Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan, Aydınlanma döneminin önemli düşünürlerinden Denis Diderot'un hayatını ve felsefesini anlatan eğitim içeriğidir. Diderot, "yüzyılın sözcüsü" olarak tanımlanan, tiyatro kuramcısı, oyun yazarı, denemeci, romancı, sanat ve edebiyat eleştirmeni, ansiklopedici ve filozof olarak bilinen bir düşünürdür.
- Video, Diderot'un 1713'te Fransa'da doğumundan başlayarak yaşamını kronolojik olarak anlatmaktadır. İlk bölümde Diderot'un eğitim hayatı, aile ilişkileri ve Jean-Jacques Rousseau ile kurduğu dostluk ele alınırken, ikinci bölümde bilimlere ve mekanik sanatlara olan ilgisi, Ansiklopedi projesi ve sansürle mücadelesi anlatılmaktadır. Son bölümde ise Diderot'un maddeci varlık görüşü, duyumcu bilgi anlayışı, deneysel bilim savunması ve felsefi düşünceleri incelenmektedir.
- Videoda ayrıca Diderot'un materyalist görüşleri, "Körler Üzerine Mektup" adlı eseri, Rus Çariçesi II. Katerina'nın ona verdiği destek, ikinci evliliği ve 71 yıllık hayatının sonunda 31 Temmuz 1784'te vefat etmesi gibi önemli bilgiler de yer almaktadır. Diderot'un evrim teorisinin öncüsü olarak nitelendirilmesi ve arkasında bıraktığı muazzam ansiklopedi külliyatı da videoda vurgulanmaktadır.
- 00:23Deniz Diderot'un Felsefi Düşünceleri
- Deniz Diderot, "vücudu öldürenden korkmayınız, ruhu öldürenden korkunuz" diyerek ruhun önemini vurgulamıştır.
- Diderot'a göre "adaletin aklını kaybettiği yerde felsefe susar" ve "adalet olmadan özgür düşünce olmaz".
- Felsefe sadece gerçekle uğraştığı izlenimi verirken, belki de düşlemleri dile getirir; edebiyat ise sadece düşlemlerle uğraştığı izlenimi verirken, belki de doğruyu dile getirir.
- 03:33Deniz Diderot'un Hayatı ve Etkisi
- Deniz Diderot, Aydınlanma'dan akla gelen ilk isimlerden biri olup, kendisinden sonraki takipçileri tarafından "yüzyılın sözcüsü" olarak anılmıştır.
- Diderot, Decided Altair, Rosso Dehlback, Condillac, Dealembert gibi Fransız materyalist düşünürlerle birlikte Fransız Devrimini yaratan ve özgür düşüncenin yayılmasında en etkili filozoflardan biridir.
- Marx'ın en çok okuduğu filozof olan Diderot, "adaletin olmadığı yerde felsefe susar" diyerek adaletin özgür düşünceye önemi konusunda önemli bir noktaya dikkat çekmiştir.
- 04:40Diderot'un Kişiliği ve Eğitim Hayatı
- Diderot'u tanıyanlar onun zihninin çok hareketli ve kıvrak olduğunu söylerler; zihni nehrin orta yeri gibidir ve insan onu ancak bir fikri bırakıp başka bir fikrin peşine takılırken görebilir.
- Diderot, 5 Ekim 1713 yılında Fransa Langles'ta doğmuş, tiyatro kuramcısı, oyun yazarı, denemeci, romancı, sanat ve edebiyat eleştirmeni, ansiklopedici ve filozof olarak bilinmiştir.
- Diderot'un babası ataları gibi bıçakçılık yapıyordu, annesi Bignon ise kocasından sekiz yaş büyüktü ve özellikle de papaz akrabaları vardı; ailenin yedi çocuğu olmuştu.
- 06:16Diderot'un Eğitim ve İlk İş Deneyimleri
- Diderot'un ailesi onu tıpkı anne tarafından akrabalarının yaptığı gibi bir papaz yapmak istiyordu, ancak o bunu reddetti ve Fransa'ya gidip Paris'teki Cizit Okulu'na girmek istedi.
- Babası onun fikirlerine engel olmak istemediği için kendi eliyle götürüp Louis Le Grand Koleji'ne yerleştirdi; bu kolej daha önce Descartes'ın okuduğu kolejidir.
- Diderot, öğretmenleri ve öğrencileri ile ün salmış bu okulda yıllarca belagat ve felsefe ile uğraştı, eski Grek ve Latin uygarlığını tanıdı, Aristocu tanrı, bilime dayanan mantık, ahlak, fizik, metafizik ve matematik öğrendi.
- 07:34Diderot'un Yoksulluk ve Özgürlük Arayışı
- Babası onu avukat Clementeres'in yanına yazıcı olarak verdi, ancak Diderot işinden öyle nefret ediyordu ki, nasıl ve neyle yaşayacağını düşünmeden avukatın yanından ayrıldı.
- Babası oğlunun masraflarını çekmeye yanaşmadı, bu yüzden Diderot yoksullukla yüz yüze geldi ve bu yoksulluk yaşam boyunca da yakasını bırakmadı.
- Diderot, kral yazıcısı Ele Random de Mara'nın yanına itici olarak girdi, Reçeu Sokağındaki evine yerleşti ama bu işten de soğuyarak özgürlüğü ekmeğe ye tuttu.
- 09:02Diderot'un Evliliği ve Ansiklopedi Projesi
- Diderot bir süre edebiyatçıların ve satranç oyuncularının gittiği kahveler arasında mekik dokuduktan sonra bir kıza aşık oldu; bu kız annesiyle birlikte çamaşır işi ile uğraşan Antoinette Şampiyondu.
- 1742'de Regans Kahvesinde o sırada satranç ve müzikle uğraşan Jean-Jacques Rosso ile tanıştı ve 1744'te yeniden onunla buluşma imkanına kavuştu.
- 1746 yılında kitapçı Briason, Lorant Durant ve David Diderotu, Heidefl Sokağındaki Basıncı Le Breton'un evinde toplantıya çağırdılar ve Diderotu oraya gitti ve orada Ansiklopedi ya da Evrensel Bilimler ve Sanatlar Sözlü adındaki Chambers Ansiklopedisinin çevrilmesi önerisiyle karşılaştı.
- 11:11Ansiklopedi Projesi ve Önemi
- Başlangıçta küçük bir kadro ile başlayan ansiklopedi yazma işi, daha sonra katılanlarla birlikte giderek çoğalmıştır; Diderot felsefe tarihini, meslekleri, teknik sanatları ve kimsenin istemediği konuları kaleme alacaktı.
- Ansiklopedi çok önemli bir eserdir; bugüne dek herhangi bir dilde yayınlanmış en büyük yayın maceralarından biridir.
- Ansiklopedi, Voltaire'in İngiltere'den Fransa'ya ithal ettiği yeni bilgi yaklaşımını, Francis Bacon'un ve İshak Newton'un bu yaklaşımını başlıca kurucular olarak gören ve onu hepsinden önce John Locke'un temsilcisi olarak gördükleri felsefi bir yaklaşımla birleştiren bilimsel bir yaklaşımı somutlaştırmış olmasıydı.
- 14:03Diderot'un Felsefi Yaklaşımı
- Diderot, bilimlere ve mekanik sanatlara büyük önem veren bir filozoftur; sanatçılarla görüşerek mesleklerini öğrenir ve makinelerin kullanım biçimlerini resimler ve şemalarla açıklayan levhalar yaptırır.
- Diderot, filozofun kişiliğinde ete kemiğe bürünen yeni bir insan ideali yaratır: her şeyde aklıyla hareket eden, düşünme yeteneğine sahip, iyi ahlaka sahip, toplumsal ilişkilerinde geçimli ve namuslu bir insan.
- Diderot, site içinde yaşar, ilahi hukuk monarşisini reddeder ve her türlü iktidarın sınırlarını çizer; "Hiç bir insan doğadan başkalarına hükmetmek hakkını almamıştır" diyerek özgürlük hakkını vurgular.
- 15:05Diderot'un Eserleri ve Sansür
- Diderot'un ilk esas eseri olan "Felsefi Düşünceler" adlı eseri, kilisenin ve hükümetin öfkesini çekti; kızının çeyizi için kitaplığını satmak zorunda kaldı.
- Rus Çariçesi II. Katerina, kitaplığı satın alarak Diderotu geçindirecek bir ücret verdi ve kitaplığın kendi yanında kalması koşuluyla onu korudu.
- Diderot'un "Kuşkucunun Gezintisi" eseri, Paris Parlamentosu'ndan büyük tepki gördü; "Boşboğaz Mücevherler" adlı romanı hem para getirdi hem de gürültü kopardı.
- 16:01"Görenler İçin Körler Üzerine Mektup"
- 1749 yılında "Görenler İçin Körler Üzerine Mektup" adlı eseri, yazarlığı imzasını taşımaksızın yayımlandı; bu kitapta ortaya attığı görüşler Voltaire tarafından beğenildi ancak hükümet tarafından onaylanmadı ve Winsen'de üç ay hapsedilmesine sebep oldu.
- Bu eser, Diderot'un ilk büyük materyalist eseridir; Descartes'ın insanın deneyimi olmasa da yaradılıştan bazı düşünceleri olduğu iddiasını eleştirir.
- Diderot'a göre bütün fikirlerimiz duyularımızdan kaynaklanır; "Körler Üzerine Mektup", Molineux sorunu (doğuştan kör biri dokunarak bir küpü bir küreden ayırt edebileceğine göre, görerek de ayırt edilebilir miydi?) üzerine yazılmıştır.
- 17:38Diderot'un Hapishanesi ve Ruso'nun Aydınlanması
- Diderot'un maddeci fikirleri nedeniyle Winsen hapishanesinde hapis cezası almıştır.
- Diderot'u ziyaret için çıktığı Winsen yolunda, Ruso'nun "Bilimler ve Sanatlar Üzerine Söylev" adlı denemesini kaleme almış ve böylece ünlenmiştir.
- 1755 yılında Diderot ikinci evliliğini Sofia Volant ile gerçekleştirdi; Volant, diğer insanlar tarafından evde kalmış bir kadın olarak görülse de Diderot'un fikirlerinden bahsettiği ve içten bulduğu Volant'dan çok etkilenmişti.
- 18:40Ansiklopedi ve Sansür
- Ansiklopedi çıktıkça sansürlere maruz kalıyordu; 1759'da kraliyet kararnamesi ile yayını durduruldu.
- Resmi olarak 1759 ile 1765 yılları arasında ansiklopedinin yayınına ara verilir ama Diderot el altından yazmaya devam eder; çünkü bu muazzam çalışma, Aydınlanma çağının nimetlerini halka iletmenin başlıca aracı olmuştur.
- Toplamda otuzbeş cilde bulan bu muazzam eser, o zamandan beri deneme edebiyatının klasik örnekler arasında yer alan makaleleri de içermektedir.
- 19:17Ansiklopedinin Etkisi ve Diderot'un Son Yılları
- Ansiklopedinin Avrupa'nın düşünsel yaşamında hesaplanamaz bir etkisi olduğu; o dönemde Paris dünyanın toplumsal ve siyasal bir merkeziydi ve aynı zamanda düşünsel ve sanatsal açıdan uluslararası merkezi olarak kabul ediliyordu.
- Diderot, materyalist ve tanrı tanımaz tutumları nedeniyle kişisel yazılarının da resmi sansürden geçmeyeceğini biliyordu, ancak gelecek kuşakların bir gün onların değerini anlayacağına inanarak yazmayı sürdürdü.
- Diderot'un ansiklopedi yazma tutkusu ve kararlılığı için en iyi ansiklopedide, zihnin düşünmeyi bıraktığı, zevkin insanın bütün vücuduna yayıldığı, zamanın adeta durduğu ve insanın sadece kendi varoluşunun tatlılığının farkında olduğu o güzel huzuru yazmıştır.
- 21:05Diderot'un Varlık Görüşü
- Diderot, varlık konusunda doğaya ilişkin maddeci bir düşünceye sahipti ve duyumcu bir bilgi görüşünü savunarak dış dünyaya ilişkin bilgi de duyuların rolünü vurgulamıştır.
- Bilimsel araştırmada gözlemi ön planda tutmuş ve doğada tek bir nedensel ilkenin iş başında olduğunu iddia ederek deneysel bilimin kaçınılmaz olduğunu savunmuştur.
- Diderot, maddeyi çok yapılı canlı bir varlığa yakın bir bütün olarak tasarlayan materyalist bir bircilik düşüncesine sahipti ve maddenin hücreli bir yapısı olduğunu öne sürmüştür.
- 22:00Diderot'un Evrim ve Ölüm Anlayışı
- Diderot, insanın kökeninde madde olduğunu savunur ve ölüm için sadece bir dönüşüm olduğunu belirtir.
- Tabiatın insan için en iyi şeyi barındırdığını ve tabiata karşı çıkan veya ters düşen şeyin insan içinde tehlikeli olduğunu söyler.
- Diderot, her şeyin sürekli bir akış halinde olduğunu ve doğmak, yaşamak ve ölmek yalnızca biçim değiştirmektir şeklinde düşünür.
- 23:17Diderot'un Tanrı ve Varoluş Anlayışı
- Diderot, "Tanrım, var olup olmadığını bilmiyorum. Bu dünyadan istediğim hiçbir şey yok" diyerek Tanrı'nın varlığını sorgulamıştır.
- Diderot yaşamı boyunca hep Tanrıyı, varoluşu ve varoluşun anlamını sorgulamıştır.
- Diderot'un eserlerinde alaycı bir tavrı vardır ve düşündürmeye çalışır.
- 25:02Diderot'un Siyaset Felsefesi ve Ahlak Anlayışı
- Diderot tam bir muttakiiyet düşmanıydı ve bir dizide reform planlamıştı.
- Ahlak görüşünü doğal içgüdü üzerine ve mutluluk ve yardımseverlik üzerine kurarak ateizmle erdemi bağdaştırmaya çalışmıştır.
- Sanatın görevinin erdem'i sevdirmek ve insanı ahlaki zaaflarından kurtarmak olduğunu savunmuştur.
- 25:44Diderot'un Kişisel Özellikleri ve Mirası
- Diderot her anın keyfini çıkarmıştır, çok yemiş, çok içmiştir ve duyguları, tutkuları ve heyecanları sever.
- Akılcılık ve içlilik arasında gidip gelir, daha çok kentli bir insandır ve fırsat bulduğu her anda kendisini doğaya atmıştır.
- Bilgi konusunda şüphecidir ve "Şüphecilik hakikate doğru atılan ilk adımdır" diyerek 31 Temmuz 1784 yılında hayata veda etmiştir.