Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir akademisyen tarafından sunulan akademik bir ders formatındadır. Konuşmacı, bilim ve bilgi kavramlarını felsefi açıdan detaylı bir şekilde ele almaktadır.
- Video, "Bilim nedir?" sorusuyla başlayıp, bilgi kavramının farklı boyutlarını (information, knowledge, data) incelemektedir. Bilgi edinme süreci, zihinsel şablonlar ve onların dış dünya gerçekliğiyle karşılaştırılması üzerinden ele alınmaktadır. Ayrıca, ilkel insanların soyut kavram üretme kabiliyeti ve bu kabiliyetin bilimsel bilgi üretimine katkıları da incelenmektedir.
- Videoda bilimsel bilginin üç temel amacı da ele alınmaktadır: toplulukların inşa edilmesi, soyut kavramların üretimi ve dış dünya gerçekliğinin insan amaçlarına uygun şekilde değiştirilmesi. Konuşmacı, bilimsel bilginin günümüz teknolojilerinin temelini oluşturduğunu vurgularken, bu bilginin abartılı kullanımı nedeniyle gezegenimizin ekolojik dejenerasyona maruz kaldığı konusuna da değinmektedir.
- Bilimin Tanımı ve Sorunları
- Bilimin en yaygın kabul görmüş tanımı "bilgi üretmektir" olarak verilir, ancak bu tanımın yetersiz olduğu belirtiliyor.
- Bilimsel bilgi üretmek için yapılan bilim iyi ve başarılı bir iş olarak görülür, ancak "bilgi nedir?" sorusu sorulduğunda bu tanım çöker.
- Bilim insanları genellikle "bilim bilimsel bilgi üretmektir" diyerek devam ederler, ancak "bilgi nedir?" sorusu sorulduğunda cevap veremiyorlar.
- 02:11Bilgi Kavramının Zorlukları
- Bilgi kavramı hakkında farklı sorular sorulabilir: Bilgi zihnimizdeki kayıtlar mıdır, algı alanımıza giren özneler ve nesneler midir, soruların cevapları mıdır?
- Bilgi, çevremizdeki her şeyi değil, sadece ilgi duyduğumuz veya merak ettiğimiz şeylerle ilgilidir.
- Bilim insanı hangi bilgiyi elde ederse bilimsel bilgi üretmiş olabilir sorusu, bilimin tanımını zorlaştırır.
- 04:54Bilgi ve İletişim
- İletişimin bilgi alışverişi olduğu söylenir, ancak neyin alışverişini yaptığımızı belirlemek zordur.
- Televizyon izlerken bize gelen tüm mesajlar bilgi mi yoksa sadece ilgi alanımıza girenler mi bilgidir?
- Bilim insanının sadece ilgisini çeken konularla ilgili araştırma yapması durumunda objektifliğinden nasıl söz edilebilir?
- 06:46Bilgi Kavramına Yaklaşım
- Bilgi kavramı hakkında belirli bir konsept oluşturmaya çalışılacak, ancak tüm problemlerin çözülmesi mümkün olmayabilir.
- Bilimsel bilgi üretmektir tanımı, bilimsel bilginin ne olduğu belirtilmediği sürece işe yaramaz.
- Bilgi kanıtlanmış olması gerektiği, objektif olması gerektiği gibi tanımlamalar da yetersiz kalır çünkü bu kriterlerin kendileri de tanımlanması gerekir.
- 12:16Bilgi Kavramının Dilbilgisel Boyutu
- Bilgi kavramı farklı dillerde farklı kelimelerle ifade edilir: Arapça'da ilim ve irfan, İngilizce'de ise farklı kelimeler kullanılır.
- Arapça'da ilim ile irfan arasında metafizik boyutu olduğu için net bir ayrım vardır.
- İngilizce daha yapay ve planlı bir dil olduğu için bilgi üretmeye daha yatkın olmuştur.
- 13:49Bilgi Kavramları ve Felsefi Tartışmalar
- Bilgi kavramı dört ana kategoriye ayrılır: information, knowledge, data ve agnostisizm (bilinemezlik).
- Agnostisizm, dış dünyadaki gerçekleri bilmenin mümkün olmadığını savunan ciddi bir felsefi akımdır.
- Gnostikler (biliniriciler) ise dış dünyadaki gerçekleri bilmeyi mümkün görürler.
- 15:53Data Kavramı
- Data, bilgisayara girdiğimiz verileri ifade eder ve belirli bir amaçla elde edilmiş ancak henüz üzerinde işlem gerçekleştirilmemiş bilgidir.
- Data, dış dünyaya ilişkin aldığımız emare, algı veya işaret olup, üzerinde zihinsel işlem yapılmamış bilgidir.
- Data, algıladığımız ama henüz anlamadığımız, üzerinde muhakeme ve muhasebe yapılmamış bilgidir.
- 18:27Information ve Bilgi Kavramları
- Information, belirli bir otorite aracılığıyla edindiğimiz işlenmiş bilgidir.
- Bilgi ise belirli bir işlemden (deneyim, denetim ve zihinsel işlem) geçirdiğimiz bilgidir.
- Bilgi, akademik anlamda iki kategoriye ayrılır: birisi aracılığıyla edindiğimiz bilgi veya bizzat bizim deneyim ve denetim yoluyla elde ettiğimiz bilgi.
- 25:20Bilgi Kavramının Felsefi Yaklaşımı
- James, pragmatik bir filozof olarak bilgi kavramını "of" (bir şeyin bilgisi) ve "about" (bir şey hakkında bilgi) olmak üzere iki ana kategoriye ayırır.
- "Of" kategorisi, bir şeyin bilgisini ifade eder ve bizzat edindiğimiz bilgiyi kapsar.
- "About" kategorisi ise bir şey hakkında bilgiyi ifade eder ve başkası tarafından bize öğretilen bilgiyi kapsar.
- 26:54Bilgi Edinme Süreci
- Bilim insanı, bir şey hakkındaki bilgileri edinmeye çalışır ve bu süreç basit bir topluluk gibi çalışır.
- Bir şeyin bilgisini edinmek için zihnimizde buna yönelik bir hazırlık olması gerekir, aksi takdirde bilgi edinilemez.
- Algıladığımız her şeyi zihnimizde var olan bir gerçekliğe göre algılarız, bu nedenle bilgi edinimiz mutlaka ebatlarıyla edinilebilir.
- 28:22Dil ve Bilgi Edinimi
- Bilgi edinimi bebeklikten başlar ve önce dil öğreniriz, dil bize dış dünya gerçekliğini anlama kapasitesini fark etmemize vesile olur.
- Genetik olarak iletişim kurma kapasitemiz var, ancak öğretilen her sözcük ve anlamı dış dünya gerçekliğini ona benzeterek öğreniriz.
- Akıl, bir şeyi başka bir şeye benzeterek kullanmayı öğreniriz, örneğin Hindistan cevizi kavuna benzetilerek tanıtılır.
- 29:49Zihinsel Müktesebat ve Bilim
- Zihinsel müktesebatımız olmadan hiçbir zihinsel aktivitede bulunamamız bir problem olabilir ancak aynı zamanda büyük bir meziyet de olabilir.
- Canlı varlıklar dışında bu nitelik sadece bize özgüdür.
- Eskatoloji ve dini akideler bilimsel analiz aygıtlarıyla tam olarak ölçülmemiş olabilir.
- 32:44Bilim Yapmanın Gereklilikleri
- Ebat ve of ayrımı bilimde belirli bir birikimin, talimin ve malumatı edinmiş olmanın gerekliliğini dayatır.
- Dünya üzerinde herkesin kafasına elma düşebilir, ancak Newton gibi biri, elmanın yere düşmesiyle ilgili probleme kafa yormuş olmalıdır.
- Bilim yapmanın en temel özelliklerinden biri, belirli bir malumat edinmiş olmak ve bunu kullanabilme yeteneğidir.
- 35:24Bilimin Gelişimindeki Paradoks
- Bilim yapmak için zihinsel müktesebatımızda var olan gerçekliğin dışındaki bir dış dünya gerçekliğini nasıl anlayabileceğiz?
- Bilimin gelişmesine vesile olan şey, ebatların of'la test edilmesidir.
- Bir ebat çöktüğünde, of zihnimize kendini birdenbire var etmiş olur ve bu paradoks bilimi var eden bir şeydir.
- 38:19İnsan ve Diğer Canlı Varlıklar
- Diğer tüm canlı varlıklar genetik olarak genlerinde kayıtlı olan bilgiyi ömür boyu kullanırlar.
- Aslanlar içgüdüsel olarak avlanır, arılar doğar doğmaz bal yapmaya başlar, örümcekler doğar doğmaz ağ yapmaya başlar.
- İnsanlar da genleri var ancak sadece genlerinde kayıtları bulunduğu için bilgi alma, bilgi işleme ve bilgi verme becerileri ortaya koymuş değiller.
- 40:51Soyut Kavramlar ve Bilgi
- İnsanlar ilk defa soyut kavramlar üretmeye başladıklarında, dış dünyada gerçekliği olmayan hayallerden bahsediyoruz.
- Sevinç, ihanet gibi soyut kavramlar kafamızda bir anlam alanı oluşturur ve bu kavramlara yüklenen anlamlar aracılığıyla dış dünyada bir gerçeklik kazanır.
- İnsanlar bu soyut kavramları deneyimler aracılığıyla anlamlandırır ve bu süreç bilgi edinimine katkı sağlar.
- 42:41Gerçeklik Türleri ve Bilgi Üretimi
- Dış dünyadaki gerçekliğin zihnimize yansıyan refleksif düşünceler vardır, bu gerçeklikten farklı olarak kafamızda dış dünyada nesnel karşılığı olmayan bir gerçeklik de vardır.
- Bu soyut gerçekliği var edebildiğimiz andan itibaren bilgi üretmeye başladığımız söylenir.
- İlk insanlar totemler, tabular, mitolojik metinler gibi soyut veriler üretmişlerdir, bu bize saçma gelese de o dönemde önemliydi.
- 44:37Soyut Fikirler ve Bilimsel Bilgi
- İnsanın olmayan bir şeyi hayal etme gücü, bilimsel bilgi üretmeye başladığımızı gösterir.
- Soyut fikirler üretip, bu fikirlere anlamlar yakıştırmak ve sadece kendi müntesipleri ile paylaşarak toplulukları inşa etmek, bilimsel bilginin üretimini gösterir.
- Soyut fikirler üretmek, dış dünya gerçekliğini kendi işine yarayacak bir sonuca yöneltebilme yeteneğidir.
- 48:49Pragmatizm ve Bilimsel Bilgi
- Pragmatizm, dış dünya gerçekliğini kendi amaçlara uygun olacak biçimde yöneltmeyi, yönetmeyi ve sevk etmeyi ifade eder.
- İlk insanlar pragmatik amaçlarına uygun aletler, av aletleri, ölü gömme törenleri ve tapınaklar gibi yapılar üretmişlerdir.
- Soyut kavram üretme bir icattır ve bu icada uygun dış dünya gerçeklikleri de var edilmiştir.
- 51:37Bilimsel Bilginin Doğuşu
- İnsanlar alet edevat üreterek pragmatik amaçlarını gerçekleştirmiş ve sosyolojik olarak komünal varlıklarını inşa etmişlerdir.
- Sosyal bilimler bağlamında tabular (anayasa) üretmişlerdir; hukuk kuralı üretmek için aralarında gerçekleşen ilişkileri kullanırlar.
- Soyut kavramlar ürettikten sonra bilimsel bilgi ürettiğini varsayabiliriz.
- 52:58Tırpana Balığı Örneği
- Kuzey rüzgarları esince kabile balık tutamıyor ve yaşamını sürdürmesi mümkün değil.
- Tırpana balığı, bazen yelken gibi kendini rüzgara kaptırıp hareket ediyor, bazen de dönüp rüzgarın içine dalıp gidiyor.
- Kabile, kuzey rüzgarıyla anlaşarak bir gün esse, bir gün esmesse şeklinde bir düzen kuruyor ve böylece hem denizler hem de kabile hayatta kalabiliyor.
- 56:05Bilimsel Bilginin Amacı
- Bilim, topluluklar inşa etmek, soyut kavramlar üretmek ve dış dünya gerçekliklerini amaçlara uygun bir biçimde yönlendirmek için kullanılmıştır.
- Bilimsel bilgi, dış dünya gerçekliğini kafamızdaki gerçekliğe uygun bir biçimde değiştirmek amacıyla üretilmiştir.
- İnsanlık tarihinin her döneminde bilimsel bilgi üretilmiş ve bu bilgi, topluluğun birlikte yaşamasını mümkün hale getirmek için hukuk sistemi ve gelenek-görenek oluşturmuştur.
- 58:14Bilimsel Bilginin Tanımı
- Bilimsel bilgi, sosyolojik veya psikolojik bağlamıyla yeni kavramlar ve soyut kavramlara anlamlar üretmek için icatlar ortaya koymaktadır.
- Bilimsel bilgi, dış dünya gerçekliğinin hangi bağlamda işimize yarayacağı amacına uygun olarak keşiflerde bulunur.
- Bilimsel bilgi üretimini abartmanın sonucunda, gezegenimizi ekolojik dejenerasyona maruz bırakarak içinde yaşayamaz hale getirmişizdir.