Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi dersinin bir bölümüdür ve eğitim ve bilim ünitesini ele almaktadır.
- Video, İslam dünyasında eğitim ve bilime önem veren ilk Türk-Islam devletlerini incelemektedir. Karahanlılar, Büyük Selçuklu Devleti ve Türkiye Selçukluları dönemindeki eğitim kurumları, medreseler, şifahaneler ve rasathaneler hakkında bilgiler verilmektedir. Ayrıca, Türk-Islam tarihinin önemli bilim insanları (El-Cezeri, Harezmi, Farabi, İbn-i Sina, Biruni, El-Hazini) ve onların katkıları detaylı olarak anlatılmaktadır. Ahilik sistemindeki mesleki eğitim sistemi ve Kutadgu Bilig ile Divanü Lügatit Türk gibi önemli eserler de videoda yer almaktadır.
- 00:10İlk Türk-Islam Devletleri Eğitim ve Bilim
- Bu derste ilk Türk-Islam devletleri eğitim ve bilim ünitesi işlenecektir.
- Ortaçağda Batının bilime önem vermediği ve insan düşüncesinin baskı altında tutulduğu dönemde, İslam dini eğitim ve bilime önem vermiştir.
- Türklerin İslam dinine geçmesiyle İslam dünyası eğitim ve bilim alanında önemli gelişmeler göstermiştir.
- 00:35Karahanlılar Dönemi Eğitim ve Bilim
- Karahan hükümdarları bilimsel faaliyetleri destekleyince Buhara, Semerkant, Taşkent, Balasagun, Kaşgar gibi şehirler bilim ve kültür merkezi haline dönüşmüştür.
- Karahanlılar'dan Kaşgarlı Mahmut ilk Türk haritacısı ve filoloğu, Yusuf Has Hacip ise dönemin önemli düşünürü ve fikir adamıdır.
- Türklerde şehzadelerin eğitimine çok önem verilmekteydi ve Büyük Selçuklu Devleti'nde şehzadelerin eğitimi için görevlendirilen bilge kişilere atabey adı verilmekteydi.
- 01:13Selçuklularda Eğitim Kurumları
- İlk Selçuklu medresesi 1040 yılında Tuğrul Bey tarafından Nişabur'da kurulmuş, Alparslan döneminde ise medreseler yaygınlaştırılmıştır.
- Selçuklularda öğretim ücretsiz hale getirilmiş ve öğrencilere maaş bağlanmıştır.
- Nizamülmülk kendi adını taşıyan medresesine önemli bilim insanlarını toplayarak geniş bir kütüphane kurdurmuştur.
- 01:35Nizamiye Medreseleri ve Eğitim Kurumları
- Nizamiye medreselerinin açılış amaçları arasında devletin korunması, memur ihtiyaçlarının karşılanması, din adamı yetiştirilmesi ve yoksul öğrencilerin topluma kazandırılması bulunmaktadır.
- Alparslan döneminde Bağdat'ta Nizamiye medreseleri adıyla anılacak ve Türk eğitimini uzun yıllar etkileyecek kurumlar açılmıştır.
- Anadolu'nun ilk medresesi Niksar'da Danişmentlilerin yaptığı Yağıbasan Medresesidir.
- 02:17Diğer Eğitim Kurumları
- İslam tarihinde medreselerin yanında mescit, tekke ve zaviyelerde eğitimde önemli bir yere sahipti.
- Kervansarayların ilk örneği olan ribatlar büyük merkezlerde sadece savaşçılar için yapılmışken, daha sonraki dönemlerde İslam ilimleri ile uğraşan gençlere de kapılarını açmıştır.
- Tekke ve zaviyeler ibadet, eğitim, ziyaret, barınma, beslenme ve temizlenme gibi ihtiyaçların karşılanmasını sağlamıştır.
- 02:45Selçuklularda Bilim Alanları
- Selçuklularda tıp eğitimi çoğunlukla şifahanelerde yapılıyor, astronomi ise rasathanelerde öğretiliyordu.
- İlk Türk-Islam devletlerinde kıblenin yönü ve ibadet saatlerinin düzenlenmesi açısından astronomi bilimine ayrı bir önem verilmiştir.
- Melikşah döneminde kurulan rasathanede ünlü astronom ve matematikçi Ömer Hayyam çalışmalar yapmış, bu çalışmalar sonucunda Celali Takvimi oluşturulmuştur.
- 03:09Türkiye Selçukluları Eğitim ve Bilim
- Türkiye Selçukluları, Büyük Selçuklular da olduğu gibi eğitim-öğretime gereken önemi vermiş, Anadolu'da medreseler açarak medrese geleneğini devam ettirmiş ve bilimin gelişmesine katkı sağlamıştır.
- Türkiye Selçukluları döneminde devlet adamları coğrafya bilimine de önem vermiş, gittikleri seferlerde günlüklere benzer eserler yazmışlardır.
- Tıp biliminde önemli gelişmeler gösteren Türkiye Selçukluları Anadolu'nun birçok şehrinde şifahaneler açarak cüzzamlıları da tedavi etmeye çalışmışlardır.
- 03:40Ahilikte Meslek Eğitimi
- Ahilikte mesleki eğitim ile genel eğitim bir bütünlük içerisinde yürütülmüştür.
- Mesleki eğitim çocuğun velisinin izni ile yapılır, çocuk on yaşına kadar bir ustanın yanında yamak olarak çalışırdı.
- İki yıl ücretsiz olarak yamaklık yapan çocuk bir törenle çıraklık eğitimine başlardı, çıraklık eğitimi üç yıl sürerdi.
- 04:01Ahilik Eğitim Sisteminin Devamı
- Çıraklık süresini tamamlayan çocuklar meslekleri ile ilgili bir sınava tabi tutulurdu, bu sınavda başarılı olan çıraklara kalfalık ünvanı verilirdi.
- Kalfalık genelde üç yıl sürerdi, kalfa olan kişi bu süre içerisinde her türlü güveni sağlarsa kalfa ustalığa yükselirdi.
- Ahilik eğitim sisteminde insan bir bütün olarak ele alınmış, kişiye yalnız mesleki bilgi değil, din eğitimi, ahlak bilgisi ve sosyal bilgiler de verilmiştir.
- 04:37Kutadgu Bilig ve Eğitim
- İlk Türk-Islam edebi eseri olarak kabul edilen Kutadgu Bilig'de mutluluğun temel şartının bilgiye bağlı olduğu ifade edilmiştir.
- Karahanlılar döneminde yaşayan Yusuf Has Hacip, Arapça ve Farsça kitaplar çoktur, bizim dilimizle bütün hikmetleri toplayan kitap budur diyerek Türkçeye verdiği önemi belirtmiştir.
- Herkesin anladığı bir Türkçe ile yazılan bu eser, İslam öncesi Türk dilinin gücünü de göstermektedir.
- 05:10Divanı Lügatit Türk
- Kaşgarlı Mahmud'un yazdığı Divanı Lügatit Türk adlı eser, Araplara Türkçe öğretmek amacıyla yazılmış ve eğitim tarihimizin en önemli eserleri arasında yer almıştır.
- Bu eser sadece bir sözlük değil, Türkler'e ait ilk haritanın da yer aldığı ve kadim Türk kültürünün anlatıldığı bir eserdir.
- Karahanlılar döneminde yaşayan Kaşgarlı Mahmud, Türk dilinin önemini anlatmak için günlük hayattan, atasözlerinden ve manzum eserlerden alıntılar yaparak eserini zenginleştirmiştir.
- 05:42Türk-Islam Tarihinin Önemli Bilim İnsanları
- El-Cezeri, Artuklu Hanedanının himayesinde çalışan ünlü bir mühendistir ve günümüzde haberleşmede kullanılan denge kurma ve ayarlama bilimi olan sibernetiğin kurucusu olarak kabul edilir.
- Harezmi, cebir biliminin kurucusu olarak kabul edilen matematikçi, astronom ve coğrafyacıdır, Avrupa'da Alkaris olarak bilinmektedir.
- Farabi, Türkistan'ın Farap şehrinde doğduğu sanılan, fizik, astronomi, mantık, müzik ve siyaset gibi alanlarda eserler veren, Aristo mantığını en iyi kavrayan ve açıklayan kişi olduğu için İkinci Öğretmen anlamına gelen Muallimi Sani unvanı ile anılmıştır.
- 07:06Diğer Önemli Bilim İnsanları
- İbn-i Sina, Buhara yakınlarındaki Efşene köyünde doğmuştur, fıkıh, mantık, astronomi, felsefe ve tıp eğitimi alan İbn-i Sina'ya başarılarından dolayı Eş-Şey Hürreis unvanı verilmiştir.
- Biruni, Harezm şehrinde doğmuştur, astronomi, matematik, fizik, tıp, coğrafya ve tarih konularında önemli eserler vermiştir, batıda Ali Baron adıyla anılmaktadır.
- El-Hazini, 12. yüzyılda İran'da yaşamış olan astronom ve mekanikçi, Sultan Sencer'e sunduğu astronomi kitabında çeşitli şehirlerin enlem ve boylamları, yıldızların konumları ve mükemmel astronomi tabloları vardır.
- 08:33Türk-Islam Devletlerinde Şifahaneler
- Türk-Islam devletlerinde ilk şifahaneler Gazneliler ve Karahanlılar döneminde yapılmıştır, Selçuklular tıp merkezi sayılabilecek hastaneler kurmuştur.
- Selçuklular dönemindeki bu şifahaneler Haçlı seferleri sırasında faaliyette oldukları için dünya hastane tarihi açısından da oldukça önemlidir.
- Türkler akıl hastaları üzerinde telkin, müzik ve renk ile tedavi yöntemleri uygulamıştır.
- 09:11Önemli Selçuklu Şifahaneleri
- Günümüze kadar ulaşabilen önemli Selçuklu şifahaneleri arasında Şam'da bulunan Nureddin Şifahanesi, Divriği'de bulunan Turan Melik Şifahanesi, Kayseri'de bulunan Gevher Nesibe Hatun Şifahanesi ve Tıp Okulu yer almaktadır.
- Gevher Nesibe Hatun Şifahanesi Anadolu'nun İslam dönemi ait en eski şifahanesi ve dünyanın ilk tıp fakültesidir.