Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Mehmet Mahur Tulum tarafından sunulan "Çağdaş Türk Yazı Dilleri II" kitabının üçüncü ünitesinin (Tatar Türkçesi) eğitim içeriğidir.
- Video, Tatar adının etimolojisi ve tarihsel gelişimiyle başlayıp, Tatar Türklerinin yaşadığı İdil-Kama bölgesi, tarihsel süreçleri ve Rusya ile olan ilişkilerini anlatmaktadır. Daha sonra Tatar Türkçesinin dilbilimsel özellikleri, lehçeleri, ses bilgisi ve edebiyat tarihi ele alınmaktadır. Son bölümde ise Tataristan Cumhuriyeti'nin coğrafi konumu, nüfusu ve başkenti Kazan hakkında bilgiler verilmektedir. Video, Tatar Türkçesinin ses bilgisinden örnekler ve fiil çekimleri ile sonlanmaktadır.
- 00:03Tatar Türkçesi Hakkında Genel Bilgiler
- Çağdaş Türk Yazı Dilleri 2 kitabının 3. ünitesi "Tatar Türkçesi" konusunu ele almaktadır.
- Tatar adı, Rusya sınırları içinde kalan Kazan bölgesi Türkleri için kullanılmaktadır ve ilk kez Orhun yazıtlarında "otuz Tatar" ve "dokuz Tatar" şeklinde geçmektedir.
- Tatar adı "tat" (yabancı) ve "ar" (er) kelimelerinin birleşmesinden oluşmuş olup, "yabancı kişi" anlamına gelmektedir.
- 01:37Tatar Türklerinin Tarihi
- Tatar Türklerinin yaşadığı İdil-Kama bölgesine çok erken dönemlerden itibaren Türk kavimleri yerleşmeye başlamıştır.
- 14. yüzyılın sonunda Altın Ordu Devleti Timur ordularına yenilmiş ve bölgede Kazan, Kırım, Astrahan, Kasım, Sibir ve Nogay Hanlıkları ortaya çıkmıştır.
- Kazan Hanlığı 1552 yılında Rusların eline geçmiş ve 1556 yılında tamamen Rusların denetimine girmiştir.
- 03:13Tataristan'ın Bağımsızlığı
- Gorbaçov'la 1980'lerin sonunda başlayan açıklık politikası sonucunda 30 Ağustos 1990 tarihinde Tataristan Cumhuriyeti bağımsızlığını ilan etmiştir.
- Bağımsızlığı dört yıl boyunca hiçbir ülke tarafından tanınmayan Tataristan, 18 Şubat 1994'te Rusya ile bugünkü resmi statüsünü belirleyen bir anlaşma imzalamıştır.
- Bu anlaşma sonucunda Tataristan yarı bağımsız özel bir Türk Cumhuriyeti konumuna gelmiş ve diğer muhtar cumhuriyetleri tanınmayan bazı haklar onlara tanınmıştır.
- 03:56Tatar Türkçesi'nin Dil Bilgisi
- Tatar Türkçesi, Türk dilinin üç büyük kolundan biri olan Kıpçak grubu içinde yer alır ve yönlere göre yapılan lehçe tasnifleri bakımından Kuzey Türkçesi içerisinde değerlendirilmektedir.
- Tatar Türkçesinin temelini İdil Burugacası oluşturur ve bugünkü Tatar Türkçesinin üç ayrı ağzı bulunmaktadır: Orta Batı (Michelle) ve Doğu ağızları.
- Tatar Türkçesi Tataristan'da resmi dil durumundadır ve Tatar Türkleri bugün Krill alfabesini kullanmaktadır.
- 05:12Tatar Edebiyatı
- Tatar Türkçesinin oldukça zengin bir edebiyatı vardır ve bu edebiyatı Tatar edebiyat tarihçileri iç gelişmesine, yaşadığı döneme, siyasi ve sosyal sebeplere bağlı olarak kendi içinde dört ana devreye ayırmaktadırlar.
- Bu dönemler: Eski ve Orta Asır Tatar Edebiyatı, 19. Asır Edebiyatı, 20. Asır Başı Edebiyatı ve Sovyet Dönemi (1917'den sonraki) Edebiyattır.
- Eski ve Orta Asır Tatar Edebiyatı en uzun devreyi meydana getirir ve bu dönemde kendi arasında en eski ya da ortak Türk edebiyatı, Bulgar devri edebiyatı, Altın Ordu devre edebiyatı, Kazan Hanlığı devre edebiyatı, 17. yüzyıl edebiyatı ve 18. yüzyıl edebiyatı şeklinde bölümlere ayrılmaktadır.
- 06:40Tataristan'ın Coğrafi ve Demografik Bilgileri
- Tataristan, Doğu Avrupa Ovası'nın doğu bölgesinde, Kama ve İdil nehirlerinin birleştiği yerde kurulmuş, 67.836 kilometre kare yüzölçümüne sahip bir Türk cumhuriyetidir.
- Başkenti Kazan olup, yaklaşık dört milyonluk bir nüfusa sahiptir ve Şubat 1994'te yapılan bir anlaşma ile muhtar cumhuriyet statüsüne kavuşmuştur.
- Bölgede kara iklimi hakimdir; yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise çok soğuktur.
- 07:47Tatar Türkçesi'nin Ses Bilgisi
- Tatar Türkçesinde ünlüler sekiz türlü bulunmaktadır: a, e, ı, i, o, ö, u, ü.
- Tatar Türkçesinde büyük ünlü uyumunun oldukça düzenli olduğu, ancak küçük uyumunun çok sağlam olmadığı belirtilmektedir.
- Tatar Türkçesinde yirmiyedi adet ünsüz vardır ve ünsüz uyumu oldukça sağlamdır.