Buradasın

İlk Müslüman Türk Devletleri Kültür ve Medeniyeti Dersi

youtube.com/watch?v=Sas1RebtIGw

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

Bu video, Ahmet Kocaoğlu ve Merve adlı öğretmenlerin sunduğu, öğrencilere interaktif bir şekilde anlatılan bir tarih dersidir. Nazım adlı kameramanın tatile gittiği için Merve tek kadın tarih öğretmeni olarak dersi vermektedir.
Video, İlk Müslüman Türk Devletleri'nin (Gazneli, Karahanlı ve Selçuklu) kültür ve medeniyetini kapsamlı şekilde ele almaktadır. İçerikte İslam öncesi ve İslam sonrası Türk hükümdarlık sembolleri, unvanları, saray görevlileri, divan sistemi, hukuk sistemi, toprak yönetimi (miri, has, vakıf, tımar), sosyal hayat kurumları (imarethane, kapan, bedesten, kümbet, türbe, külliye, çarşı, tekke, zaviye, darüşşifa) ve eğitim sistemi (medreseler) gibi konular detaylı olarak anlatılmaktadır.
Ders, KPSS ve ÖSYM sınavlarına hazırlık amacıyla önemli semboller, unvanlar, kelimeler ve kavramlar üzerinde durmakta, sınavlarda çıkabilecek soru tiplerini ve mantıksal anlayışa odaklanmaktadır. Video, bir serinin parçası olup, bir sonraki videoda bilim insanları, yazı dili ve edebiyat konularının işleneceği belirtilmektedir.

00:07Müslüman Türk Devletleri'nin Kültür ve Medeniyeti: İslam öncesi Türk tarihi yoktur, ancak Müslüman Türk devletleri'nin kültür ve medeniyeti incelenecektir.
İlk Müslüman Türk devletleri arasında Gazneli, Karahanlı ve Selçuklu bulunmaktadır.
En gelişmiş kültür ve medeniyet Büyük Selçuklu Devleti'nde bulunmaktadır.
01:03Hükümdarlık Anlayışının Değişimi: İslam öncesi ve sonrası hükümdarlık anlayışında temel görevler (açı doyurmak, çıplak giydirmek, istiklal korumak) değişmemiştir.
Kut anlayışı (gök tanrı'nın bir hükümdar ve ailesine vermiş olduğu inanılan devleti yönetme anlayışı) İslam sonrası da devam etmiştir.
Kut anlayışı nedeniyle kardeşler arasında taht kavgaları yaşanmış, bu da devletlerin kısa ömürlü olmasına ve merkezi otoritenin bozulmasına sebep olmuştur.
02:12Türk Cihan Hakimiyeti ve Cihat: İslam öncesi Türk cihan hakimiyeti, tüm dünyaya Türklerin yönetsin anlamına geliyordu ve fetih hareketleri düzenleniyordu.
İslam sonrası cihat, gaza ve Allah'ın adını her yerde yüceltmek anlamına gelmiştir.
Cihat, özellikle gayrimüslimlere karşı yapılmıştır.
03:27Kut Anlayışının Dönüşümü: Kut anlayışı, saadet, bak, şans ve talih anlamına geliyordu.
İslam sonrası kut anlayışı Allah'ın nasibi ve takdiri olarak dönüşmüştür.
İslam öncesi gökdelencilik veya gök tanrı ifadeleri İslam sonrası Allah kelimesine dönüştürülmüştür.
03:53Hükümdarın Sembolleri ve Ünvanları: İslam öncesi hükümdarların sembolü nöbet davul (nevbet) ve çadır (ota) idi.
İslam sonrası hükümdarın sembolü saltanat şemsiyesi (çet) olmuştur.
Fetih suresi yazısıyla işlemeli olan saltanat şemsiyesi, hükümdarın oktan korunması ve manevi inanç kazanması için kullanılmıştır.
05:15Saltanat Şemsiyesinin Önemi: Hükümdar otağından dışarı çıkıp savaşı yönettiği esnada saltanat şemsiyesi (çet) onun yanındadır.
Şemsiyenin düşmesi, hükümdarın vurulduğu veya öldüğü anlamına gelir.
Şemsiyenin düşmesi, özellikle başkomutanın ölümü durumunda ordunun baskı alması ve savaşların kaybedilme nedenlerinden biri olarak görülür.
06:16Hilat ve Halifelik: Halifeler, Türk milletiyle sürekli olarak ünvan vermiştir (Tuğrul, Alparslan, Melikşah, Sencer gibi).
Türk milleti halifeliği kendi üzerine almamış olsa da, halifeliği en çok koruyan millet olmuştur.
Halifeler, Türk hükümdarlarına kemer, külah, at, para ve ziynet gibi hediyeler göndermiştir.
07:01İslam'la Gelen Hükümdarlık Sembolleri: Abbasi halifesi tarafından gönderilen tıraz, hilat ve çet gibi kıyafetler, İslam'la gelen sembollerdir.
Hutbe, hutbe ve cuma namazlarında halife ile beraber hükümdarın adının birlikte okutulup dua edilmesidir.
Meşhur, Abbasi halifesinin İslam ülkesi kurulduktan sonra onay verdiği belgedir.
08:34İslam Öncesi ve İslam Sonrası Hükümdarlık Sembolleri: İslam öncesi hükümdarlık sembolleri arasında hutbe bulunmaz.
Hükümdarın kılıcı, sembolik bir öneme sahiptir ve dünyada bazı yerlerde bulunan kılıçların insan maneviyatı ve değerli olduğu inanılır.
Kılıç, savaşlarda maneviyatı yükselten ve savaşın kazanılacağına inandırıcı bir semboldür.
11:16Sembollerin Önemi: Semboller insan hayatında önemlidir ve günümüzde bile "hobim" veya "en sevdiğim şey" gibi ifadelerle semboller kullanılır.
Semboller insanı heyecanlandırır ve mutlu eder.
Hükümdarlık sembolleri arasında otağın, örgünün, tahtın, nevbetin, hutbenin, tırazın, hilatın, chat ayetinin, şemsiyenin, sikkenin, asanın, mühürün, taçın ve tokanın bulunduğu belirtilmiştir.
13:20Hükümdar Unvanları: Eskiden kullanılan hükümdar unvanları arasında han, hakan, bey, tonga, ilik han, kara, erkin, bey, tuğrul bey, tamgaç, buğrahan, terken hatun, sultan-ı azam, büyük sultan, melik, emir, şah, kadir, kaan ve arslan bulunmaktadır.
Fatih Sultan Mehmet'in kullanmış olduğu unvanlar arasında sultan, hakan, bey ve padişah bulunurken, müslüman olduktan sonra kullanılan "kaan" unvanı terk edilmiştir.
İslam öncesinde görülen kut anlayışı, İslam'la Allah'ın nasibi ve takdirine dönüşmüş, Türkçenin hakimiyeti anlayışı ise cihat ve "ilahi kelimetullah" (Allah'ın adını her yerde yüceltme) kavramlarıyla ifade edilmiştir.
16:36Osmanlı Sarayında Görevliler: Alemdar, sarayda devletin bayraklarını tutan kişidir.
Çarşıgir, hükümdarın yemeklerini ve yiyeceklerini hazırlayan, zehirlenme ihtimaline karşı kontrol eden kişidir.
Emirahhur, atların bakımından sorumludur.
17:19Dar Eki ve Anlamları: "Dar" eki, "yapan" veya "eden" anlamında kullanılır (örneğin: simitçi).
"Dar" eki başa gelirse "kurum" veya "ev" anlamında kullanılır (örneğin: darüşşifa, darülfünun).
Camidar, hükümdarın kıyafetlerini düzelten kişidir ve "camekandan" (ayna) gelir.
20:06Diğer Saray Görevlileri: Şaraplar, hükümdarın içecekleriyle ilgilenen ve zehirlenme ihtimaline karşı kontrol eden kişidir.
Hare, hükümdara karşı cellat olan ve suç işleyenleri cezalandıran kişidir.
Candar, padişahı koruyan kişidir.
21:43Diğer Saray Görevlileri ve Görevleri: Serhenk, hükümdarın yol güzergahlarıyla ilgilenen kişidir.
Has vekil, sarayın tüm işleriyle ilgilenen kişidir.
Şaraplar, hükümdarın içecekleriyle ilgilenen kişidir.
22:48Diğer Saray Görevlileri ve Görevleri: Hansalar, hükümdarın sofra düzeniyle ilgilenen kişidir.
Şeker, hükümdarın av partilerini tertip eden kişidir.
Yiyecek, hükümdarın yiyecekleriyle ilgilenen kişidir.
24:42Hacip: Hacip, padişah ve vezirden sonra sarayda üçüncü yetkili kişidir.
Hacip, elçilerin tümünü alır, ilgilenir ve törenleri düzenler.
Hacipler, şerif ve hukuka hakim olmak zorundadır.
26:27Hacibin Görevi ve Divan-ı Mezalim: Hacibin en önemli görevi, kadı kararlarına itiraz etme makamlarıdır.
İlk Müslüman Türk devletlerinde Divan-ı Mezalim adında bir kurul bulunur ve bu kurulun başkanlığı sultan yapar.
Hükümdarın ilgilendiği dertler kadı idam, yakalama, kırbaç cezası, falaka cezası ve miras davalarında haksızlık olabilir.
28:04Hacibin İşleyişi: Hacibin önünde duran kişiler önce haciplerden birine başvurur, hacip derdini dinler ve doğru karar verip vermediğini değerlendirir.
Eğer haciplerden biri "evet" derse, o kişi Divan-ı Mezalim'e çıkar ve sultan'ın karşısına çıkar.
Hacibin başında bulunan kişi "hasa hacip", "habcap" veya "ulu hac" olarak bilinir ve bu isimler "büyük acı" anlamına gelir.
30:56Hacibin Görevleri ve Divan-ı Saltanat: Hacibin protokolde üçüncü sırayı alır, elçileri kabul eder ve saraya çıkacak kişileri belirler.
Hacibin görevi, hükümdar ile halk arasındaki ilişkileri düzenlemektir.
Divan-ı Saltanat, günümüzdeki bakanlar kuruluna tekabül eder ve Gaznelilerde Divanı Vezaret olarak adlandırılır.
36:42Divan Kelimesinin Anlamı: Divan kelimesi "oturulacak yer" anlamına gelir.
Divan-ı İstifa gibi divanlar Divan-ı Saltanat'a bağlıdır.
37:06İstif Kelimesinin Anlamı: İstif kelimesi günümüzde "istifa etmek" anlamında kullanılırken, Osmanlı'da "biriktirmek" anlamına geliyordu.
İstif etmek, koli, altın, kablo, odun ve kömür gibi şeylerin biriktirilmesi anlamına geliyordu.
Bir ülke de para ve altın biriktirmek zorundadır çünkü acil durumlarda bozdurulması gerekir.
39:33İstif Divanı: İstif kelimesi ekonomi işleriyle ilgili olduğu için, ekonomi işlerinin görüşüldüğü divan "İstif Divanı" olarak adlandırılır.
İstif Divanı'nın görevlisi "Müfti" (mütevfi) olarak adlandırılır ve ekonomi bakanı müstevhi'nin Osmanlı'daki karşılığıdır.
41:25Arz Kelimesinin Anlamı: Arz kelimesi "arz etmek" anlamında kullanılır ve en çok askeriyede kullanılır.
Arz Divanı, ordu işleriyle ilgilenen divandır ve başındaki komutan "Emir Arz" olarak adlandırılır.
45:05İsraf Divanı: İsraf Divanı, askeri ve hukuk haricindeki ülkedeki her şeyi denetleyen kuruludur.
İsraf Divanı'nın görevi yolsuzlukları ortaya çıkarmaktır.
İsraf Divanı'nın görevlisi "Müşrif" olarak adlandırılır ve memleketin denetçisi anlamına gelir.
46:18Tersten Okunan Kelimeler: Bazı kelimeler tirelemeden sonra tersten okunur: hıyaneti, vataniye, takriri sükun, kuvayi milliye.
Yeni Türkçe kurallarına göre bu kelimeler birleştirilir (misak-i milli, mansure-i muhammediye).
Eski yazı kurallarını kabul edenler için bu kelimeler tersten okunmalıdır.
47:50Tarih Öğreniminin Zorlukları ve Sevilen Ders Olma Süreci: Öğrenciler genellikle tarih dersini nefret ederken, zamanla araştırmaya başladıklarında bu dersi en sevdikleri ders haline getirirler.
Nefretle sevmek arasındaki çizgi çok yakın olup, en büyük aşklar genellikle nefretle başlar çünkü bu geçiş daha kolaydır.
Tarih öğreniminde sorularla beraber araştırma yaparak zamanla ilgi duyulabilir.
48:49Osmanlı Devleti'ndeki Divanlar: Divan-ı Tuğra, eskiden ÖSYM tarafından Divan-ı Tuğrai olarak adlandırılan, mühür yazı anlamına gelen bir divandır.
Divan-ı Beri, adı divan olmasına rağmen gerçek bir divan değil, sadece posta ve haberleşme işlerinden sorumlu olan bir kurumdur.
Niyabet Saltanat, hükümdarın yokluğundaki görev yapan divandır ve naif (yardımcı) tarafından yönetilir.
51:48Büyük Divan ve Alt Divanlar: Büyük Divan, Divan-ı Saltanat'tır ve bu divana bağlı alt dört divan vardır.
Divan-ı İstifa, ekonomi işlerinden sorumlu olan divandır ve başında müste (arz ederim) bulunur.
Divan-ı İsraf, tüm memleketi denetleyen divandır ve Divan-ı Tuğra (şimdi Divan-ı İnşaat olarak adlandırılır) da bu divanın alt divanıdır.
53:11Divan-ı Mezalim: Divan-ı Mezalim, zulme uğrayanların şikayetlerini kabul eden divandır ve sultan tarafından yönetilir.
Sultan belirli günlerde, özellikle cumadan sonra Divan-ı Mezalim'de oturur ve kadı kararlarına yapılan itirazları değerlendirir.
Divan-ı Mezalim, devlet memurları hakkındaki şikayetleri inceler, vakıfları denetler ve muhtesibin yerine getiremediği kararları uygular.
58:03Osmanlı Devleti'nde Devlet Görevlileri: Divanı Mezalim'in başkanlığını yapan kişi sultan ve birçok devlet görevlisidir.
Amil, vergi toplayan görevli anlamına gelir ve diğer adıyla ılım veya inga olarak da geçer.
Vuruş, karanlarda vezire denir ve Türkçe bir kelimedir.
59:42Melik ve Atabey Kavramları: Melik, hükümdarın oğludur ve İslam öncesi dönemde de bu isim kullanılmıştır.
Melik, belirli bir yaşına geldikten sonra bölgelere gönderilir ve yanlarına yetişmesi amacıyla ataman (Selçuklu'da atabey, Osmanlı'da lala) gönderilir.
Atabey, hükümdarın oğlundan sorumlu, oğlunun yetişmesinden sorumlu olan devlet görevlisidir.
1:01:19Muhtesip ve İş Ahlakı: Muhtesip, askeri vali ve belediye başkanlığı anlamına gelir.
Muhtesip, çarşı ve pazarı denetleyen kişidir ve günümüzde zabıta olarak adlandırılır.
İş ahlakı, işini doğru yapılabilme ve onu denetleme ile alakalıdır.
1:03:06İş Ahlakının Önemi: Dünyadaki gelişmiş ülkelerde iş ahlakı en yüksektir ve insanlar sabah erken kalkıp işlerini bitirirler.
İstanbul'da iş ahlakı sorunu vardır, insanlar geç kalır ve trafikte sorunlar yaşanır.
Muhtesiplik önemli bir görevdir ve muhtesip görevinde bulunan herkes tedbirli kıyafet giyer, tartar tarttırır ama bunu düzgünce yapar.
1:06:09Türk İslam Hukukunun Oluşumu: İslam öncesi dönemde yazı kuralları olan töreler ve sözleşme olan tuz vardı, zamanla yazıya geçirildi ve örfi hukuk olarak adlandırıldı.
Örfi hukukun yanına İslam'ın getirdiği şeriat (şeri hukuk) eklendi ve hukuk iki kısma ayrıldı: şeri hukuk ve örfi hukuk.
Türk İslam hukukunun oluşumunda İslam'ın getirdiği esaslar, Oğuzların kabile gelenekleri (Göktürk, Uygur, Sasani ve Akun gelenekleri) etkili oldu.
1:07:01Örfi ve Şeri Hukukun Özellikleri: Örfi hukuk, bazı mali işlerde, yönetim işlerinde ve toplumsal ilişkilerde geçerlidir, sadece o bölgeye özeldir ve devlet ona karışmaz.
Şeri hukuk, Kur'an, sünnet, icma ve kıyas kaynaklarından oluşur ve evlenme, boşanma, miras gibi alanlarda uygulanır.
Örfi hukuk şeri hukuka çok ters gelirse kabul edilmez, şeri hukuk geçerli sayıdır.
1:10:40Mihr Kavramı ve Önemi: Mihr, boşanmış kadının belirli bir süre geçindirebilme durumudur ve ölümüne kadar verilmelidir.
Mihr miktarı karşı tarafın durumuna göre belirlenmelidir, abartılmamalıdır.
Umre mihir sayılmaz, mihr maddi bir değerdir ve boşanmış kadının geçindirebilme durumunu sağlar.
1:13:26Miras Kavgaları ve Borçlar: Türkiye'de boşandıktan sonra ellibin tane insanla karşı karşıya kalınıyor ve borçlar konusunda sorunlar yaşanıyor.
Bazı erkekler borçlarını kadına vermeden gidiyor ve bu durumda kadın haklarını alamıyor.
Miras konusunda da büyük sorunlar yaşanıyor; aile üyeleri bir metrekare toprak için birbirlerini öldürüyor.
1:15:06Miras Kavgalarının Önemi: Köy büyükleri ve ilçe il büyükleri artık kalmamış, bu nedenle insanlar bazı konularda ne yapacaklarını bilmiyorlar.
Bir insanın ömür boyu hayatındaki sorunlar bazen beş dakikada çözülebiliyor.
Tarım arazileri satılmıyor, ancak miras kavgaları hala devam ediyor.
1:16:18Miras Kavgalarının Sonuçları: Hakka riayet eden kalmadı, gençlikte birbirinin üzerine geçiriliyor ve yaşlanınca bu sorunlar çözülmüyor.
Anneanneler, babaanneler, teyzeler yaşlanınca miras konusunda sorunlar yaşamaya başlıyor.
Türkiye'de amca, yeğeni, yeğen amcayı öldürüyor ve birbirlerinin ellerini öpecek insanlar silah doğrultuyor.
1:17:42Örfi Hukuk ve Yargı Sistemi: Örfi hukukun temsilcisi emir-i dadd (adaletin emri) olarak adlandırılıyor.
Askeri davalar için askeri yargıtay ve askeri mahkemeler bulunuyor.
Askeri davalara kadı leşker (askerlerin kadısı) veya kazasker bakıyor.
1:19:57Toprak Yönetimi: Toprak yönetimi miri (devlete ait), has (en iyi toprak), iddaa (verimli toprak), vakıf ve mülk toprak olarak sınıflandırılıyor.
Öşr topraklar müslümana aittir ve müslüman bundan üründen öşr haraç vergisi verir.
Mülk topraklar alınır, satılır, miras bırakılır ve devredilir.
1:21:15Vakıf Sisteminin Kökeni ve Amacı: Vakıf toprakları ilk örnekleri Uygurlarda rastlanıyor ve zamanla genişliyor.
İnsanlar dünyada kalıcı eser bırakmak istiyor ve bu eserler sayesinde ileriki nesiller onlara hayır duası ediyor.
Vakıf, bir kişinin ölmeden önce kendisi için değerli olan toprağı veya hanı kendisinden sonra bir yere bağışlamasıdır.
1:22:58Vakıf Sisteminin Çalışma Prensibi: Vakıf, özel mülkiyetten çıkarma durumudur ve Türkiye'de hala yoğun işliyor.
Türkiye'de birçok vakıf var ve öğrencilere burs veriyor, gazi şehitlerine, şehit ailelerine ve engelli bireylere yardım ediyor.
Vakıf sisteminde önemli olan, vakfın öğrenciyi hangi şartlarda ve şekillerde burs verdiği.
1:24:04Vakıf Sisteminin Uygulanması: Vakıf toprağındaki bir kişi, ölmek üzereyken veya hastayken, toprağının gelirini belirli bir vakfa bağışlayabilir.
Bu bağış için vakfiye adı verilen bir senet imzalanır ve vakfa verilir.
Vakıf, bu senet imzalandıktan sonra bütün kiraları alır ve kişinin sonradan geri dönüşü yoktur.
Vakıf toprakları genellikle insanların vasiyet üzerine verilir ve günümüzde de ölen kişiler miraslarını vakfa veya derneklere bağışlıyor.
1:24:58Vakıf Sistemi: Vakıf, özel mülkiyetten çıkarılan ve kamu yararına ayrılan topraklardır.
Osmanlı döneminde 50 bin tane vakıf kurulmuş, bunlar arasında gaziler, şehit aileleri, hastalar, engelliler ve bakıma muhtaç insanlar için vakıflar bulunmaktadır.
Osmanlı'da vakıflar çok çeşitli konularda kurulmuş olup, hayvanlara ve canlılara verilen değer de vakıflarla sağlanmıştır.
1:26:34Toprak Türleri: Has topraklar, geliri sultan'a ayrılan topraklardır.
Vakıf, özel mülkiyetten çıkarılan ve kamu yararına ayrılan topraklardır.
Öşri, Müslümanlara ayrılan topraklardır; gayrimüslimlere ait topraklar ise farklı bir kategoride yer almaktadır.
1:27:20İddaa Sistemi: İddaa sisteminin Osmanlı'daki adı dirlik, en çok bilinen ismi ise tımardır.
İddaa sistemi, Hz. Ömer zamanında uygulanmış, Vezir Nizamülmülk tarafından geliştirilmiş ve Osmanlı'da da uygulanmıştır.
İddaa sisteminde, devlet memurları ve askerler için toprak gelirleri ayrılmış, bu sistem sayesinde masrafsız bir ordu kurulmuş ve bölgenin güvenliği sağlanmıştır.
1:32:41İddaa Sisteminin Faydaları: İddaa sisteminin beş faydası vardır: toprağın boş kalması engellenir, düzenli vergi toplanır, devlet memuru maaşı ödenir, masrafsız ordu kurulur ve bölgenin güvenliği sağlanır.
İddaa sistemi, devletin uzak yerlere her ay maaş göndermesini engelleyerek ekonomik tasarruf sağlamıştır.
İddaa sistemi, Nizamülmülk'ün Siyasetname eserinde "devlete ait olan ve kimsenin mülkiyetinde bulunmayan topraklardan elde edilen vergi ve gelirlerin askeri ve sivil devlet görevlilerine maaş veya hizmet karşılığı verilmesi" şeklinde tanımlanmıştır.
1:35:54İddaa Sistemi ve Amacı: İddaa sisteminde toprağın boş kalması engellenmiş ve üretimde süreklilik sağlanmıştır.
Düzenli vergi toplanmış, memur maaşları ödenmiş ve masrafsız bir ordu kurulmuştur.
İddaa sisteminde yetişen askere barış zamanında sipahi, savaş zamanında ise at bindiği için cebeli adı verilmiştir.
1:37:15İddaa Sisteminin Temel Amacı: İddaa sisteminin temel amacı toprağın boş kalmasını engellemek, üretime sürekli sağlamak, düzenli vergi toplamak, memur maaşını ödemek ve masrafsız bir ordu kurmaktır.
Bu beş amaç arasında bir asıl amaç vardır ve diğer amaçlar bu asıl amaç olmadan gerçekleşemez.
1:38:34Sosyal Hayat ve Kurumlar: Sosyal hayat, birçok kurum ve kuruluşun ilk defa karşımıza kelimesel ve kavramsal olarak çıkması demektir.
İmarethaneler, sıcak yemek dağıtılan aşevidir ve günümüzde maşevleri olarak bilinmektedir.
Kapanlar, tek bir cins malın satıldığı yerlerdir (örneğin unkapanı, meyve kapanı, sebze kapanı, balık kapanı).
1:40:20Bedesten ve Kümbet: Bedesten, her türlü ticari malın satıldığı merkezlerdir ve günümüzdeki AVM'lere benzetilebilir.
Kümbet, İslam öncesi kurganların yerini alan özel mezar odalarıdır ve özellikle padişah, sultan, sultan eşleri, önemli devlet adamları ve komutanlar için yapılmıştır.
Kümbetler, üst tarafı İslam öncesi çadırı simgeler ve Türkiye'de birçok yerde bulunabilir.
1:43:12Türbe: Türbe, altta mezarlar bulunan ve yarım daire şeklinde olan yapı türüdür.
Türbelerde özellikle dini şahsiyetler veya onların sülalesinden gelen insanlar gömülmüştür.
Yol çalışmaları sırasında türbelerin yerini korumak için bazen türbeler yol üzerinde bırakılmıştır.
1:45:04Türbeler ve Külliyeler: Türbelerin yerlerini çok değiştirilmesi maneviyata saygı duyulmasından dolayı tasvip edilmez.
Külliye, caminin merkez alınarak yapılan toplu yapılara verilen isimdir ve içinde medrese, han, hamam, kütüphane, derslik gibi yapılar bulunur.
Külliyede genellikle cami merkezi alır ve diğer yapılar caminin etrafında toplanır.
1:46:52Çarşılar ve Türkçenin Resmi Dil Olması: Çarşılar, tek bir cins malın satıldığı açık üstü açık yerlerdir; örneğin kuyumcular çarşısı, bakratçılar çarşısı gibi.
Karamanoğlu Mehmet Bey, Selçuklu tahtını ele geçirip Alaaddin Siyavuşu tahta oturduktan sonra divan toplantısında Türkçeyi resmi dil ilan etmiştir.
Karamanoğlu Mehmet Bey, "Bundan sonra dergahta, bargahta, sarayda, çarşıda Türkçe'den başka dil kullanılmayacak" demiştir.
1:48:13Tekkeler ve Darüşşifalar: İslam dini Anadolu'ya girdikten sonra yayılmalarına başladı ve özellikle Türkmenlerin inançlarını pekiştirmek amacıyla tekke kurulmuştur.
Tekkelerin büyüğüne tekke, küçüğüne köylerdeki zaviye adı verilir ve bunlar din öğretilen kurumlardır.
Darüşşifa, sıhha, darül afiyet gibi kelimeler hepsinin ortak adıdır ve hepsi hastane demektir.
1:50:53Türk Ordusu ve Bulam Sistemi: İslam öncesinde Türk ordusu Metehan'la beraber disipline edilmiş, Turan taktiği, kurt kapanı gibi taktikler kullanılmış ve et konservesi, pastırma yapılmıştır.
Bulam sistemi, savaşlarda elde edilmiş esir askerlerden beşte birinin devlet sistemine alınmasıdır.
Bulam sisteminde öncelikle Türk askerleri alınır, çünkü savaşçılık özelliği en çok güvendiği millet Türk milletidir.
1:53:49Bulam Sisteminin Çalışma Prensibi: Savaştan sonra elde edilen esirlerin beşte biri devlet malı sayılır ve sultan'ın kendi malı olarak değerlendirilir.
Sultan, esirlerden en sağlam olanları seçer çünkü savaşta yaralanma ihtimali sağ olma ihtimalinden daha yüksektir.
Askeri değerlendirme için yaralı veya sakat olan esirler tercih edilmez.
1:55:51Bulam Sistemi ve Osmanlı'daki Karşılığı: Bulam sisteminde, kılıç yarası olan askerler tedavi edildikten sonra, savaş taktiği ve öğrenim farklı olan bulama denilen bir yere götürülür.
Bulama sisteminde, yetenekli çocuklar saraya alınabilir veya has asker olarak yetiştirilebilir.
Büyük Selçuklu Devleti'ndeki bulam sistemi, İslam öncesine göre getirilen en büyük yeniliktir.
1:58:04Osmanlı'daki Karşılık ve Eğitim Sistemi: Büyük Selçuklu Devleti'ndeki has ordusu, Osmanlı Devleti'ndeki kapıkulu ocağına karşılık gelir.
Bulam sisteminin Osmanlı'daki karşılığı pençik sistemidir.
İlk Müslüman Türk devletlerinde medreselerin açılması önem arz etmiştir.
1:02:47Türk Cumhuriyetleri ve Kültür: Semerkant, Türklerin İslam medresesi olan ilk Türk İslam medresesi olan Semerkant Medresesi'nin açıldığı yerdir.
Konuşmacı, Türk Cumhuriyetleri'ni ziyaret etmenin önemini vurgulamaktadır.
Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan'da ortak tarih ders kitabı okutulacak ve Türk devletlerinin birleştirilmesi için ortak müfredat ve alfabe oluşturulması planlanmaktadır.
2:07:14Nizamiye Medreseleri: Nizamiye medreseleri, Selçuklu Devleti'nin en büyük eğitim kurumlarıdır ve ilk olarak Nişabur'da Sultan Alparslan tarafından kurulmuştur.
En ünlü Nizamiye medresesi Bağdat'ta bulunmaktadır ve Gazali'nin rektörlüğünü yaptığı için çok kıymetlidir.
Nizamiye medreseleri, 17 farklı şehirde bulunmakta olup, öğretim sistemi aynıdır ve özellikle batine karşı propaganda amacıyla kurulmuştur.
2:08:51Nizamiye Medreselerinin Amacı: Gazali, batinilik faaliyetlerindeki yanlış durumu tespit ederek, Sünni itikadı korumak ve batini faaliyette bulunan insanları tekrar kendi yanına çekmek amacıyla Nizamiye medreselerini kurmuştur.
Medreselerin kurulmasının temel sebeplerinden biri de zararlı fikir akımlarına karşı fikirle mücadele etmektir.
Nizamiye medreselerinin açılma nedenleri arasında İslam'ı yeni geçen Oğuz topluluklarının inançlarını pekiştirmek, yoksul ve yetenekli öğrencileri topluma kazandırmak, bilim insanı yetiştirmek ve devlet memuru ihtiyacını karşılamak bulunmaktadır.
2:12:48Nizamiye Medreselerinde Kullanılan Terimler: Medreselerde yetişen öğrencilere "suh", "softa" veya "danışment" (danışılan kişi) denir.
Öğretmene "müderris" denir ve günümüzdeki profesör anlamını tam olarak karşılamaz.
Alınan diplomaya "icazetname" denir, bu terim günümüzde de kullanılmaktadır ve mezun olunan her yerde verilen diplomanın adıdır.
2:15:04İlim Alanlarına Göre İsimler: Hadis ilmiyle uğraşanlara "hadisçi", tefsir ilmiyle uğraşanlara "müfessir" denir.
Fıkıh ilmiyle uğraşanlara "fakih" denir.
2:15:48Türk İslam Devletleri Hakkında Önemli Bilgiler: İşaretleme kısmına başlanıyor ve işaretlenen kısımların kıymetli olduğu vurgulanıyor.
Hutbe tıraz hilat çet, meşhur, kan, cihan hakimiyeti ve ilahi kelimetullah gibi kavramlar açıklanıyor.
Saray görevlerinden camidarın önemine vurgu yapılıyor.
2:17:50Divan Sistemi ve Toprak Yönetimi: Ekonomi arzın en çok ordu, insa veya tura doğru kullanıldığı belirtiliyor.
Divanı mezar görevlerinden biri olmadığı ve haklı haksızdan ayırt edebilmek amacıyla sultan'ı karşı kurulan mahkemelerin nerede yapıldığı açıklanıyor.
İlk Türk İslam devletlerinin hukukunu oluşturan üç etmen (örfi hukuk, kadı eşker, kazasker) ve toprak yönetiminin has, vakıf ve iddiaya ayrıldığı belirtiliyor.
2:19:34İddaa Sistemi ve Mimari Yapılar: İddaa sisteminin Hz. Ömer'den alınan sistemi geliştirildiği ve en önemli uygulama amacı soruluyor.
İmarethane, kapan, bedesten, kümbet ve külliye gibi mimari yapılar açıklanıyor.
Kümbetin özellikle önemli olduğu vurgulanıyor.
2:20:45Ordu ve Eğitim Sistemi: Bulama sisteminin İslam öncesinde müslüman olduktan sonra ordu'ya getirilen en büyük yenilik olduğu belirtiliyor.
İlk Türk İslam medresesinin Danişmentler tarafından Tokat Niksar'da kurulduğu ve Nizamiye medreselerinin batın fikir akımına karşı fikir üretebilmek için açıldığı açıklanıyor.
Müderrisin öğretmen olduğu ve alınan diplomanın icazetname olduğu belirtiliyor.
2:21:46Gelecek Videolar Hakkında Bilgi: Bir sonraki videolarda bilim insanları, yazı dili, edebiyat, Kutadgu Bilik ve Atabetül Hakayık işleneceği belirtiliyor.
ÖSYM'nin soru sorma stratejisinin öğrencinin çalışacağı alanları belirlemek olduğu vurgulanıyor.
Doğru soru sormanın öğrencinin diğer sorulara geçerken aklında soruyu bırakmaması için önemli olduğu belirtiliyor.

İlk Müslüman Türk Devletleri Kültür ve Medeniyeti Dersi

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir