Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Kanal D'nin "Bekleme Odası" programında, Dokuz Tip Mizaç Modeli Derneği Başkanı ve psikiyatri uzmanı Dr. Enver Demirel Yılmaz ile yapılan bir röportaj sunulmaktadır. Dr. Yılmaz, Milli Eğitim Bakanı Prof. Dr. Ziya Selçuk ile birlikte "Ebeveyn Benim" ve "Rehber Benim" kitaplarını yazmış bir uzmandır.
- Röportajda, "Dokuz Tip Mizaç Modeli" adı verilen bilimsel bir model detaylı olarak ele alınmaktadır. Bu model, insanları dokuz temel mizaç tipine ayırarak, kanat mizaç, stres ve rahat durumları da dikkate alarak toplam 162 farklı insan tipi tespit etmeye çalışmaktadır. Ayrıca, liyakat kavramı üç temel parametre üzerinden (yeterlilik, yetkinlik ve davranışsal olgunluk) tanımlanmakta ve bu kavramın insan kaynakları, eğitim ve danışmanlık alanlarındaki uygulamaları incelenmektedir.
- Röportajda mizaç, karakter ve kişilik arasındaki ilişki, eğitim sistemindeki uygulamalar, mizaç temelli uyumlu sınıf modelleri, dijital rehberlik sistemleri ve iş dünyasındaki doğru personel seçimi ve pozisyonlama konuları da ele alınmaktadır. Dr. Yılmaz, Türkiye'nin liyakat baskısı oluşturması gerektiğini ve vatandaşların kendilerine layık göründüğü liderlere sahip olma ihtiyacı olduğunu vurgulamaktadır.
- 00:08Dokuz Tip Mizaç Modeli Tanıtımı
- Program, Türkiye'deki eğitim sistemi açısından yaşamsal önem taşıyan "Dokuz Tip Mizaç Modeli" konusunu ele alıyor.
- Konunun Türkiye'nin, toplumun ve gelecek kuşakların daha faydalı olabilmesi açısından büyük önemi vurgulanıyor.
- Dokuz Tip Mizaç Modeli Derneği başkanı Dr. Enver Demirel Yılmaz programın konuğu olarak yer alıyor.
- 03:10Kitap Tanıtımı
- Dr. Enver Demirel Yılmaz ve Milli Eğitim Bakanı Prof. Dr. Ziya Selçuk'un ortak yazdıkları "Ebeveyn Benim" kitabı Dokuz Tip Mizaç Modeline göre ebeveyn ve çocuk ilişkilerini ele alıyor.
- Aynı yazarların "Rehber Benim" kitabı ise Dokuz Tip Mizaç Modeline göre rehberlik yaklaşımına giriş yapıyor.
- 04:35Mizaç, Karakter ve Kişilik Kavramları
- Mizaç, karakter ve kişilik kavramları birbiriyle ilişkili olup, insanı tanıma ve anlama konusunda önemli birer yapısal kod oluşturuyor.
- Mizaç, Arapça kökenli "özel karışım" anlamına gelen bir kavram olup, yapısal özelliklerimizi ve doğuştan getirdiğimiz, ölene kadar taşıdığımız özelliklerimizi ifade ediyor.
- Karakter, mizaç tipindeki yapısal kod özelliklerinin bazılarının öne çıkması, belirginleşmesi ve kararlı hale gelmesiyle oluşuyor.
- 07:37Kişilik Kavramı
- Kişilik, içsel ve dışsal faktörlerle etkileşimin sonucunda oluşan dinamik bir kavramdır.
- İçsel faktörler arasında cinsiyet, zeka seviyesi ve biyolojik özellikler yer alırken, dışsal faktörler ebeveynler, eğitim, sosyal çevre, kültür ve inanç gibi unsurları kapsıyor.
- Mizaçla içsel ve dışsal faktörlerin etkileşimi sonucunda dinamik olarak parmak izi gibi biricik kişiler ortaya çıkıyor.
- 10:07Mizaç, Karakter ve Kişilik İlişkisi
- Mizaç, karakter ve kişilik arasındaki ilişki tohum ve ağaç benzetmesiyle açıklanabilir: mizaç tohum, karakter ağaç dalları, kişilik ise tamamı ağaçtır.
- Elma çekirdeğinden armut oluşmaz, benzer şekilde mizaçtan gelen karakter ve kişilik de aynı türde kalır.
- İnsanlar doğal kişiliklerine ek olarak sentetik kişilikler edinebilir ve bu iki kişilik uyumlu bir şekilde entegre edildiğinde "harmonik kişilik" oluşur.
- 13:24Dokuz Tip Mizaç Modeli
- Enegram adı verilen sistemin ciddi kavramsal ve modelleme sorunları olduğu için, yaklaşık 15 yıl önce bilimsel bir model geliştirme ihtiyacı hissedilmiş ve dernek kurulmuştur.
- Dernek, Türkiye'nin içinden bilim ve maneviyatın birlikteliği üzerinden insana bütüncül yaklaşan insanlar tarafından gönüllülük esasına dayanarak kurulmuştur.
- Dernek ilk kurulduğunda kurucu başkanı Milli Eğitim Bakanı Ziya Selçuk'tu, daha sonra görevi konuşmacıya devredilmiştir.
- 17:09Dokuz Tip Mizaç Modelinin Özellikleri
- Dokuz tip mizaç modeli, insanları dokuz ayrı mizaç tipine göre sınıflar.
- Mizaçın salınabilirliği ilkesi gereği, insanlar stresli veya çok rahat durumlarda farklı davranış örüntüleri sergiler.
- İnsanlar saf bir mizaç tipi olamaz, etkileştiği mizaç tipleri olan "kanat mizaç"ları vardır ve bu sayede 162 farklı insan tipi tespit edilebilir.
- Modelin en detaylı formunda 2916 tane ayrı mizaç temelli insan tipi bulunmaktadır.
- 20:12Bilimsel Yaklaşım ve Mizaç Modeli
- Bilimsel yaklaşım geliştirilebilir ve yanlışlanabilirlik prensibi üzerine kuruludur, bu nedenle veriler kesin olamaz.
- Mizaç modeli insanın her alanında ihtiyaç duyduğu bir profilleme sürecidir ve bu profilleme insanın mutluluğu ve kendini gerçekleştirmesi için önemli bir katkı sunar.
- Bu model, talim ve terbiye sisteminde temel bir yapı oluşturur ve insan kaynaklarını insanın kaynağına inmeye yardımcı olur.
- 21:32Dernek Faaliyeti ve Uluslararası Rekabet
- Dernek, "insanın kaynağına in, talim ve terbiyeli, organize, bireysel açıdan farklılıklarını tespit et ve ona özgü danışmanlıkla bütünle" sloganıyla çalışmaktadır.
- Türkiye'nin marka üretme konusundaki zorluklarına rağmen, insan kaynakları, eğitim ve danışmanlık alanlarında bütüncül bir yapı kurmak önemli bir hedeftir.
- Dünya ile rekabet eden bir Türkiye için, kendi anlayışlarımıza bağlı kalmadan evrensel kodlar içinde yerliliklerimize de yer veren bireylerin yetiştirilmesi gerekir.
- 23:10Mizaç Modeli ve Liyakat Kavramı
- Mizaç modeli, liyakat kavramına otomatik ve doğal bir şekilde imkan sağlar çünkü bir kişinin mizaç tipi ve kişilik yapısı farklıdır.
- Bu model, her bireyi etiketleme yerine, kişisel özelliklerini bilebilmek, ölçebilmek ve sıralayabilmek için kullanılır.
- Bu model, ülkenin küresel rekabet sürecine katkısı açısından değerli olabilir.
- 25:58Dokuz Tip Mizaç Modeli
- Mizaç tipleri arasında en iyi veya en kötü bir ayrım yapılamaz çünkü her mizaç tipi kendine göre yetenekleri ve engelleri vardır.
- Dokuz tip mizaç modeli: kusursuzluğu arayan, duyguları hissetmeyi arayan, hayran olunacak kendilik imajı arayan, duyguların anlamını arayan, bilginin anlamına ulaşmayı arayan, entelektüel dinginlik arayan, keşfetmenin hazzını arayan, mutlak güç arayan ve duyumsal, hareketsel konfor arayan mizaç tipidir.
- Mizaç tiplerinin bir aradalığı, bütüncül doğayı ortaya koymak ve insanlığın birbirini tamamlamasını sağlar.
- 28:14Kişilik ve Mizaç İlişkisi
- Mizaç statik ve değişmeyen bir yapıdır, ancak üzerinde gelişen dinamik kişilik yapısı vardır.
- Kişilik sürekli değişir, ancak bu değişim çok yavaş olur; bir gemi gibi büyük değişiklikler anında değil, zamanla gerçekleşir.
- Kişilik açısından insan değişebilir, ancak temel yapısal kod (DNA) ve mizaç statik olarak kalır.
- 29:04Mizaç Avantajları ve Dezavantajları
- Her mizacın avantajlı ve dezavantajlı yönleri vardır, bu nedenle insanlar birbirlerine imrenir ve birbirlerinin özelliklerini öykünür.
- Herkes kendi mizaç tipinde bir olgunluk seviyesine ulaşırsa, toplumsal, eğitim ve insan kaynakları açısından daha kaliteli bir devinim meydana gelir.
- İnsanın mizaç tipini bilmesinin en önemli hususiyeti kendini tanıma ve bilme, bu sayede kendini gerçekleştirebileceğini ve mutlu olabileceğini anlama olur.
- 30:19Mizaç Tipi ve Kişisel Gelişim
- Kusursuzluk arayan mizaç tipindeki kişiler, arama ve düzenleme sorumluluklarını yerine getirirken, eleştirel ve yargılayıcı olabilirler.
- Mizaç tipinin avantajlı ve dezavantajlı yönlerini bilip potansiyelleri dengeleyebilirsek, varoluşun maksadı gerçekleşmiş olur.
- İnsanlar kendiyle yaşayıp kendilerine yabancı bir durumda olabilirler, bu nedenle mizaç tipini tanıma ve fark etme önemlidir.
- 32:12Olgunluk ve Toplumsal Etki
- Olgun bir kişi, çevresindeki insanları da olgunlaştırır; ebeveyn çocuklarını, öğretmen öğrencilerini, yönetici çalışanlarını olgunlaştırır.
- Her insan kendi mizaç tipinden yola çıkarak bireysel biricik parmak izi gibi farklı olduğuna doğru yolculuk yaparsa, gerçek bireysellik ortaya çıkar.
- İnsanlar anlaşılmak istiyor ve anlaşıldığını hissettiklerinde rahatlıyor.
- 34:14Eğitim Sistemindeki Sorunlar
- Mevcut okul sistemi belirli mizaç tipleri için tasarlanmış olup, tüm mizaç tiplerini kapsamıyor.
- Einstein, Aziz Sancar, Orhan Pamuk gibi bilginin anlamını arayan mizaç tipi çocuklar, mevcut eğitim sisteminde fark edilmeyebilir.
- Çocukların mizaç tiplerini tespit edip, bu tiplerin potansiyellerini açmak ve sergilemek gerekir, değil kendi tipolojimizi onlara dayatmak.
- 37:51Yenilikçi Çocuklar ve Eğitim
- Yerinde durmayan, çok konuşan ve hareketli çocuklar aslında en fazla yenilik arayışına sahip çocuklar olabilir.
- Bu çocukların akıllarına hiç kimsenin aklına gelmeyen inovatif tasarımlar gelebilir ve ülkenin liderlerine dönüşebilirler.
- Eğitimde rehberlik edilmeli, şekillendirilmemeli veya tebaa haline getirilmemeli.
- 38:42Eğitim ve Rehberlik Rolü
- Eğitmenin asıl görevi, karşısındaki kişiyi mankurtlaştırmak veya koyunlaştırmak yerine, onun kendi gelişim sürecini ve varlığının içindeki imkanlar üzerinden nezaret etmektir.
- Günümüzde insanları zorla sürü gibi muamele edip gütmeye çalışırken, insanlara ve kendi yapılarına hürmet eden, doğru münasebeti kuracak şekilde nezaret edici rehberler olmamız gerekir.
- Bakara suresinde Allah Peygamber'e "rayina" (güdücü çoban) demeyip "unzurna" (nezaret eden kişi) demesi gerektiğini belirtmiştir, bu da eğitime ve rehberliğe dair önemli bir mesajdır.
- 41:14Biyolojik ve Psikolojik Özellikler
- Biyolojik özelliklerimizin DNA'sı değişmediği gibi, psikolojik özelliklerimizin DNA'sı da değişmez çünkü biyolojik ve psikolojik özellikler aynı DNA'dan kaynaklanır.
- İnsan biyopsikospital bir varlık olduğundan, bir DNA hem biyolojik hem psikolojik özelliklerimizi ortaya koyar.
- Yapısal olanı bilmek, yapısal olanın bilişsel, duygusal ve eylemsel alandaki tüm davranışsal enstrümanlarını psikolojik açıdan bilmektir.
- 42:19Sağlık ve Öteki Kavramı
- Tıp günümüzde hastalıkların genetik ilişkilerini keşfediyor ve bazı hastalıkların çok erken yaşlarda oluştuğunu tespit ediyor.
- Kişilik arazlarının mizaçsal potansiyellerimizi doğru ve dengeli gerçekleştirememe üzerinden bir araz hastalığına dönüşebilir.
- İnsanlar genellikle kendilerine sağlık atfederken, öteki saydıkları kişileri potansiyel sağlıksızlık olarak görürler.
- 43:15Öteki Kavramı ve Doğa
- Emperyalist ülkeler ve süper güç olma iddiasındaki ülkeler, konumlarını güçlendirmek için sürekli bir "öteki" göstermeye ihtiyaç duyarlar.
- Mizaç modeli doğaya dönmeyi önerir ve öteki sayılan şeyin aslında bir ve bütün olanın bir parçası olduğunu vurgular.
- İnsanlık farklılıklar üzerinden çatışma normalizasyonu meydana getirip, bunu ötekinin sürekli mutsuzluğu adına ihtilafa dönüştürerek insan doğasını katleder.
- 46:10İnsanlık ve Huzur
- En gelişmiş ülkelerde bile insanlar statik ve mekanik bir hayat yaşarken, insan olmanın kendini gerçekleştirme huzuru eksik kalır.
- Bilimsel bir algılama üzerinden tecrübe ederek kendimizle ve öteki saydığımız kişilerle doğru düzgün ilişki kurulduğunda huzurlu bir doğa ortaya çıkar.
- Doğanın kendisi huzurlu olup, huzuru bozan insanın doğa üzerinden ortaya koyduğu normalizasyonlardır.
- 47:24Sağlıklı Kişilik ve Mizaç
- Sağlıklı bir doğal kişilik, eleştirel bakış açısını korurken müsamahakar ve hoşgörülü olmayı öğrenir.
- Sentetik kişilik, doğal kişiliğe ilave özellikler kazandırır; örneğin adalet konusunda hassas bir kişi merhametli olmanın bireysel ilişkilerde daha önemli olduğunu fark edebilir.
- Mizaçtan kaynaklanan doğal kişilik ve sentetik kişilik üzerinden denge sağlandığında bütüncül ve harmonik uyumlu bir kişilik meydana gelir.
- 48:33Sağlıklı Kişiliklerin Etkisi
- Bir ortamda bulunan kişilerin sadece bir kısmı sağlıklı ve dengeli kişilikleri sergileyebilirse, bu kişiler diğerlerinin kalitesini eleve eder.
- Sağlıklı kişiler sağlık ve sıhhat verirken, çürük kişiler çevresindeki kişileri de çürütür.
- İnsan bireyinin doğasını kaliteli ve sağlıklı bir biçimde ortaya koyabilmesi, toplumsal yaşamın kalitesini belirler.
- 50:19Medeni Olma ve Mizaç Kavramı
- Medeni olma en temelli insanın bireysel olarak medeni olma meselesidir; bireysel olarak medeni olmayanlar bir medeniyet kuramazlar.
- Mizaç kavramı, insanın bireysel farklılıklarını net piksellerle ve ayrımlarla ortaya koyabilen, derinliği ve genişliği ortaya koyabilen bir modeldir.
- Dokuz tip mizaç modeli, insanın olduğu her alanla ilgili net bir görüntü ve ilişki organizasyonu sağlar.
- 51:48Mizaç Modelinin Uygulama Alanları
- Mizaç modeli, partner ilişkileri, sosyal ilişkiler, kişisel ilişkiler, aile ilişkileri, danışmanlık alanı ve insan kaynakları alanında önemli bir rol oynar.
- Eğitim alanında, her bireyin anlama, dinleme, öğrenme ve davranma motivasyonlarının farklı olduğunu gösteren bu model, sağlıklı bir nesil meydana getirilmesi için ciddi katkı sağlar.
- Dokuz tip mizaç modeli, eğitimde bireye özgü talim ve terbiye stratejileri geliştirmeyi sağlar.
- 52:52Eğitimde Mizaç Modelinin Uygulamaları
- Dernek olarak rehberlik faaliyetleri üzerinden eğitim alanına girmeyi uygun bulmuş ve dijital rehberlik sistemi geliştirmiştir.
- Mizaç temelli uyumlu sınıf modelleri geliştirilerek, farklı mizaç tipindeki insanları uyumlu bir şekilde sınıflarda buluşturmaya çalışılmıştır.
- Mizaç temelli sınıf modelleri, sınıfın uyumunu meydana getirirken, sınıf içindeki bireysel etkileşimi de sağlıklı ve kaliteli hale getirir.
- 56:19Mizaç Modelinin Etkileri
- Mizaç modelinin uygulanması, okul ortamında bir ekosistem oluşturmuştur; okul yöneticisi, personel, öğretmen, öğrenci ve veli bir bütün olarak bir ekosistemin paydaşlarıdır.
- Mizaç ve kişilik analiz raporları, insanların kendilerini ve diğerlerini çok daha iyi tanımlamasına yardımcı olmuştur.
- Bu model, okul yöneticileri, öğretmenleri ve öğrencileri uygun yere, pozisyona ve performansa göre değerlendirmeyi sağlar.
- 58:20Aile ve Eğitim Sistemindeki Rol
- "Her şey ailede başlar" inancı, dokuz tip mizaç modelinde de ailenin en önemli yere sahip olduğu bir sistemdir.
- Aile, hayatın başlangıç aşamasında okula göre daha öncelikli bir etkinliğe sahiptir.
- Günümüzde ebeveynlerin olgunluğu ve çocukların olgunluğu arasında bir ilişki vardır, ancak Türk milleti artık çocukları konusunda daha hassas ve eğitimlerine dair talepleri daha önde.
- 59:59Dokuz Tip Mizaç Modelinin Önemi
- Dokuz tip mizaç modeli, ebeveynlerin yaşları ne olursa olsun kendi mizaç tipiyle var oldukları ve bu üzerinden tanıma ve yaklaşım sergilenmesi gerektiği bir sistemdir.
- Eğitim sisteminde en önemli alan dokuz tip mizaç modelinde eğitim alanıdır.
- Bu model, ebeveynler üzerinden bir talim terbiye sistemi oluşturarak devletin görevidir.
- 1:01:10İş Dünyasında Mizaç Modelinin Uygulanması
- İş dünyasında insan kaynakları sorunları ve uygulamaları için doğru personeli doğru işe seçmek için mizaç modelinin kullanılması gerekir.
- Mizaç modeli, operasyonel, taktiksel ve stratejik seviyede insan yetkinliklerini organize ederek işyerindeki ciddi "kakafoni" (karışık sesler) sorununu çözebilir.
- Doğru pozisyona yerleştirilen kişinin performansı ve mutluluğu inanılmaz derecede artar.
- 1:03:43Liyakat ve Sadakat Kavramları
- Liyakat esaslı bir model geliştirilmesi önerilmektedir.
- Liyakat, yeterlilik, yetkinlik ve davranışsal olgunluk olmak üzere üç temel parametre üzerinden değerlendirilir.
- Liyakat sahibi birinin aynı zamanda sadakat sahibi olması gerekir, sadık olmayan adam layık da olmaz.
- 1:05:44Mizaç Modeli ve Liyakat Kavramı
- Konuşmacı, mizaç tipolojisinin özellikleri ile ahlaki değerler arasındaki ilişkiye odaklanan bir makale yayınladığını belirtiyor.
- Psikiyatri uzmanı olarak sadece psikopatoloji değil, psikolojik normalliği ve olgunluğu da değerlendiren bir bakış açısına sahip olduğunu vurguluyor.
- Liyakat kavramının üçüncü parametresi olarak davranışsal olgunluk değeri tanımlanıyor ve sadakat ile birlikte değerlendiriliyor.
- 1:07:16Liyakat Kavramının Operasyonel Tanımı
- Liyakat konusu çokça söylenirken operasyonel bir tanımı ortaya konulmamış durumda.
- Konuşmacı, yeterlik, yetkinlik ve davranışsal olgunluk değerleri parametreleri üzerinden bir yazılım sistemi geliştirdiğini belirtiyor.
- Yazılım ve bilişimin olmadığı bir uygulama modelinin çağdışı olduğunu, geniş kitlelere uygulamak ve zamandan tasarruf etmek için yazılımın gerekliliğini vurguluyor.
- 1:08:49İnsanın Bütüncül Yaklaşımı
- İnsan sadece iş yerinde değil, ailevi, sosyal, bireysel anlamda da var olan bir bütündür.
- İnsanın varoluşu itibariyle sadece bir alanla sınırlı değil, tüm alanları içeren bir bütündür.
- Mizaç modelinin yapmaya çalıştığı şey, insanı tüm parametrelerinin içinde görmek ve hayatı bölmeden bütüncül olarak kucaklamaktır.
- 1:10:32Liderlik ve Liyakat
- Mizaç modelinin anlaşılıp uygulanabilmesi yöneticilerin kararlarına bağlıdır.
- Liderlerin mizaç tipi ve liderleri yetiştirme programı konuları önemlidir.
- Konuşmacı, liderlik akademisi kurulması gerektiğini ve bunun yazılımsal bir model olması gerektiğini vurguluyor.
- 1:13:05Liyakatin Toplumsal Önemi
- Mevcut düzenin kendisinin liyakat konusunu tartışmak için çok fazla derdi yok gibi görünse de, halkın talepleri liyakat konusunda kaynatmaya başlamıştır.
- Konuşmacı, liyakat konusunu kenara attıkları bir dönemde hiçbir partinin bunu ele almadığını belirtiyor.
- Muhalefet partisinden bir talep geldiğinde, liderlikle ilgili bir sunum yapma teklifinin reddedildiğini anlatıyor.
- 1:15:26Liyakat ve Liderlik Üzerine
- Konuşmacı, kendisini temsil ettiği derneğin ekonomik örgütlenmeye ait bir yapıdan fon almamadığını ve hiçbir yerden yardım almadığını belirtiyor.
- Türkiye'nin genel siyasi düzeninde toplum, medya, üniversiteler ve akademi baskısı olmadan liderlerin liyakat konusunda yeterince insiyatif alamayacağını ifade ediyor.
- Vatandaşların, sivil toplum örgütlenmelerinin, akademilerin ve özel sektörün liyakat konusunda baskı oluşturması gerektiğini, milletin kendisine yeterliliğe, yetkinliğe ve davranışsal olgunluğa sahip liderlere ihtiyaç duyduğunu vurguluyor.
- 1:17:55Programın Sonu ve Teşekkürler
- Konuşmacı, Tip Mizaç Modeli Derneği Başkanı Enver Demirel Yılmaz'a samimiyetle, bu modeli daha önce neden duymadığını ve bunun kendisi için bir kayıp olduğunu belirtiyor.
- Programın kamuya, halka ve topluma yönelik bilgilendirme amacıyla yapıldığını ve bu modelin daha fazla kişiye ulaşımasına vesile olacağını söylüyor.
- Konuşmacı, daha fazla konuyu konuşamadıklarını belirterek, Türkiye'nin mizacı, mizacı nasıl öğrenilir ve kurumların mizacı olup olmadığı gibi konuları ayrı bir programda ele almayı teklif ediyor.
- 1:19:39Gelecek Program Hakkında Bilgilendirme
- Programın tekrarının yarın gece, cumartesi-pazartesi geç saatlerinde 30'da yayınlanacağını ve önümüzdeki hafta YouTube'da da yayınlanacağını belirtiyor.
- Gelecek hafta yapılacak 700. bölümünde 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü nedeniyle Türkiye'de kadına yönelik şiddet, kadının istihdamı, kadın-erkek eşitsizliği ve medya alanında kadınların durumuna ilişkin bir program yapılacağını duyuruyor.
- Konuşmacı, konuğunun Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi'nden Profesör Dr. Çileler Dursun olacağını ve programın "Bekleme Odası" adı altında yayınlanacağını söylüyor.