayetleri bir araya getirmek gibi teknikler kullanılabilir.
- Türkiye'de ve Batı'da da benzer çalışmalar yapılmakta olup, bu tür çalışmaların her biri bu proje veri tabanına muhtaç durumdadır.
- 32:57Projenin Etkisi ve Konumlandırma
- Bu çalışma, ilahiyatla ilgilenenlerin Kur'an'da "şu vardı şu yoktu" diyerek sallanmasını engelleyecek bir döneme gidecektir.
- Projenin hedefi öncelikle ilim ehli olanlara hizmet etmek ve çalışmalarını denetim mekanizması sağlamaktır.
- Konuşmacı, özgün anlam ve rivayetleri önemsemenin bir yandan selefilerle ve gelenekselcilerle örtüşmesine rağmen kendisini modernist olarak adlandırıyor ve herhangi bir akımın tamamıyla örtüşmediğini belirtiyor.
- 36:16İslam Anlayışları Hakkında Değerlendirme
- Konuşmacı kendini İslam modernisti olarak tanımladığını belirtiyor, ancak bu kategorilerin kendisini ve pek çok kişiyi tanımlamada yetersiz olduğunu düşünüyor.
- İnsanların görüşlerini beyan ettikleri bağlam, vurguları ve dikkat çektikleri hususlar onları gelenekçi veya modernist olarak algılamaya neden olabiliyor.
- Gelenekçilik ve selefilikle müşterek olan taraf, tarihsel Kur'an, tarihsel peygamber ve rivayetlerle özgün anlam arayışıdır.
- 37:39Kur'an Anlayışı ve Yöntem
- Konuşmacı, özgün anlama ulaştıklarında Allah'ın muradına ulaştıklarını düşünen gelenekçiler ve selefilere karşı, Kur'an'ı tarihsel bağlamında incelemeyi savunuyor.
- İslam'ın bugün ne olması gerektiği için, Kur'an'ın doğuş dönemindeki iletişimi tahlil edilmesi gerektiğini vurguluyor.
- Kur'an'ın her ayetini Allah, Resulü ve sahabe tarafından nasıl anlaşıldığını tespit ettiğine ikna olduğunda "bu rabbim burada bana bunu diyor" demek yerine, özgün anlam ve tarih bilgisini kullanıyor.
- 39:15Kur'an'da Kadın Dövülmesi Meselesi
- Konuşmacı, "vadrumun" ifadesinin Kur'an'da "vurmak" anlamına geldiğini ve bazı ahlak düşük adamların davranışı olarak Kur'an'a sirayet ettiğini, Kur'an'ın onlara daha insani yollar öğrettiğini savunuyor.
- Kur'an'da kadın dövülmesi yer alsa da, bu anlayışı İslam anlayışıyla uzlaşması mümkün olmayan bir şey olarak görüyor.
- Kur'an'ı 7. yüzyılda Araplara söylenen bir metin olarak değil, daha geniş bir anlamda anlamak gerektiğini vurguluyor.
- 40:21İslam Anlayışlarındaki Farklar
- Hemen hemen tüm Müslümanlar Allah'ın kainatta ve yazılı kitapta ayetleri olduğunu söylüyor, ancak kainattaki ayetler ve insanın kendi fıtratı İslam üzerine düşünülürken hemen hemen hiç göz önünde bulundurulmuyor.
- Kur'an'da kadın dövmekten bahseden bir ayet olduğunu kabul ederken, bu ayetten hareketle İslam'ın ne olduğuna dair anlatımlarında modernistlerle paralel düşüyor.
- Türkiye'de Kur'ancı veya modern reform olarak bilinen çevrelerle inançları aynı olmasa da, sonuç itibariyle aynı İslam'ı anlattıklarını düşünüyor.
- 41:59Gelenekçiler ve Selefilere Yaklaşım
- Aralarındaki modernistlerle ihtilafın büyük ölçüde metodik ve entelektüel olduğunu, gelenekçilerin ise çok renkli olduğunu belirtiyor.
- Selefiler ve bazı tasavvufi çevrelerde "selefi Hanefilik" adı altında insanı aşağılayan yaklaşımlar olduğunu gözlemliyor.
- Allah Resulüne ve Kur'an'ın yerine gerçekleştirdiği devrimlere karşı bayrak açmış çevreler olarak görüyor ve bunlarla mücadele etmek gerekir anlamında değil, entelektüel bir değerlendirme olarak ifade ediyor.
- 43:32İslam Anlayışında Gelişme ve Değişim
- İnsanların başlangıçtan sona kadar aynı çizgide devam etmediğini, sürekli gelişip dönüştüğünü, bu dönüşüm ve değişimine izin verilmesi gerektiğini savunuyor.
- Kendisinin de İslam anlayışında radikal yansımalar yaşadığını, ailesinin ve hocalarının bu dönüşüme izin verdiğini, bu deneyimlerden minnettar olduğunu belirtiyor.
- Teşhisleri paylaşmaktan geri durmamakla birlikte, bireylerin mükerrem olduğunu ve görüşlerin tartışılması gerektiğini vurguluyor.
- 45:51Tarihsellik Yaklaşımı
- Konuşmacı, Kur'an-ı Kerim, Hz. Peygamber ve İslam'ın doğuşunu kendi bağlamında okumak yoluyla açılan yeni perspektiflerden vazgeçmediğini, bu bakış açısını değiştirmeyeceğini belirtiyor.
- Bu yaklaşımın ciddiye alınacak bir kitlede ikna edici olduğunu ve gençlerin de bu yolda gayretli çalıştığını gözlemliyor.
- Tarihsellik yaklaşımının ta kendisi olan birçok yorum ve yaklaşım olduğunu, bu yöntemle ortaya çıkan bir sürü işin yapılması gerektiğini vurguluyor.
- 49:12Kur'an Vahyinin Anlamı
- Konuşmacı, Kur'an vahyini "Kur'an metni ve İslam kurucu ümmeti şeklinde ortaya çıkan bir ikiz doğum" olarak görüyor.
- Bu ifadeyi bir tebliğimde ve Kur'an Çalışmaları Vakfı'nın vahiy sempozyumunda kullandığını belirtiyor.
- Vakfın son sempozyumuna katılmalarının mümkün olmadığını, belli çevrelerin baskı uyguladığını ifade ediyor.
- 49:56Kur'an'ın İkiz Doğum Kavramı
- İkiz doğum kavramı, Almanya'da yaşayan en büyük İslam bilimcisi Angelovit Hanım'ın kullandığı bir kavramdır ve Kur'an vahiyle yeryüzüne iki şeyin bahşedildiğini ifade eder: birincisi Kur'an metni, ikincisi İslam'ın kurucu ümmet yani ilk Müslüman cemaat.
- İslam'ın anlaşılmasını sadece Kur'an metniyle değil, aynı zamanda ilk Müslüman cemaatle birlikte anlamak gerekir çünkü Kur'an'ın doğuş anında sadece bir metinden ibaret olmadığı, hep ona refakat eden bir cemaat olduğu gösterilir.
- İslam'ın ortaya çıkışı ilahi vahiy üzerine dayanır, ancak bu vahiy ile ortaya çıkan şey aynı zamanda bir insani tecrübedir.
- 52:00Kur'an ve Sünnet İlişkisi
- Kurucu et, Kur'an-ı Kerim'e sirayet etmemiş olan diğer bilgilerdir ve zamanla hadis şeklinde metinleştirilmiştir.
- İslam, Allah'ın refakati ve rehberliği ile insanlık tarihinde ortaya çıkmış en büyük insani başarılardan biridir, ancak sonuçta insani bir başarıdır.
- İslam üzerine düşünürken büyük kavram sünnettir; ilk neslin pratikleri, düşünce biçimleri, din algıları ve Allah'ta tasarruflarıdır.
- 56:24Kur'an'ın Devrimleri ve Müdahalesi
- Kur'an dinsel, bilgisel, sosyal ve iktisadi alanlarda büyük devrimler gerçekleştirmiş, ancak Müslümanlar bu devrimlerin takipçisi olamamışlardır.
- Müslümanlar genellikle İslam'ı tarihi bir hakikat olmaktan öteye, Hz. Peygamber'in hayatına efsane veya masal gibi bakma eğilimindedir.
- Kur'an vahiyle gerçekleşen devrimleri idrak etmek için Kur'an'ın nasıl bir ortama hitap ettiğini, insanların nasıl düşündüğünü ve inandığını iyi bilmek gerekir.
- 58:11Kur'an'ın Toplumsal Yaklaşımı
- Kur'an indiği dönemde hazır bulduğu duruma üç türlü tepki vermiştir: reddetmek, dönüştürmek ve olduğu gibi kabul etmek.
- Kur'an bazı şeyleri reddetmiş, bazılarını dönüştürmüş, bazılarını olduğu gibi devam ettirmiştir.
- Kur'an, toplum hazır olmadığı için kölelik ve kadının statüsü gibi konularda son noktayı koymamış, tedricen attığı adımlarla bir istikamet vermiştir.
- 1:00:23Kur'an'ın Gerçekleştirdiği Devrimler
- Kur'an yerel ve belli bir kavmin tanrısı tasavvuru yerine "alemlerin rabbi" yani bütün insanların rabbi tasavvurunu yerleştirmiştir.
- Kur'an cennet tekelciliği ve hakikat tekelciliği monopolizm hastalığına karşı mücadele vermiştir.
- Kur'an, olağanüstü mucizeler yerine tabiat kanunlarıyla açıklayılabilen olaylarla inanç oluşturmayı tercih etmiştir.
- 1:02:22Kur'an-ı Kerim'in Ayet Kavramı ve Dünyaya Bakış
- Kur'an-ı Kerim'de "ayet" kelimesi mucize için kullanılır ve dış dünyadaki ve iç dünyamızdaki insanlar Allah'ın varlığını ve yüceliğini işaret eden ayetlerdir.
- Kur'an'ın büyük bir devrimi olan olağanın olağanüstü olmasına dikkat çekmesi, her gün gördüğümüz bitkilerin, gök cisimlerinin Allah'ın varlığının delilleri olarak görülmesidir.
- Bu bakış açısıyla Müslümanların dünyaya ve uzaya olan merakı artmış, İslam'ın altın çağı ve bilimsel çalışmalarının gelişmesine katkı sağlamıştır.
- 1:03:57Aydınlanma ve İslam'ın Etkisi
- Batı'nın övündüğü aydınlanma, sadece Yunan'dan yapılan tercümeler değil, İslam'ın verdiği dünyaya yeni bakış açısı olmadan mümkün olmazdı.
- Kur'an, küçük hayvanları örnek vererek olağanüstülüklerini göstererek mucizeleri onlarda aramamız gerektiğini vurgulamaktadır.
- Kur'an, peygamber kurtarıcı beklentisine karşı "Muhammed'den sonra bir şey yok" diyerek son peygamber olduğunu belirtmiştir.
- 1:06:12Allah'ın İnsanlara Güveni
- Kur'an-ı Kerim'in temel mesajı Allah'ın insana güvenini ifade etmektir.
- Allah insanlara akıl vermiş, doğruyu yanlıştan ayırmak için yeterli donanımla yaratmış ve imtihan edilen bir evren içerisinde yerleştirmiştir.
- Kur'an, insanlara "soru sormayın" diyerek kendi kendilerine verecekleri cevapları kabul ettiğini ve hataları kendi kendileriyle gidermeleri gerektiğini öğretmektedir.
- 1:09:06İnsanlara Güvenin Çağrısı
- Allah insanlara "kendinize güvenin" diyor çünkü iyi niyetle hareket eden insanlar doğruyu yanlıştan ayıra bilir.
- İnsanoglu içerisinde başka tanının çocukları yoktur, tüm insanlar ilahi nefes taşımaktadır.
- Konuşmacı, konuşmayı "insana güvenin" sözleriyle bitirmiştir.