Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Eray Yağanak tarafından sunulan "Felsefe Söyleşileri" programının bir bölümüdür. Programda konuşmacı, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Felsefe Bölümü öğretim üyesi ve bölüm başkan yardımcısı olan Yardımcı Doçent Dr. Ar Karademir ile ayrımcılık konusu ele alınmaktadır.
- Söyleşide ayrımcılık kavramı teorik açıdan incelenmekte, toplumsal normların nasıl oluşturulduğu ve bu normların dışına atılanların nasıl ayrımcılıkla karşılaştığı tartışılmaktadır. Konuşmacı, Heidegger, Foucault ve Butler gibi filozofların ayrımcılık hakkındaki görüşlerini analiz ederek, ayrımcılığın toplumsal bir ontolojik temeli olduğunu ancak doğal veya evrensel bir temele dayanmadığını vurgulamaktadır.
- Söyleşide ayrıca ayrımcılık ve özgürlük arasındaki ilişki, toplumsal kimliklerin şekillenmesi, azınlık yaşam tarzlarının toplumda görünürlük kazanmasının gerekliliği ve pozitif ayrımcılık gibi konular da ele alınmaktadır. Program, farklılıkların bir arada yaşandığında ortaya çıkabilecek çatışmalar ve çizdiğimiz sınırların sorgulanması gerektiği vurgusuyla sonlanmaktadır.
- 00:17Program Tanıtımı ve Konuk Hakkında Bilgi
- Eray Yağanak, Felsefe Söyleşileri programını sunuyor ve konu olarak ayrımcılığı ele alıyor.
- Konuk, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Felsefe Bölümü öğretim üyesi ve bölüm başkan yardımcısı olan Yardımcı Doçent Dr. Ar Karademir.
- Dr. Karademir, Güney Florida Üniversitesi'nde ayrımcılık, Heidegger, Foucault ve Butler'da özgürlük ve ayrımcılık konusunu ele alan doktora çalışması yapmış.
- 02:27Ayrımcılık Kavramı ve İnsan Doğası
- Tarih, insanların birbirlerine karşı dinsel, politik, ırksal, cinsel, etik, ahlaki ve ekonomik ayrımcılıklarla dolu ve bu ayrımcılıklar kanlı savaşlara yol açmış.
- Ayrımcılık insanın doğasına ait mi yoksa toplumsal bir yapı mı sorusu, ayrımcılığın temelini anlamak için önemlidir.
- Konuşmacı, insan doğası varsaymadan, insanın kimliğini toplumsal yaşantısı içinde kazandığını savunuyor.
- 05:07Ayrımcılığın Doğası ve Toplumsal Yapı
- İnsanlar kendi cinsel, dini ve etnik kimliklerini içine atıldıkları toplumun normları dünyasında kazanıyorlar.
- Erkeklik, kadınlık, din veya türkiyelilik gibi normlar, toplumsal yaşantı içinde oynanarak ve uygun şekilde yetiştirilerek kimlik kazanma sürecinde önemlidir.
- Bir normun belirli bir anlamının olması için sınırlarının belirlenmesi gerekiyor, örneğin heteroseksist bir toplumda erkeklik, kadınsı olmamak veya eşcinsel olmamak anlamına geliyor.
- 07:12Ayrımcılığın Toplumsal Temeli
- Kimlik kazanma sürecinde dışarıya atılanlar, doğuştan anormal değil, toplumsal bir ayrımın ve kimlik kazanma sürecinin ürünü olarak görülür.
- Ayrımcılık, insanın toplumsal yaşantısında oluşturduğu ayrımın ciddiye alınması anlamına geliyor.
- Ayrımcılık, ontolojik anlamda doğal değil, toplumsal bir ontolojik temele dayanıyor.
- 10:36Sosyal Otomatvarlık ve Ayrımcılık
- Toplumsal normlara uygun hareket etme, tortulaşmış bir kimlik bırakıyor ve bu kimliğin sorgulanmaması için dışarıya atılanların doğal olarak dışarıda kalması gerekiyor.
- Sosyalleşme süreci ve kimlik kazanım süreci, bazı şeyleri dışarıya atmaya zorluyor.
- Heidegger'in "in otantik" dediği bir yaşam tarzı isteyenler, kendi kimliklerinin sınırlarını sorgulamadan, sosyal otomatvarlık içinde yaşamak isterler.
- 12:13Ayrımcılık, Baskı ve Kötüye Kullanma Kavramları
- Ayrımcılık, sorgulanmamış bir kimlik yaşama isteğinin ve kimlik kazanma sürecinde ortaya çıkan bir durumdur.
- Ayrımcılık kavramı, baskı ve kötüye kullanma kavramlarıyla birlikte düşünülmelidir.
- Baskı, belirli toplumsal kimliklerin kendilerini toplumsal alanda gösterememeleri ve kendi kimliklerinin ve seslerinin kesilmesi anlamına gelir.
- 13:42Anlam Dünyası ve Ayrımcılık
- Bir anlam dünyası kurarken belli bir perspektiften bakıldığında, diğer perspektifler gözükmez ve dikkate alınmaz hale gelir.
- Baskının bilinçli bir şekilde birilerinin yaşam tarzlarını yok etmeye çalışmak anlamına gelmesi gerekmez, bir anlam dünyası kurmak zaten diğer perspektifleri dışarıya atmak demektir.
- Bu durumda pozitif ayrımcılık, azınlık hakları veya devletin azınlık organizasyonlarını finanse etmesi gibi önlemler alınmazsa, eşitlik ilkesine karşı hareket edilmiş olur.
- 15:50Baskının ve Ayrımcılığın Çözümü
- Baskı, eşitsizlik ve ayrımdan ayrımcılığa geçiş arasında güçlü bir bağ vardır.
- Bir anlam dünyası yaratırken sınır çizmek zorunda kalırız, bu da birilerinin dışarıda kalmasını gerektirir.
- Farkında olmamız gereken şey, bu iç ve dış ayrımının sorgulanabilir olması ve tarihsel dönüşümlere maruz kalabilecek bir ayrım olmasıdır.
- 18:44Hukuki ve Felsefi Çözüm Yaklaşımları
- İki düzlemde mücadele verilmesi gerekiyor: hukuk düzleminde dışarıda olana verilen azınlık hakları ile savaşın verilmesi ve bugünkü anlam dünyasının sınırlarını sorgulayacak felsefi bir tutuma sahip olmak.
- Dışarıda olanın içeriye girmesi gerekiyor, ancak içerisinin de sürekli sorgulanması ve dışarıda kalanın sürekli içeri girebilme ihtimali olması için felsefi sorgulama gereklidir.
- Hoşgörü kavramı, dışarıdakilerin içeriye kabul edilme sürecinde etik bir temel olarak görülebilir, ancak bu küçümseme içerir ve hoşgörüden ziyade hukuk temeli gereklidir.
- 21:13Paradigma Dönüşümü
- Bir perspektiften hegemonya kurulduğunda dışarıda kalan hayat formları oluşur ve bunları içeriye almak asimile etmekten daha fazlası olmalı.
- Dışarıdakinin içeriye girmesiyle birlikte içerisinin de dönüşmesi ve "biz-ötekiler" ayrımının yeniden kurulması gerekiyor.
- Paradigmanın kökten değişmesi ve dönüşüme açık olması gerekiyor, ancak sıfır noktası ile paradigma dönüşümü değil, mevcut kavramların sürekli sorgulanması ve dönüştürülmesi önemlidir.
- 25:09Paradigma Değişimi ve Sistematik Dönüşüm
- Dışarıdaki unsurların içeriye girmesiyle paradigma sorgulanabilir ve farklı hikayeler kurulabilir.
- Zihinsel dönüşüm sadece düşüncelerde değil, aynı zamanda yapısal kurumlarda da gerçekleşmelidir.
- Azınlık yaşam tarzlarının görünürlük kazanması için pozitif ayrımcılık ve azınlık hakları politikalarına ihtiyaç vardır.
- 27:08Özgürlük ve Ayrımcılık Arasındaki İlişki
- Bireyin kendini gerçekleştirmesi için kendisini engelleyecek dışsal etkilerin olmaması gerekir.
- Ayrımcılığa maruz kalmak, birey özgürlüğünün ortadan kaldırılması anlamına gelebilir.
- Ayrımcılık, eşcinsellerin eşlerinin sağlık sigortasından yararlanamaması, yas tutma hakkı tanınmaması gibi durumları içerir.
- 29:33Felsefi Temellendirme
- Özgürlük ve ayrımcılık arasındaki ilişkiyi Heidegger, Foucault ve Butler gibi filozoflar üzerinden ele almak gerekir.
- Heidegger, 1933-1935 yıllarında Nazi Partisi'ne üye olmuş ve felsefesini kullanarak faşist ideolojiyi temellendirmeye çalışmıştır.
- Heidegger'in monolitik tarihi anlayışı, Proto-Alman hikayesine uymayan yaşam biçimlerini tehdit olarak algılamaya yol açmıştır.
- 34:51Ayrımcılık Karşıtı Yaklaşımlar
- Foucault, ayrımcılık üzerine düşünmemizi sağlayan araçları vermektedir.
- Ayrımcılık karşıtı felsefe iki farklı kanattan yapılabilir: yanlış temsil edilen doğaya dönmek veya doğallık kavramını eleştirmek.
- Ayrımcılık karşıtlığı sadece ayrımcılığa maruz kalanlar için değil, toplumsal çoğunluk içinde de özgürlük getirebilir.
- 35:56Ayrımcılık ve Toplumsal Normlar
- Doğal ve öze ait olarak görülen şeyin aslında evrensel olmadığını, tarih içerisindeki bir kurgu ve iktidar ilişkilerinin ürünü olduğunu göstererek ayrımcılığa karşı çıkabiliriz.
- Butler, Sko'dan etkilenmiş bir yazar olup, konuşmanın başında anlatılan ayrım düşüncesini geliştiren filozoflarla birleştirildiğinde, kimliğimizi elde etmemiz için toplumsal normları oynamamız ve bazı şeyleri dışarı atmak gerektiği ortaya çıkar.
- Eğer dışarıya atılan şey toplumun hiçbir alanında gözükmüyorsa, kendi toplumsal normu oynama biçimimizi evrensel ve sorgusuz sualsiz kabul edilen bir şey olarak algılamaya başlarız.
- 37:36Otantiklik ve Özgürlük
- Heidegger'in otantik-in otantik ayrımı önemli olup, in otantik olmak, sorgusuz sualsiz toplumsal normları herkesin oynadığı biçimde oynamaktır.
- Dışarıya atılanların içeri girdiğinde, benim yaptığım, düşündüğüm ve olduğum kişinin illa böyle olmak zorunda olmadığı, başka türlü de erkek, Müslüman veya Türk olunabileceğine dikkat çekiyorlar.
- Toplumsal azınlıklar, sorgusuz sualsiz kabul edilen anlam dünyamızı çatırdatacak ve başka türlü de olabileceğini gösterecek, böylece in otantiklikten özgürleştirecek.
- 38:50Çoğunluk ve Azınlık Arasındaki Bağımlılık
- Azınlıkların özgürlüğü, azınlıkların özgür bir şekilde toplumsal alanda yaşayabilmeleridir.
- Toplumsal azınlığın özgürlüğü toplumsal çoğunluğun özgürlüğüne, toplumsal çoğunluğun özgürlüğü de toplumsal azınlığın özgürlüğüne bağlıdır.
- Ayrımcılık karşıtı politikalar veya azınlık hakları için savaşmak sadece toplumsal azınlığın değil, aynı zamanda da toplumsal çoğunluğun özgürlüğüne yarayan bir şeydir.
- 40:01Doğrudan ve Dolaylı Ayrımcılık
- Ayrımcılık iki tür olarak kategorize edilebilir: doğrudan ayrımcılık ve dolaylı ayrımcılık.
- Dolaylı ayrımcılık, bir anlam dünyası kurduğumuzda birilerini dışarı atarak ve kendi kimliğimizi kazanırken de bazı şeyleri dışarı atarak oluşur.
- Dolaylı ayrımcılık, ötekinin anormal olarak görülmesi veya ötekinin dertlerini düşünmeden politika geliştirerek yapılır ve bu süreç doğrudan ayrımcılığa davetçidir.
- 42:45Ayrımcılıkın Ahlaki Temeli
- Ayrımcılık ahlaki anlamda bir temeli olabilir, ancak bunu kabul etmek için eşitlik ve özgürlük gibi kavramların değerli kavramlar olarak algılanması gerekir.
- Eşitlik ve özgürlüğe önem verilmezse, ayrımcılık ahlaki bir sorun olarak görülmez.
- Ayrımcılık ahlaki bir yerden yaklaşılacaksa, toplum dışı veya evrensel bir noktadan değil, özgürlük ve eşitlik kavramlarına önem veren bir yerden başlanmalıdır.
- 45:18Bir Arada Olma ve Toplumsal Yaşam
- Bir arada olma kavramı iki türlü anlaşılabilmektedir: simülasyon anlamında bir arada olma ve farklılık ile ortaklık kavramını geliştirme.
- İrit Young'un geliştirdiği farklılık ile biraradalık kavramında, temelin ne olduğu sürekli sorgulanmaya açık olur ve farklı olanlar o farklılıklarını tamamen ortak bir noktaya getirme zorunluluğu olmadan bir arada yaşarlar.
- Toplum ve devlet ayrım yapmadan bir şey değildir; okullarda hangi dilde eğitim yapılacağı, hangi günler ulusal tatil günleri olarak algılanacağı gibi konularda bir perspektiften cevap vermek zorundadır ve bu perspektif çoğunluğun perspektifi olacak.
- 47:08Farklılıklar ve Ayrımcılık
- Asimile olmadan yaşayamayacak olanların asimile olmadan yaşayabilmeleri için özel haklar, pozitif ayrımcılık ve finanse edilmesi gerekiyor.
- Farklı olanların bir arada yaşaması, insanların farklı olanla yaşayabilir hale gelmesi ve kendi kimliğinin sorgulanabilir olduğunu kabul etmesi anlamına gelebilir.
- Farklılıklar bir arada yaşandığında çatışma daha çok ortaya çıkabilir ve çizdiğimiz sınırlar hala sorgulanmaya muhtaçtır.
- 48:19Farklılık ve Ayrımcılık Sorunu
- Farklılık ile bir arada yaşamak önemli ancak bu farklı yerlere gitmek mümkün.
- Ayrımcılık sorunu çözülecek anlayışına bizi götürmemeli, ne yapıyorsak bu daha başlangıç düşüncesine terk etmeli.
- Felsefe söyleşisi sonunda konuşmacılar birbirlerine teşekkür ediyor ve dinleyicilere e-posta adresi (radyo mersin.edu.tr ve eray.mersin.edu.tr) veriyor.