Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Doçent Doktor Sema Karakelle'nin İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi'nde okutulmak için hazırladığı "Psikolojiye Giriş" kitabından yararlanılarak hazırlanmış bir psikoloji dersidir.
- Video, bilişsel gelişimin yaşam boyu devam ettiği bilgisiyle başlayıp, Jean Piaget ve Lev Semyonoviç Vygotsky'nin gelişim kuramlarını detaylı şekilde ele almaktadır. İlk bölümde Piaget'in dört bilişsel gelişim evresi ve Vygotsky'nin sosyal gelişim teorisi açıklanırken, ikinci bölümde yaşam boyu bilişsel işlevlerdeki değişimler incelenmektedir.
- Videoda okul öncesi yıllarda dikkat yoğunlaştırma ve hatırlama becerilerinin gelişimi, ergenlik ve ilk yetişkinlikte bilişsel stratejilerin kullanımı, orta yetişkinlik döneminden itibaren yaşanan bilişsel değişimler ve tepki hızlarındaki düşüş gibi konular ele alınmaktadır. Ayrıca sağlıklı beslenen, zihinsel yönden aktif olan ve fiziksel olarak kendilerine bakan bireylerde yaşla ilgili zihinsel performans düşüşünün az olduğu bilgisi de paylaşılmaktadır.
- Bilişsel Gelişimin Tanımı ve Tarihsel Gelişimi
- Bu dersin konusu bilişsel (zihinsel) gelişim olup, Piaget ve Vygotsky'nin gelişim kuramlarından bahsedilecektir.
- İnsanlar dünya hakkındaki kavram, fikir ve anlayışlarını yaşadıkları süre boyunca edinir, geliştirir ve değiştirirler.
- 20. yüzyılın ilk yarısında zihinsel gelişimin sadece çocukluk süresince devam ettiği düşünülmekteydi, ancak bugün bu değişimin yaşamın sonuna kadar devam ettiği kabul edilmektedir.
- 01:31Jean Piaget'in Bilişsel Gelişme Kuramı
- Piaget, bilişsel gelişimi bireyin çevresinde olup bitenleri anlayıp öğrenmesini sağlayan zihinsel faaliyetlerdeki gelişimi ve daha karmaşık düşünme yollarının geliştirilmesi olarak tanımlamıştır.
- Piaget'in kuramında bilişsel gelişimin üç temel süreci vardır: şemalar, özümleme ve uyma.
- Şema, bireyin çevresindeki dünyayı anlamak için geliştirdiği bilişsel yapıdır; özümleme yeni durumları önceki şemalarla açıklamaya çalışmaktır; uyma ise yeni bilgiye göre var olan şemaların değiştirilmesidir.
- 05:23Piaget'in Bilişsel Gelişim Evreleri
- Piaget'in bilişsel gelişim evreleri dört ana evre olarak sıralanır: duyu-hareket evresi (0-2 yaş), işlem öncesi evre (2-7 yaş), somut işlemler evresi (7-11 yaş) ve soyut işlemler evresi (12 yaş ve üzeri).
- Duyu-hareket evresinde temel bilgi edinme yolu duyular ve hareketlerdir; işlem öncesi evresinde ise kavram, temsil ve imgeler oluşturma vardır.
- Somut işlemler evresinde somut nesnelerle basit muhakeme yürütülebilir; soyut işlemler evresinde ise soyut kavramlar üzerinde muhakeme yapılabilir hale gelir.
- 09:32Lev Vygotsky'nin Bilişsel Gelişme Kuramı
- Vygotsky'ye göre bilişsel gelişimin kaynağı, bireysel özelliklerden önce insan ile kültür arasındaki etkileşimdir.
- Çocuklar düşünme ve anlama yollarını öncelikle çocuk-yetişkin veya çocuk-çocuk arasında paylaşılan sosyal süreçler yoluyla geliştirirler.
- Vygotsky, zihinsel gelişimin "yakınsak gelişim alanı" olarak adlandırdığı bir aralıkta gerçekleştiğini ve bu gelişimin "yapı iskelesi kurma" adı verilen sosyal destekle gerçekleştiğini savunmuştur.
- 12:50Yaşam Boyu Bilişsel İşlevlerdeki Değişimler
- Görsel tanıma ile ilgili araştırmalar, üç günlük bebeklerin annelerini yabancılardan ayıra bildiklerini göstermiştir.
- Yeni doğanlar annelerinin sesini ve yüzünü hatırlamakta, altı aylık bebekler hareketli oyuncakları nasıl hareket ettirdiklerini iki hafta sonrasında bile hatırlayabilirler.
- Hafıza, çocukların bilişsel gelişimleri için temel bir süreçtir ve kısa süreli hafıza okul öncesi dönem boyunca artar.
- 14:01Dikkat ve Bilişsel Gelişimin Gelişimi
- Okul öncesi yıllarda dikkat yoğunlaştırma becerisi önemli ölçüde değişkenlik gösterir; küçük çocuklar çevrede gezinir ve dikkatlerini bir etkinlikten diğerine yönlendirirler.
- Küçük çocuklarda dikkat yoğunlaştırma ve hatırlama becerileri zayıf olsa da tanıma becerileri gelişmiştir.
- Okul öncesi dönemde televizyona yönelik görsel dikkat artarken, bilişsel stratejilerin kullanımı okul yıllarıyla birlikte artarak karmaşıklaşır.
- 15:28Yetişkinlikte Bilişsel Gelişimin Değişimleri
- Ergenlik ve ilk yetişkinlikte bilişsel işlevlerde belirgin değişiklik yaşanmaz, ancak orta yetişkinlikten itibaren bedensel ve duyusal alanlarda kayıplar görülür.
- Yetişkinler genellikle gençlerden daha yavaştır; 20 ile 60 yaş arasında tepki zamanlarında ortalama %20'lik bir yavaşlama söz konusudur.
- Orta yetişkinler daha karmaşık ve çok boyutlu düşünebilirler, daha uzun vadeli planlama yapabilir ve olası sonuçları daha iyi değerlendirebilirler.
- 17:10Yaşlanma ve Zihinsel Beceriler
- Yetişkin düşüncesi, çelişik bir durumda seçeneği saf dışı etmek yerine, hepsini daha geniş bir çerçevede toplamayı öğrenmiştir.
- Ergenlik döneminden orta yetişkinliğe kadar izlenen bireylerde, bazılarının zihinsel becerilerinin arttığı, bazılarının ise azaldığı görülmüştür.
- Sağlık, eğitim düzeyi, yaşam tarzı ve kronik hastalıkların sayısı ve düzeyi, yaşlanma sürecindeki zihinsel değişimleri etkilemektedir.
- 18:06Sağlıklı Yaşlanma ve Zihinsel Performans
- Sağlıklı beslenen, ömürleri boyunca zihinsel yönden aktif olan ve fiziksel olarak kendilerine bakan bireylerde yaşları gereği tepki hızlarında bir düşüş görülmesine rağmen zihinsel yeterliliklerinde düşüş görülmemektedir.