Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türkiye'nin ilk ünite bazlı yazılıya hazırlık ders kanalında yayınlanan bir eğitim içeriğidir. Videoda Muhteşem Harika Hoca ve bir sunucu, halk edebiyatı türlerini anlatmaktadır.
- Video, halk edebiyatının üçüncü dönemi olan aşık tarzı halk edebiyatına odaklanmaktadır. Aşık edebiyatının özellikleri, nazım biçimleri (koşma, sema, destan) ve önemli sanatçıları (Dadaloğlu, Köroğlu, Erzurumlu Emrah, Bayburtlu Zihni, Seyrani, Kayıkçı Kul Mustafa) detaylı olarak açıklanmaktadır. Özellikle koşmaların hece ölçüsü, kafiye düzeni ve işlediği konular (güzelleme, koçaklama, taşlama, ağıt) üzerinde durulmakta ve sınavlarda karşılaşabilecek pratik bilgiler verilmektedir.
- 00:38Aşık Tarzı Halk Edebiyatı Tanıtımı
- Aşık tarzı halk edebiyatı, Türklerin İslam medeniyetinin etkisine girmesinden sonra asik adı verilen saz şairleri tarafından oluşturulmuştur.
- Halk edebiyatına ait nazım biçimleri kullanılırken ağırlıklı olarak hece ölçüsü kullanılmış, ancak aruz ölçüsüne de yer verilmiştir.
- Aşık edebiyatı, halkın kullandığı sade günlük konuşma dili ile yazılmış ve şairler saz eşliğinde doğaçlama şiirler sunarlar.
- 01:55Aşık Olmanın Özellikleri
- Aşık edebiyatının en önemli özelliği usta-çırak ilişkisidir ve aşık olmak için muhakkak bir ustanın yanında ders almak gerekir.
- Aşık adıyla anılabilmek için mahlas edinme, saz çalmayı çok iyi bilmek ve bade içme veya rüya görmeme geleneği vardır.
- Aşık olabilmek için rüyada sevgilinin resmini görmek veya bade içirmek gerekir, bu durumda saz alıp söylemeye başlanır.
- 02:57Koşma Nazım Biçimi
- Koşmalar, aşık edebiyatının en önemli ve gözde nazım biçimidir, onbir ile hece ölçüsüyle ve dörtlüklerle yazılır.
- Dörtlük sayısı üç ile beş arasında değişir ve kafiye düzeni ab, a b, ccc b şeklinde devam eder.
- Koşmalar genellikle lirik konuları işlemektedir ve İslam öncesi dönemdeki koşuklara, divan şiirindeki gazellere benzediği söylenebilir.
- 04:18Koşmaların Türleri
- Koşmalar işlediği konulara göre dörde ayrılmaktadır: güzelleme, koçaklama, taşlama ve ağıt.
- Güzelleme türünde sevgili, güzellik, doğa gibi bireysel konular işlenir (Karacaoğlan örneği).
- Koçaklama türünde yiğitlik ve kahramanlık konuları işlenir (Köroğlu örneği).
- Ağıt, ölen bir kişinin ardından duyulan üzüntüyü dile getiren koşmalardır ve İslam öncesi dönemde sago divan edebiyatındaki mersiyelere benzetilmektedir.
- Taşlamalar, insan ya da toplumun aksayan yönlerini konu edilen ve en önemli örnekleri Seyrani tarafından verilen bir türdür, divan edebiyatında hiciv, batı edebiyatında ise yergi adını alır.
- 05:35Sema ve Destan Nazım Biçimleri
- Sema, halk edebiyatının diğer bir türüdür, özel bir ezgi ile söylenir, sekiz'li hece ölçüsü kullanılmıştır ve dörtlüklerle yazılır.
- Sema, sevgi, doğa, güzellik konularına değinir ve birey behey gibi mert'te bir söyleyişi olan, sekiz hece ölçüsüyle söylenen, kendine özgü bir ezgisi olan nazım türüdür.
- Destanlar, toplumu derinden etkileyen savaş, yangın, sel, deprem gibi konuların ele alındığı halk edebiyatı nazım biçimidir, onbir lc ölçüsüyle söylenir ve dörtlük sınırlaması yoktur.
- 06:50Önemli Halk Edebiyatı Sanatçıları
- Dadaloğlu, Avşar boyundan olup 19. yüzyılda Çukurova ve Toroslar'da yaşamış, koçaklamalar ile ünlü bir sanatçıdır ve "Ferman padişahın dağlar bizim sözüyle" meşhur olmuştur.
- Köroğlu, 16. yüzyılda yaşamış, savaş ve kahramanlıkları konu edinen koşma türü ile ünlü bir sanatçıdır.
- Erzurumlu Emrah, koşma ve semaileriyle ünlü bir kişi, Erzurum ve çevresinde yaşamış, aşk, ayrılık, gurbet konularını şiirlerinde ağırlıklı olarak işlemiş, hecenin yanında aruzu da kullanan bir sanatçıdır.
- Bayburtlu Zihni, 19. yüzyılda Bayburt ve çevresinde yaşayan, divan edebiyatından etkilenen, sergüzeştname adlı bir eseri olan divan katipliği yapan bir kişi olarak karşımıza çıkar.
- Seyrani, 19. yüzyılda Kayseri'nin Develi ilçesinde yaşamış, taşlamaları ile ünlü, hece ve aruzu kullanan bir şairdir.
- Kayıkçı Kul Mustafa, 17. yüzyılda yeniçeri şairidir, Genç Osman için yazdığı Genç Osman destanı ile meşhur olmuştur ve koçaklamaları türünde kucaklama türünde eserler vermiştir.
- Sonu "i" ile biten bütün sanatçılar (Erzurumlu Emrah, Ruhsati Sümmani, Dertli Cevheri) hem aruz hem hece ölçüsünü kullanmıştır.