Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, gıda katkı maddelerinin kullanım miktarlarının nasıl belirlendiğini anlatan eğitici bir içeriktir.
- Video, gıda katkı maddelerinin insan sağlığını korumak amacıyla en sıkı denetlenen kimyasal maddeler olduğunu açıklayarak başlar. Paracelsus'un "her madde zehirdir, dozla zehir olmayanı ayıran" sözü üzerinden, kimyasal maddelerin dozla zararlı olabileceği anlatılır. Ardından, gıda katkı maddelerinin kullanım miktarlarının belirlenmesinde kullanılan dokuz farklı toksisite testi ve bunların sonuçları (NOEL, ADI, LD50) açıklanır. Son bölümde, gıda katkı maddelerinin toksikolojik değerlendirmelerini yapan uluslararası kuruluşlar (WHO, EFSA, FDA, GEC, FAO, WHO Ortak Uzmanlar Komitesi) tanıtılır ve özellikle JECFA'nın görevleri detaylandırılır.
- 00:10Gıda Katkı Maddelerinin Önemi
- Gıda katkı maddelerinin kullanım miktarlarının belirlenmesindeki tek hedef insan sağlığının korunmasıdır.
- Gıda katkı maddeleri insan sağlığının korunması amacıyla en sıkı denetlenen ve takip edilen kimyasal maddelerdir.
- Doğada var olan tüm kimyasal maddeler, maruz kalınan doza bağlı olarak sağlığımız için zararlı olabilir.
- 00:45Dozun Önemi
- Paracelsus, "her madde zehirdir, zehir ile zehir olmayanı ayıran ise dozdur" demiştir.
- Oksijen örneğinde olduğu gibi, belirli oranlarda insan sağlığına zararlı olmamasına karşın belirli miktarların üzerine çıkıldığında da zararlı olabilmektedir.
- Kimyasal maddelerin insan sağlığı için zararlı olmayan limitlerinin belirlenmesi esastır.
- 01:50Gıda Katkı Maddelerinin Test Edilmesi
- Şekfa, gıda sektöründe kullanılmakta olan ve kullanılmak istenen tüm gıda katkı maddelerini sürekli ve düzenli olarak toksikolojik testlere tabi tutarak kullanım miktarları belirlemektedir.
- Her bir kimyasal için dokuz farklı toksisite testini üç farklı deney hayvanı türü üzerinde uygulamaktadır.
- Testlerin neticesinde o katkı maddesinin güvenilir olup olmadığını veya hangi dozda ve hangi gıdalarda kullanılabileceğinin kararını verir.
- 02:23Toxisite Testleri
- Akut toksisite: 24 saat veya daha kısa süre içerisinde çok yüksek miktarda ve tek seferde ya da birkaç seferde tüketilen maddelerin oluşturduğu zehirlenme.
- Kronik toksisite: akut toksisiteye yol açmayacak düşük dozların uzun süre verilmesiyle oluşan zehirlenme.
- Mutajenik etki: DNA üzerinde kalıcı değişikliğe neden olan zehirlenme.
- Karsinojenik etki: kansere neden olan toksisite.
- Teratojenik etki: kalıtsal bozukluklara neden olan toksisite.
- Immüno-toksik etki: bağışıklık sistemi üzerinde etkili olan toksisite.
- Fertilite etkisi: doğurganlık yeteneği üzerine etkili olan toksisite.
- Nörotoksik etki: sinir sistemi üzerinde etkili olan toksisite.
- Trans-plasental karsinojenik etki: hamile olan bir kadının çocuğunun doğumundan bir zaman sonra çocukta meydana gelebilecek toksisite.
- 03:29Limit Değerleri
- Şekfa, her bir gıda maddesi için yukarıda sayılan testleri aylar boyunca defalarca ve birçok farklı şekillerde test etmektedir.
- Testler üç farklı deney hayvanı türü üzerinde uygulandıktan sonra her bir madde için insanoğlunun tüketebileceği çeşitli limit değerler belirlenmektedir.
- NOEL: hayatımız boyunca kullanmamıza rağmen denek hayvanlarında hiçbir toksik etkinin gözlenmediği en yüksek madde miktarı.
- ADI: bir maddeyi hayatımız boyunca her gün kullansak bile vücudumuzda hiçbir toksik etki göstermeyen günlük tüketim miktarı.
- LD50: bir maddeyi kullanan toplam kişi sayısının yarısının ölümüne neden olan miktar.
- İnsanlar için en önemli olan ADI değeridir.
- 04:39Uluslararası Kuruluşlar
- Gıda katkı maddelerinin insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde kullanılması için dünya genelinde sürekli ve düzenli olarak çalışmalar yapan bazı uluslararası kuruluşlar bulunmaktadır.
- WHO (Birleşmiş Milletler Dünya Sağlık Örgütü), EFSA (Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi), FDA (Amerika Birleşik Devletleri Gıda ve İlaç Dairesi), GEC (Uluslararası Gıda Standartları Komisyonu), ŞEKFA (Gıda Katkı Maddeleri FAO ve WHO Ortak Uzmanlar Komitesi) gibi kuruluşlar bulunmaktadır.
- Bu kuruluşlar içerisinde en önemlisi ŞEKFA'dır.
- 05:25ŞEKFA'nın Görevleri
- ŞEKFA, 1956 yılında Dünya Sağlık Örgütü ve Dünya Gıda ve Tarım Örgütü tarafından konularında uzman kişilerinden oluşturulmuş bir komitedir.
- ŞEKFA, dünya üzerinde kullanılan her bir kimyasal madde için gıda katkı maddeleri başta olmak üzere toksikolojik çalışmaların düzenlenmesi, yürütülmesi ve sonuçlarının değerlendirilmesinden sorumludur.
- ŞEKFA'nın başlıca görevleri arasında gıda katkı maddelerinin toksikolojik değerlendirmelerini yapabilmek için metotlar geliştirmek, günlük kabul edilebilir alım miktarı (ADI) ve hiçbir yan etkisi olmayan miktar (NOEL) değerlerini belirlemek, spesifikasyonlar ve saflık kriterleri belirlemek bulunmaktadır.