Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan biyoloji ÖABT dersinin proteinler konusunu içeren bir eğitim içeriğidir.
- Video, proteinlerin genel özellikleriyle başlayıp aminoasitlerin yapısına geçiş yapıyor, ardından proteinlerin yapısal düzeni, peptit bağları ve protein sentezi konularını ele alıyor. Son bölümde ise proteinlerin birbirinden farklı olmasını sağlayan faktörler ve DNA mutasyonlarının protein yapısına etkisi örneklerle açıklanıyor.
- Videoda aminoasitlerin sınıflandırılması (elektriksel olarak yüklü hidrofilik, yüksüz ve polar, hidrofobik ve özel aminoasitler), temel (esansiyel) amino asitler ve orak hücreli anemi (akdeniz anemisi) hastalığı üzerinden DNA mutasyonlarının protein yapısına etkisi gibi detaylı bilgiler sunulmaktadır.
- 00:39Proteinlerin Genel Özellikleri
- Proteinler yapılarında karbon, hidrojen, oksijen ve azot elementlerini bulundurur, bazılarında kükürt elementi de bulunur.
- Proteinler bir ya da daha fazla sayıda polipeptit zincirinden oluşan, dallanma göstermeyen doğrusal polimer bileşiklerdir.
- Proteinler canlılarda yapıya en fazla katılan ve en fazla bulunan organik bileşiklerdir.
- 01:50Proteinlerin Fonksiyonları
- Proteinler organizmalarda yapısal olarak, onarıcı olarak, enzimlerin ve hormonların yapısına katılarak düzenleyici olarak kullanılır.
- Zorunlu durumlarda proteinler enerji verici olarak, solunumda substrat olarak kullanılabilir.
- Proteinlerin birer monomeri olan aminoasitler, proteinlerin yapısal yapısını oluşturur.
- 02:20Aminoasitlerin Yapısı
- Bir aminoasidin yapısında amino grubu (NH2), karboksil grubu, karbon atomuna bağlı hidrojen ve radikal (değişken) grubu bulunur.
- Radikal grubu farklı bileşikler taşıdığı için aminoasitlerin birbirinden farklı olmasını sağlar.
- Aminoasitlerde merkezde bir karbon atomu bulunur ve bu karbon atomuna bağlı olan diğer gruplar birbirinden farklı olduğu için asimetrik karbon atomu olarak adlandırılır.
- 04:46Aminoasitlerin İzomerik Formları
- Aminoasitler D-aminoasitler ve L-aminoasitler olmak üzere iki izomerik formda karşımıza çıkabilir.
- D ve L harfleri Latince sağ (dextro) ve sol (levo) kelimelerinden kaynaklanır.
- Canlılarda yapıya katılan yirmi çeşit aminoasit vardır ve genellikle L-aminoasitler şeklinde bulunur.
- 05:55Proteinlerin Yapısal Düzeni
- Her proteinin kendine ait üç boyutlu özgün bir yapısı vardır ve bu yapının sağlanmasını aminoasitlerin dizilimi belirler.
- Proteinlerin aminoasitlerin dizilimi DNA'da bulunan genlerde yazılıdır.
- Aminoasitlerin amino grubu bazik özellik, karboksil grubu ise asidik özellik kazandırır ve bu özelliklerinden dolayı amfter bileşiklerdir.
- 08:38Aminoasitlerin Grupları
- Elektriksel olarak yüklü hidrofilik aminoasitler, yan zincirlerinde artı eksi şeklinde elektriksel yük taşıyan ve suyu çeken aminoasitlerdir.
- Yüksüz ve polar aminoasitler, hidrofilik özelliğe sahip ve polar özellikte olan yan zincirleri taşıyan aminoasitlerdir.
- Polar olmayan hidrofobik aminoasitler, polar olmayan yan zincirleri taşıyan ve proteinlerin iç kısımlarında yer alan aminoasitlerdir.
- 12:57Özel Aminoasitler
- Metionin ve sistein aminoasitleri kükürt elementini içerir.
- Glisin, özel aminoasitlerden biridir ve protein yapısında önemli bir rol oynar.
- 13:12Aminoasitlerin Özellikleri
- Glisin, diğer aminoasitlere göre daha küçük yapılıdır çünkü yan zinciri radikal grubu tek bir hidrojenden oluşur ve proteindeki dar köşelere kadar girebilir.
- Glisin, asimetrik karbon atomu içermeyen tek aminoasittir çünkü karbon atomu hidrojenle üstte ve altta birer hidrojenle bağ yapar.
- Prolin, hidrojenden yoksun, değişime uğramış bir amino grubuna sahiptir ve amino grubu hidrokarbon yan zinciri ile kovalent bağ oluşturarak halkasal yapı kazanır.
- 15:11Prolin ve Sistein Aminoasitlerinin Özellikleri
- Proteinin büküldüğü, dönüş yaptığı yerlerde prolin aminoasidi sıklıkla karşımıza çıkar.
- Sistein, uç kısmında kükürt içeren bir yan grubu bulunur ve başka bir sistein aminoasidi ile disülfit köprüsü kurabilir.
- Aminoasitler birbirine bağlanarak polipeptitleri oluşturur ve peptit bağı bir aminoasidin karboksil grubu ile diğer aminoasidin amino grubu arasında kurulur.
- 17:43Peptit Bağının Kurulumu ve Polipeptit Yapısı
- Peptit bağı kurulurken bir molekül su açığa çıkar ve bu su molekülü karboksil grubundan ayrılan hidroksit ile amino grubundan ayrılan hidrojenin birleşmesiyle oluşur.
- Polipeptit, aminoasitlerin birbirine bağlanmasıyla oluşmuş polimerlere verilen isimdir, protein ise bir veya daha fazla polipeptidin özgül konformasyonda katlanıp kıvrılmasıyla oluşan moleküllerdir.
- Polipeptit yapısında bir ucunda karboksil grubu bulunur ve bu uca C terminal uç, diğer ucunda amino grubu bulunur ve bu uca N terminal uç denir.
- 21:18Aminoasit Türleri ve Sentezi
- İki aminoasidin birleşmesiyle oluşan moleküle dipeptit, üç aminoasidin birleşmesiyle oluşan moleküle tripeptit, çok sayıda aminoasidin birleşmesiyle oluşan moleküle polipeptit denir.
- Canlılarda yirmi çeşit aminoasit bulunur ve fotosentez ve kemosentez yapan canlılar bu aminoasitleri kendileri sentezleyebilirler.
- Hayvanlarda sentezlenemeyip dışarıdan besinlerle hazır olarak alınması zorunlu olan aminoasitlere temel (esansiyel) aminoasit denir.
- 23:32İnsanlarda Aminoasit Sentezi
- İnsanlarda yirmi çeşit aminoasit bulunur ve bunların oniki tanesi vücudumuzda dönüşüm reaksiyonlarında üretilebiliyor.
- Geriye kalan sekiz tanesi ise hiçbir şekilde üretilemiyor ve dışarıdan besinlerle hazır olarak alınıyor.
- Çocuklarda esansiyel aminoasit sayısı on olup, hitidin ve arjinin aminoasitleri çocuklarda esansiyel olarak karşımıza çıkıyor.
- 25:40Proteinlerin DNA Kontrolü ve Akraba Bireyler
- Proteinlerin dizilimi DNA üzerindeki genler tarafından belirlenir ve protein sentezi tüm canlılarda DNA'nın kontrolünde ribozom organelinde gerçekleşir.
- Her canlının proteini kendine özgüdür çünkü herkesin proteini kendi DNA dizilimine göre sentezlenmiş olur.
- Yakın akraba bireylerde protein benzerliği fazladır, bu nedenle organ veya doku nakillerinde genellikle yakın akraba tercih edilir.
- 27:15Proteinlerin Dizilimi ve Orak Hücreli Anemi
- Her proteinin dizilimi kendine özgüdür ve dizilimde bir aminoasidin dahi yerinin değişmesi proteinin üç boyutlu yapısının bozulmasına neden olur.
- Orak hücreli anemi (akdeniz anemisi) kalıtsal bir hastalıktır ve DNA üzerindeki mutasyon sonucu hemoglobin proteinindeki altı aminoasit glutamik asit yerine valin aminoasidi bağlanır.
- Bu mutasyon, proteinin üç boyutlu yapısını değiştirerek alyuvarların orak benzeri bir yapıya sahip olmasını ve kılcal damarlardan geçerken tıkanmalara sebep olmasını sağlar.
- 30:38Proteinlerin Farklılığını Sağlayan Etkenler
- Proteinlerin birbirinden farklı olmasını sağlayan etkenlerin başında DNA üzerindeki gen bölgelerinin farklı olması ve bu gen bölgelerinden farklı mesajcı RNA'ların sentezlenmesi gelir.
- Proteinlerin çeşitliliğini sağlayan diğer üç durum aminoasitlerin sayısı, aminoasitlerin sırası (dizilimi) ve aminoasitlerin çeşit sayısıdır.
- Aminoasit sayısı, dizilimi ve çeşit sayısı farklılığı proteinlerin birbirinden farklı olmasını sağlar ve bu üç durumun bir karması binlerce farklı kombinasyon oluşturur.