Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan akademik bir eğitim içeriğidir ve araştırma tasarımı konusunu kapsamlı şekilde ele almaktadır.
- Video, araştırma türleri (keşifsel, tanımlayıcı, açıklayıcı ve meta çalışmalar) ile başlayıp, ölçek türleri (sınıflandırma, sıralama, aralık ve oran ölçekleri) hakkında detaylı bilgiler sunmaktadır. Ardından ölçek geliştirme süreci üç aşamada anlatılmakta, son bölümde ise geçerlilik-güvenilirlik analizleri (iç güvenilirlik, test-tekrar güvenilirliği, paralel form güvenilirliği, örtüşme geçerliliği ve ayrışma geçerliliği) açıklanmaktadır.
- Video, sosyal bilimler alanında araştırma yapmak isteyenler için temel bilgiler sunmakta ve SPSS, LISREL ve AMOS gibi yazılımların kullanımını da kısaca anlatmaktadır. Eğitmen, haftaya örnekleme tasarımı ve veri analizi konularının işleneceğini belirtmektedir.
- 00:02Araştırma Tasarımının Önemi
- Literatürden konuyu belirledikten, hipotezleri ortaya koyduktan ve mantıksal çerçevelere dayandırdıktan sonra araştırma tasarımı yapılır.
- Araştırma tasarımı, hipotezi en iyi ölçebilecek yöntemi belirlemek için yapılan süreçtir.
- Araştırma tasarımı sürecinde öncelikle araştırma türü belirlenir, ardından ölçekler seçilir veya geliştirilir, geçerlilik ve güvenilirlik analizleri yapılır ve örnekleme tercihi yapılır.
- 01:06Araştırma Türleri
- Keşifsel araştırmalar, bilinmeyen veya incelenmemiş olguları ortaya çıkarma amacı taşır ve genellikle ikincil verilerden (zaten var olan kaynaklardan) çalışır.
- Tanımlayıcı (tarama) araştırmalar, bilinen bir durum ya da olayla ilgili değişkenlerin özelliklerini ortaya koyma amacı taşır ve durum tespiti yapar.
- Örnek olay araştırmaları, belirgin bir vakayı, önemli bir şirketi veya hikaye barındıran bir yeri tekil olarak inceler.
- Açıklayıcı araştırmalar, hipotez içeren araştırmalardır ve değişkenler arasındaki ilişkiyi veya gruplar arasındaki farklılığı incelemeye yönelik çalışmalardır.
- Meta çalışmalar, açıklayıcı araştırmaların toplam analizini yapar.
- 05:12Ölçeklerin Önemi ve Türleri
- Hipotez içeren araştırmalarda ölçeklerle çalışmak gerekir, ancak şirketlerin finansal verileri gibi hazır veriler varsa ölçeğe ihtiyaç yoktur.
- İnsanların algısı, tutumları, hissiyatları, davranışları veya kurumların soyut kavramlarını ölçmek için ölçeklerle çalışmak gerekir.
- Ölçekler, incelenen kavramların alt boyutlarını ortaya çıkarmaya yardımcı olur.
- Ölçek tipleri: sınıflandırma (nominal), sıralama (ordinal), aralık ve oran ölçekleridir.
- 08:18Ölçek Türleri ve Özellikleri
- Sınıflandırma ölçeği (nominal), cinsiyet, medenihal, doğum yeri gibi nitel değişkenler için kullanılır ve kategorik bir sınıflandırmadır.
- Sınıflandırma ölçeği ile korelasyon testi veya t testi yapılamaz, sadece mod değeri ölçülebilir, frekans analizleri ve ki-kare testleri yapılabilir.
- Sıralama ölçeği (ordinal), verilerin birbirleriyle karşılaştırılması ve derecelendirilmesi için kullanılır ve karşılaştırmalı, tercih sıralama, sabit toplamlı ve Q sınıflandırma ölçekleri gibi çeşitleri vardır.
- Sıralama ölçeği ile normal korelasyon yapılamaz, ancak sıra farkları korelasyonu yapılabilir ve Mann-Whitney U gibi testler uygulanabilir.
- 12:09Aralık Ölçeği
- Aralık ölçeği, çeşitli değerler alabilen bir değişkenin değerlerinin eşit aralıklara bölünmesiyle oluşturulur ve her aralığa sırayla bir rakam verilir.
- Aralık ölçeğinde sıfır yokluk ifade etmez, örneğin sıcaklık sıfır derece bir yokluk ifadesi değildir.
- İstatistikçiler arasında aralık ölçeğinin doğru kullanılması konusunda tartışmalar vardır, ancak regresyon testlerinde kullanmak için genellikle aralık ölçeği gibi davranılır.
- 14:21Likert Ölçeği Kullanımı
- Likert ölçeğinde orta değer "fikrim yok" olarak yazılamaz, çünkü fikrinin olmaması ortada olduğu anlamına gelmez.
- Anketin yönünü belirtmek için "lütfen bir ile beş arasında bir değer veriniz" şeklinde ifade etmek daha doğru olabilir.
- Türkiye'de anketlerde sağa doğru pozitif değerlendirme yapılmalıdır, çünkü Türkler sağı pozitif algılar.
- 16:44Aralık Ölçeğinin Farklı Tipleri ve Kullanım Alanları
- Aralık ölçeğinin farklı tipleri vardır: eksi beş ile artı beş arasında tercih şansı verildiğinde steple ölçeği, iki uca sıfat koyulduğunda semantik farklılık ölçeği.
- Aralık ölçeği ile toplanan verilerle mode, median, aritmetik ortalama, standart sapma, korelasyon, regresyon, t testi ve ANOVA gibi parametrik testler yapılabilir.
- 17:26Oran Ölçeği
- Oran ölçeği en iyi ölçektir ve uzunluk, ağırlık, yaş, sürat, para gibi ölçekler oran ölçeğidir.
- Oran ölçeğinde sıfır yokluğu ifade eder ve doğrudan oranlar belirlenebilir, örneğin 160 km/s hızla giden bir araba 80 km/s hızla giden arabanın iki katı hızla gitmektedir.
- Oran ölçeği ile elde edilen verilere her şey yapılabilir ve geometrik ortalama da kullanılabilir.
- 18:17Ölçek Geliştirme Süreci
- Ölçek geliştirme süreci üç aşamadan oluşur: soru havuzunun oluşturulması, ölçeğin yapılandırılması ve pilot gruba uygulayarak değerlendirilmesi.
- Soru havuzunun oluşturulmasında kuramsal çerçeve oluşturulur ve ölçekte yer alabilecek maddeler toplanır.
- Ölçeğin maddeleri yargı içermemeli, açık, anlaşılır, sade olmalı ve dilbilgisi kurallarına uymalıdır.
- 20:22Ölçek Geliştirme Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Ölçeğin maddelerinin doğru anlaşılıp anlaşılmadığı için bir kişiye İngilizce'ye çevirip, başka birine Türkçe'ye çevirip karşılaştırılabilir.
- Çeviriden sonra ilk halinden uzaklaşmış, muğlak ya da yanlış anlaşılmaya müsait maddeler ölçekte elenir.
- Yoğun bir literatür taraması yapılır, ilgili maddeler toplanır ve her madde ile ilgili kaynak gösterilir.
- 21:50Ölçek Geliştirme Süreci
- Ölçek geliştirme sürecinde literatür taraması, taslak maddelerin oluşturulması ve dil geçerliliği aşamasından sonra çeviri ve görünüş geçerliliği (face validity) yapılır.
- Görünüş geçerliliği aşamasında alan uzmanlarına sorular gönderilir ve kapsamayan kavramlar, eklenmesi gereken maddeler veya farklı kavramlar belirtilir.
- Pilot uygulama sonrası güvenilirlik analizleri yapılır, keşfedici faktör analizi (explatory factors) uygulanır ve ardından doğrulayıcı faktör analizi (confirmatory factor analysis) yapılır.
- 24:55Geçerlilik Türleri
- Kapsam geçerliliği (görünüş geçerliliği), ölçeğin araştırılan kavramı ne kadar temsil edip etmediği ile ilgilidir ve uzman geri bildirimleriyle son halini alır.
- Kriter geçerliliği iki unsurdan oluşur: uyum geçerliliği (ölçekin gözlemlenen farklılıkları ayırt edebilme yeteneği) ve tahmin geçerliliği (ölçekin gelecekteki davranışları öngörme yeteneği).
- Yapı geçerliliği, ölçekten elde edilen sonuçların ilgili kuramlarla uyum gösterip göstermediği ile ilgilidir ve örtüşme geçerliliği ile ayrışma geçerliliği ile ölçülür.
- 28:20Güvenilirlik
- Güvenilirlik, geçerlilikten farklı olarak istikrarla ilgilidir; aynı şartlarda aynı sonuçları verip vermediği ve ölçeği oluşturan ifadelerin kendi içinde tutarlı olup olmadığıdır.
- Test tekrarı güvenilirliği, aynı ölçeği aynı denekler üzerinde belli bir süre sonra tekrar yaparak ilk ve ikinci testteki yanıtlar arasındaki korelasyonu hesaplayarak ölçülür.
- Paralel form güvenilirliği, aynı testin aynı kişiler üzerine uygulanması sonucunda benzer sonuçlar verip vermediğini hesaplayarak ölçülür ve 6,00'in altında olan ifadeler atılır.
- İç tutarlılık, ifadeler arası tutarlılığı ölçer ve Cronbach's alpha ile ölçülür; 0,80'den büyükse kabul edilebilir, 0,60'dan büyükse orta derece olarak değerlendirilir.