Vadi

Vadi çeşitleri şunlardır: Buzul Vadileri: Tekne (U) Vadi: Buzulların aşındırmasıyla oluşur. Asılı Vadi: Yan kol buzulların ana buzul vadisine kadar aşındıramaması sonucu oluşur. Akarsu Vadileri: Çentik Vadi: Akarsuların derine doğru aşındırmasıyla oluşur. Boğaz Vadi: Akarsuların dağları diklemesine yarmasıyla oluşur. Kanyon Vadi: Kalker, kumtaşı veya volkanik alanlarda hızlı aşınma sonucu oluşur. Tabanlı Vadi: Akarsu yatağının düzleşmesiyle oluşur. Kör Vadi: Akarsuların yeraltına sızmasıyla oluşur. Fay Vadileri: Tektonik fay hatları boyunca oluşan çukurluklardır. Rift Vadileri: Levha hareketleri sonucu oluşan kırılma-ayrılma alanlarıdır.

Geniş tabanlı vadi, akarsuyun yatak eğiminin ve akış hızının azaldığı yerlerde, yanlara doğru aşındırma yapmasıyla oluşan vadi türüdür. Bu tür vadilerde, eğimin azalmasına bağlı olarak biriktirmelerle alüvyon dolgulu bir taban oluşmuştur.

Boğaz vadi (yarma vadi) ve yarma vadi arasındaki fark, oluşum ve yapısal özelliklerinde yatmaktadır: Boğaz Vadi: Akarsu, iki düzlük arasındaki dağlık ve yüksek bir alanı aşındırarak oluşur. Yarma Vadi: Akarsu, aktığı vadiden daha yüksek bir araziyi aşındırmış gibi görünür. Bu nedenle, boğaz vadi, yarma vadinin bir türü olarak kabul edilebilir.

Ankara'nın en büyük vadisi Dikmen Vadisi'dir. Dikmen Vadisi, Çankaya ilçesinde yer almakta olup yaklaşık 20 kilometrekarelik bir alanı kaplamaktadır.

İzohipslerde vadi, yükseltinin arttığı yöne doğru izohips eğrilerinin “˄” (ters V) şeklinde girinti yaptığı alanlarla anlaşılır. Vadi, akarsu aşındırması ile oluşan yer şekilleridir.

Zap Vadisi, Hakkâri, Başkale, Çukurca ve Yüksekova ilçelerinden geçmektedir. Van’ın Başkale ilçesindeki Havril Dağları’ndan doğan Zap Suyu, Irak sınırları içinde Dicle Nehri’ne ulaşır.

Tabanlı vadi (alüvyal vadi), akarsu yatağının taban seviyesine ulaşması ve taşıma kapasitesinin azalması ile akarsuyun yanlara doğru kıvrımlı aşındırma yapması, ardından yanlara doğru aşındırmanın sürekli devamı ile oluşan vadilerdir. Özellikleri: Akarsu yataklarında biriken alüvyonlar verimli tarım arazilerinin meydana gelmesine olanak sağlar. Akarsular, menderes adı verilen kıvrımlı bir şekilde akar. Türkiye'deki bazı örnekler: Kızılırmak; Fırat; Seyhan; Murat.

Cehennem Vadisi'nde bulunan bazı unsurlar: Zıt doğa manzaraları. Buzullar. Endemik bitki türleri. Sarp kayalıklar. Yaban hayvanları. Cehennem Vadisi, özellikle yüksek irtifa doğa yürüyüşleri, dağcılık ve kampçılık için uygundur.

Delta ve vadi izohipslerde şu şekilde gösterilir: Delta: Akarsuların denize ulaştıkları yerde taşıdıkları alüvyonları biriktirmesi ile oluşan kıyı ovaları, izohips haritalarında akarsu çizgisinin kıyı çizgisinde sona erdiği yerde, akarsuyun kıyı çizgisine değdiği yerden denize doğru üçgen şeklinde çıkıntı yapmışsa delta oluşmuş demektir. Vadi: Akarsuların yataklarını derine ve yanlara doğru aşındırmaları sonucu oluşan ve genellikle içerisinde bir akarsu bulunduran uzun çubuklar, izohips haritalarında vadi olarak gösterilir. İzohips haritalarında yer şekillerinin gösterimi hakkında daha fazla bilgi için şu kaynaklara başvurulabilir: basarsoft.com.tr; bikifi.com; cografyahocasi.com.

Asimetrik vadi, akarsuların yamaçlarındaki eğimin, kayaçlar arasındaki direnç farkından dolayı farklı olduğu vadilerdir. Simetrik vadi hakkında bilgi bulunamamıştır.

Botan Vadisi Milli Parkı, Siirt ilinde bulunmaktadır. Ayrıca, vadi Şırnak ve Mardin'in doğusu ile Batman bölgesini de kapsamaktadır.

Akarsu yatağı, akarsuyun içinde aktığı doğal oluk şeklindeki yoldur. Akarsu yatakları, bazen boğaz veya kanyon şeklindeki vadilerde olduğu gibi, kendilerini iki taraftan sınırlayan yüksek ve dik yamaçlarla belirgin olabilir. Akarsular, yataklarını çözülme ve kütle hareketleriyle derine ve yana doğru aşındırarak derinleştirir ve genişletir. Bazı vadi türleri: Yarma vadi: Akarsuyun iki düzlük arasında bulunan sert kütleyi aşındırması sonucunda oluşur. Çentik vadi: Akarsuların derine doğru güçlü aşındırması sonucu V şeklinde oluşur. Kanyon vadi: Dirençli ve çatlaklı taşlar içinde, derinlemesine aşındırma ile oluşur. Tabanlı vadi: Akarsu yatağını taban seviyesine yaklaştırdığında, derine aşındırma yavaşlar ve yanal aşındırma ile oluşur.

Buzul tekne vadisi, buzul topoğrafyasında, yüksek dağlardaki buzulların eriyerek hareket etmesiyle ve buzulların dağları aşındırması sonucunda oluşan vadi tipidir. Özellikleri: Kesit: U şeklindedir. Yamaçlar: Genellikle dik ve çıkıntı içermez. Taban: Bataklık olabilir. Akarsu: Vadi içinde akıyorsa, sıklıkla çok sayıda menderes oluşturur. Tekne vadiler, buzul törpülemesi ve buzul koparması (buzul aşındırması) ile oluşur.

Dünyanın en yüksek vadisi olarak kabul edilen yer, İndus Vadisi'dir.

Tabanlı ve yarma vadi arasındaki temel fark, oluşum şekilleridir: 1. Tabanlı Vadi: Akarsu aşındırmasının ileri safhalarında oluşur ve vadi tabanı ova özelliği kazanır. 2. Yarma Vadi (Boğaz Vadi): Yüksek dağ sıralarını enine yarıp geçen akarsular tarafından oluşturulur.

Konya Kelebekler Vadisi'nde 15 farklı kelebek türü bulunmaktadır. Bu türlerden bazıları şunlardır: Cetosia cyane (Leopard Lacewing). Pachliopta aristolochiae (Common Rose). Caligo memnon (Giant Owl). Doleschallia bisaltide (Autumn Leaf). Vindula dejone (Cruiser). Greta oto (Glasswinged). Morpho peleides (Blue Morpho). Ayrıca, Konya Kelebekler Vadisi'nde 98 türe ait 20.000 bitki çeşidi de bulunmaktadır.

Kertik vadi, akarsuların yatağını derine doğru aşındırmasıyla oluşan tabansız vadilerdir. Bu tür vadiler, dağ yamaçlarından hızla inen akarsuların etkisiyle meydana gelir.

İmrahor Vadisi içinde İncesu Deresi bulunmaktadır.