• Buradasın

    Biyoloji ÖABT Dersi: Canlıların Ortak Özellikleri ve Solunum

    youtube.com/watch?v=7qiuQRDYe24

    Yapay zekadan makale özeti

    • Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan biyoloji ÖABT sınavına hazırlık amaçlı bir ders formatındadır.
    • Video, canlıların ortak özelliklerini (hücresel yapı, beslenme, solunum, metabolizma, büyüme ve gelişme, boşaltım, üreme, hareket etme, uyarılara tepkide bulunma, adaptasyon, organizasyon, homostazi) anlatarak başlar ve altı alem ile üçlü domain sistemi hakkında bilgiler verir. Daha sonra prokaryot ve ökaryot hücrelerin karşılaştırılması, canlıların beslenme çeşitleri (üreticiler, tüketiciler, hem üretici hem tüketici canlılar) ve son olarak solunum türleri (hücresel solunum, oksijenli solunum, oksijensiz solunum ve fermantasyon) detaylı şekilde ele alınmaktadır.
    • Video, biyoloji ÖABT sınavının ilk konusunu kapsamlı şekilde ele almakta olup, her bir konunun özellikleri, denklemi ve hangi canlılarda görüldüğü gibi teknik detayları içermektedir.
    00:13Biyoloji ve Canlıların Tanımı
    • Biyoloji, Yunanca "bios" (yaşam) ve "logos" (bilim) kelimelerinin birleşimiyle oluşan, yaşam bilimi anlamına gelen bir kavramdır.
    • Canlı, doğan, büyüyen, gelişen, madde ve enerjiyi değiştirip dönüştürebilen ve kendine benzerleri meydana getirebilen varlıklardır.
    • Tüm canlılarda bulunan ortak özellikler: hücresel yapı, beslenme, solunum, metabolizma, büyüme ve gelişme, boşaltım, üreme, hareket etme, uyarılara tepkide bulunma, adaptasyon, organizasyon ve homostazi (iç denge)dir.
    02:23Canlıların Sınıflandırılması
    • Çevremizdeki canlılar bakteriler, arkeler, protisler, mantarlar, bitkiler ve hayvanlar olmak üzere altı alem altında sınıflandırılır.
    • Bu altı alem, bakteri, arke ve ökaryo olmak üzere üç domain altında bulunur ve bu sisteme üçlü domain sistemi denir.
    • Tüm canlılarda hücre zarı, sitoplazma, DNA ve RNA (nükleik asitler), DNA'nın aynı nükleotitlerden oluşması, ATP, enerji üretimi, protein sentezi, enzim sentezi ve bunların kullanılması ortak yapı ve moleküllerdir.
    04:26Hücresel Yapı
    • Tüm canlılar yapısal ve işlevsel bakımından en küçük birim olan hücre veya hücrelerden meydana gelir, ancak tüm canlılar çok hücreli değildir.
    • Tek hücreli organizmalar (amip, paramesyum, bakteri, siyanobakteri, maya mantarı) tüm yaşamsal olayları tek bir hücre içerisinde gerçekleştirir.
    • Çok hücreli organizmalar (bitkiler, hayvanlar, çoğu mantar, protistlerin bir kısmı) çok sayıda hücrenin belirli bir organizasyon ile bir araya gelmesi sonucu oluşmuştur.
    07:02Prokaryot ve Ökaryot Hücreler
    • Canlılardaki hücreler yapısına göre prokaryot ve ökaryot olmak üzere iki gruba ayrılır.
    • Prokaryot hücreler (bakteriler ve arkeler) çekirdek zarı ve zarlı organeller bulunmaz, DNA nükleoid adı verilen çekirdek alanında yer alır.
    • Prokaryot hücreler tek hücreli olup, ribozom organeli dışında başka organel bulunmaz, DNA halkasal yapıdadır ve evrimsel bakımdan ökaryotların atasıdır.
    10:06Prokaryot Hücrelerin Özellikleri
    • DNA replikasyonu tek bir noktadan (replikasyon orjini) başlar ve prokaryotlar ikiye bölünme ile eşeysiz çoğalır.
    • Prokaryotlar haploid yapıdan dolayı mayoz geçiremez ve bölünmeleri sırasında kromozomları ayıran iğ iplikleri oluşmadığı için mitoz geçiremezler.
    • Prokaryotlarda transkripsiyon sırasında mesajcı RNA düzenlemesi yapılmaz, transkripsiyon sitoplazmada olur ve sentezlenen mRNA direkt ribozomlara gider.
    11:09Prokaryotların Diğer Özellikleri
    • Prokaryotlarda protein sentezi ökaryotlara göre daha erken başlar ve bakterilerde meteoin, arkelerde ise meteoin aminoasit ile başlar.
    • Çoğunda hücre duvarı vardır ancak mikoplazma gibi bazı bakterilerde hücre duvarı bulunmaz.
    • Kemosentez yapan çeşitleri vardır ve kemosentez prokaryotlara özgüdür.
    12:09Ökaryot Hücrelerin Özellikleri
    • Ökaryot hücreli canlılarda çekirdek zarı ve zarlı organeller (mitokondri, kloroplast, endoplazmik retikulum, golgi cisimci, lizozom, koful, peroksizom, gliosizom) bulunur.
    • DNA çekirdekte, mitokondri ve plastiklerde bulunur, sitoplazmada DNA bulunmaz.
    • Ökaryotlar tek veya çok hücreli olabilir; protistlerin büyük çoğunluğu tek hücreli, mantarların çoğu çok hücreli, bitki ve hayvanlar ise tamamı çok hücreli canlılardır.
    13:21Ökaryotların Diğer Özellikleri
    • Ökaryotlar prokaryotlardan sonra oluşmuş, kökeni prokaryotlara dayanır ve prokaryotlara göre daha büyük ve gelişmiş yapıdadır.
    • Çekirdekçikleri bulunur, özel bir RNA çeşidi olan ribozomal RNA sentezi gerçekleşir ve tek veya daha fazla sayıda doğrusal kromozomları vardır.
    • Ribozom yapıları nispeten daha büyüktür (40s ve 60S), DNA'larında histon proteinleri bulunur ve DNA replikasyonu yüzlerce noktadan başlar.
    16:09Ökaryotların Beslenme Özellikleri
    • Beslenme, canlıların ihtiyaç duydukları inorganik ve organik besin maddelerini sağlamalarıdır ve tüm canlılarda ortak olarak gerçekleşir.
    • Canlılar beslenme çeşidine göre üreticiler (ototroflar), tüketiciler (heterotroflar) ve hem üretici hem tüketici canlılar olarak üç ana gruba ayrılır.
    • Ototrof beslenmenin iki grubu vardır: fotoototrof beslenme (fotosentez) ve kemoototrof beslenme (kemosentez).
    18:30Fotoototroflar
    • Fotoototroflar klorofil pigmentleri sayesinde güneşten gelen ışık enerjisini kullanarak su, hidrojen sülfür, hidrojen bileşiği gibi inorganik maddelerden organik besin sentezi yapan canlılardır.
    • Fotosentetik canlılar bitkiler, bazı protistler (öklena ve algler) ve bazı bakterilerdir.
    • Bu canlılarda karbon kaynağı olarak karbondioksit, hidrojen kaynağı olarak su, hidrojen sülfürü veya hidrojen bileşiği kullanılır.
    21:05Kemoototroflar
    • Kemoototroflar klorofili bulunmayan prokaryot canlılardır ve inorganik maddeleri oksitleyerek elde ettikleri kimyasal enerji yardımıyla su ve karbondioksit gibi inorganik maddelerden organik besin sentezi yapabilirler.
    • Bazı bakteriler ve arkeler kemoototrof canlılara örnek olarak verilebilir.
    • Bu canlılarda karbon kaynağı olarak karbondioksit, hidrojen proton kaynağı olarak su kullanılır ve amonyak nitrosomonas bakterisi tarafından oksitlenerek nitrit oluşur.
    22:10Kemosentez ve Azot Döngüsü
    • Nitrobacter nitro somonas bakterisi nitriti oksitleyerek nitrata dönüştürür ve bu süreçte açığa çıkan kimyasal enerjiyi karbondioksit ve sudan organik madde sentezinde kullanır.
    • Kemosentez sürecinde oksijen gazı açığa çıkar ancak bu canlılar atmosfere oksijen vermez, ürettikleri oksijeni tekrar oksitlemede veya kendi oksijenli solunumlarında kullanırlar.
    • Fotosentetik canlılar ürettiği oksijeni atmosfere verir çünkü diğer oksijenli solunum yapan canlılar bu yönüyle fotosentetik canlılara bağımlıdır.
    23:33Tüketicilik ve Beslenme Çeşitleri
    • Tüketicilere heterotroflar denir ve kendi besinlerini sentezleyemeyip dışarıdan hazır olarak alan canlılardır.
    • Holozoik beslenme, besinleri katı ve büyük parçacıklar şeklinde alıp beslenmeye denir ve sadece hayvanlara özgüdür.
    • Holozoik canlılar besin çeşidine göre otçullar (herbivorlar), etçiller (karnivorlar) ve hepçiller (omnivorlar) olarak üç gruba ayrılır.
    25:04Otçul, Etçil ve Hepçil Beslenme
    • Otçul beslenme bitkisel kaynaklı beslenmedir, sindirim kanallarında selülozu sindiren bakteriler bulunur ve sindirim kanalları etçillere göre daha uzundur.
    • Etçil canlılar hayvansal kaynaklı beslenir, köpek dişleri iyi gelişmiştir ve ince bağırsakları otçullara göre daha kısadır.
    • Hepçil canlılar hem bitkisel hem hayvansal beslenir, insan, ayı, fare ve maymun bu gruptaki canlılara örnek verilebilir.
    26:30Saprofit Beslenme
    • Saprofit beslenme (çürükçül veya ayrıştırıcı beslenme) doğadaki organik atıkları inorganik maddelere çevirerek yeniden üretici canlıların kullanımına sunar.
    • Ayrıştırıcılar hem sucul hem de karasal besin zincirlerinin tüm basamaklarında bulunur ve prokaryotik (bazı bakteriler) veya ökaryotik (mantarlar) hücre yapısına sahip olabilir.
    • Saprofit ökaryotlar hücre dışına egzositoz ile enzim salgılayarak organik bitki ve hayvan kalıntılarını inorganik forma dönüştürür, prokaryot bakteriler ise translocaz adı verilen taşıyıcı proteinler yardımıyla enzimleri taşır.
    28:34Ayrıştırıcıların Ekosistemdeki Önemi
    • Bir ekosistemde ayrıştırıcı organizma sayısı azalırsa toprakta organik madde miktarı artar, bitki ve hayvan kalıntıları artış gösterir ve çevre kirliliği artar.
    • Üreticilerin kullanacağı inorganik madde miktarı azalır, üreticiler arasında rekabet artışı olur ve madde döngüleri aksar.
    • Tüm bu bozulmalardan dolayı ekosistem varlığını sürdüremez, bu yüzden ekosistem içerisinde ayrıştırıcıların ekolojik nişleri oldukça önemlidir.
    29:36Hem Üretici Hem Tüketici Canlılar
    • Hem üretici hem tüketici canlılar bazı besinlerini kendileri üreten, bazı besinleri de dışarıdan hazır olarak alan canlılardır.
    • Böcekçil bitkiler azot bakımından fakir topraklarda yaşadıkları için topraktan alamadıkları azotu, yapraklarıyla yakaladıkları böceklerin proteinlerinden karşılar.
    • Ökkea ökaryot bir hücre olduğu için kloroplast organeli bulundurur ve ışık varlığında kendi besinini sentezleyebilir, ışık yokluğunda ise dış ortamdan besinini hazır olarak alabilir.
    31:40Beslenme Tipleri
    • Fotoototroflar enerji kaynağı olarak ışık enerjisini, karbon kaynağı olarak karbondioksiti kullanır (fotosentetik bakteriler, mavi-yeşil algler, algler ve bitkiler).
    • Fotoheterotroflar enerji kaynağı olarak ışığı, karbon kaynağı olarak organik bileşikleri kullanır (yeşil kükürt bakterileri ve mor kükürt bakterileri).
    • Kemoototroflar (litotroflar) enerji kaynağı olarak inorganik bileşikleri, karbon kaynağı olarak karbondioksiti kullanır (kemosentetik bakteriler ve arkeleri).
    • Kemo-heterotroflar enerji kaynağı ve karbon kaynağı olarak organik bileşikleri kullanır (çoğu bakteri, arke, protistler, mantarlar ve hayvanlar).
    33:24Solunum Olayı
    • Tüm canlılar metabolizmaları için gerekli enerjiyi açığa çıkarmak için solunum yapmak zorundadır.
    • Solunumun amacı enerji elde etmek değil, enerji açığa çıkarmaktır; enerji elde etmek besinler sayesinde gerçekleşir.
    • Hücre içinde parçalanarak yapılarındaki kimyasal bağ enerjisinden ATP açığa çıkarılması olayına ya da bu kimyasal bağ enerjisinin ATP'ye dönüştürülmesi olayına hücresel solunum denir.
    34:14Solunum Türleri
    • Hücresel solunum enerji üretmez, sadece açığa çıkarır.
    • Canlılar oksijenli (aerobik) ve oksijensiz (anaerobik) solunum olarak iki tip solunum yapar.
    34:42Oksijenli Solunum
    • Oksijenli solunum, hücrede oksijen kullanılarak besinlerdeki kimyasal bağ enerjisinin açığa çıkarılmasına denir.
    • İnsanlar, hayvanlar, bitkiler, bakteriler ve mantarlar oksijenli solunum yapabilir.
    • Oksijenli solunumda elektron taşıma zinciri görev yapar ve son elektron tutucu molekül oksijendir.
    • Oksijenli solunumun genel denklemi: 1 molekül glikoz + 6 molekül oksijen → karbondioksit + su + yaklaşık 30-32 ATP.
    35:34Oksijensiz Solunum
    • Oksijensiz solunum, organik besin monomerlerinin oksijen kullanılmadan enzimler yardımıyla daha küçük moleküllere parçalanması sonucu açığa çıkan enerjiyle ATP sentezlenmesine denir.
    • Oksijensiz solunumun işleyişi oksijenli solunuma benzer, ancak kullanılan elektron taşıma sistemi elemanları farklıdır.
    • Oksijensiz solunumda oksijen yerine sülfat, kükürt, karbondioksit, nitrat, karbonat, demir gibi son elektron alıcı moleküller kullanılır ve sadece bazı bakterilerde ve arkelerde görülür.
    37:07Fermantasyon
    • Fermantasyon, glikozun oksijen kullanılmadan enzimatik tepkimelerle etil alkol veya laktik asit gibi organik moleküllere dönüştürülmesine denir.
    • Fermantasyon oksijen kullanılmadan sadece glikoliz yolu ile ATP üretebilen metabolik bir süreçtir ve bir solunum değildir.
    • Fermantasyon bazı maya mantarlarında, bakterilerde, omurgalıların çizgili kaslarında, olgun alyuvarlarda ve bazı bitkilerin tohumlarında görülür.
    • Fermantasyon olayında krebs döngüsü, elektron taşıma sistemi ve privatın oksidasyonu bulunmaz.
    38:29Fermantasyon Çeşitleri
    • Fermantasyon, oluşan son ürün çeşidine göre etil alkol fermantasyonu ve laktik asit fermantasyonu olarak iki çeşittir.
    • Etil alkol fermantasyonunda son ürün etil alkol (2 karbonlu) olurken, laktik asit fermantasyonunda son ürün laktik asit (3 karbonlu) olur.
    • Oksijenli solunum ve etil alkol fermantasyonunda karbondioksit gazı ortak olarak açığa çıkar, ancak laktik asit fermantasyonunda karbondioksit gazı açığa çıkmaz.
    40:30Etil Alkol Fermantasyonu
    • Etil alkol fermantasyonu, glikoli sonucu oluşan privat asitten oksijensiz ortamda alkol oluşuyorsa bu reaksiyona denir.
    • Bazı bakteriler, maya mantarları ve bazı bitki tohumları oksijensiz ortamda gereksinimi olan enerjiyi bu şekilde üretebilirler.
    • Alkol fermantasyonunda hücrelerin kullandıkları enzim çeşidine göre etil alkol, metin, alkol, aseton, bütanol gibi ürünler oluşabilir.
    • Glikoliz sırasında 2 ATP harcanırken, sonuçta 4 ATP üretilir, net kazanç 2 ATP şeklinde olur.
    41:32Laktik Asit Fermantasyonu
    • Laktik asit fermantasyonu, glikoli sonucu oluşan privat asitten oksijensiz ortamda laktik asit oluşuyorsa bu reaksiyona denir.
    • Laktik asit fermantasyonu yoğurt bakterilerinde, memelilerin olgun alyuvarlarında ve yoğun egzersiz durumlarında, oksijen yetersizliğinde, omurgalıların çizgili kaslarında gerçekleşen bir olaydır.
    • Glikoliz sırasında 2 ATP harcanırken, sonuçta 4 ATP sentezi olur, net kazanç yine 2 ATP şeklinde olur.
    • ATP üretilen miktarları kıyaslayacak olursak en fazla oksijenli solunumda, sonra oksijensiz solunumda, en düşükte fermantasyon olayında gerçekleşir.

    Yanıtı değerlendir

  • Yazeka sinir ağı makaleleri veya videoları özetliyor