TürkDünyası

Türk dünyası edebiyatı, Türk dünyasını oluşturan Türk devlet ve topluluklarındaki sanatçıların kendi lehçeleriyle ürettikleri eserleri kapsar. Bu edebiyatın bazı özellikleri: Coğrafi dağılım: Anayurtları "Uluğ Türkistan" olarak bilinen Orta Asya ve Sibirya'dan, Türklerin göçler ve fetihler sonucunda yayıldığı tüm coğrafyaları içerir. Lehçeler: Türkiye, Azerî, Türkmen, Özbek, Kırgız, Kazak, Kıbrıs, Batı Trakya, Bulgaristan, Makedonya, Yugoslavya, Romanya, Gagavuz, Irak, Afganistan, Uygur, Tatar, Başkurt, Kırım, Karaçay-Malkar, Kumuk, Nogay, Karakalpak, Altay, Hakas, Tuva ve Saha (Yakut) gibi çeşitli Türk lehçeleriyle eserler üretilir. Tarihî gelişim: Her bir lehçenin edebiyatı, ayrı ayrı tarihî gelişimlere sahiptir. Önemli temsilciler: Neriman Nerimanov (Azerbaycan edebiyatı); Musa Akyiğit, Muhammed Zahir Bigi (Tatar edebiyatı); Cengiz Dağcı, İsmail Gaspıralı (Kırım edebiyatı); Cengiz Aytmatov (Kırgız edebiyatı).

Türk Dünyası'nın en büyük haritası, Hollanda'nın Amsterdam şehrinde bulunmaktadır. Haritanın üç farklı boyutu vardır: küçük, orta ve büyük.

Türk dünyası edebiyatından iki şiir örneği: 1. Bahtiyar Vahapzade - "Menim Anam": > Savadsızdır Adını da yaza bilmir Menim anam... Ancak mene Say öğredib Ay öğredib İl öğredib En vacibi dil öğredib Menim anam. 2. Şehriyar - "Heyder Baba'ya Selam": > Heyder Baba, ildırımlar şahanda, Seller, sular şakgıldayup ahanda, Gızlar ona sef bağlıyup bahanda, Selâm olsun şövkatize, elüze, Menim de bir adım gelsin dilüze. Ayrıca, Fazıl Hüsnü Dağlarca'nın "Fiilsiz Dünya" ve Tevfik Fikret'in "Ömr-i Muhayyel" şiirleri de Türk dünyası edebiyatı kapsamında değerlendirilebilir.

Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu, 2022 yılında Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) tarafından kurulmuştur. Komisyonun ilk toplantısı 28-29 Mayıs 2023 tarihlerinde Astana’da, ikinci toplantısı ise 6-7 Mayıs 2024 tarihlerinde Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de yapılmıştır.

Özbekistan Türkleri'nin Türkiye'ye karşı olan duyguları karmaşıktır. Bazı görüşlere göre, Özbekistan'da Türklüğü bir bütün olarak kabul eden aydınlar ve halk desteği bulunmaktadır. Ancak, bazı iddialar da mevcuttur: Özbekistan'da, özellikle ipsiz sapsız olarak nitelendirilen Türklerden nefret edilmektedir. Özbekistan, Ahıska Türklerine kötü davrandığı için Türkiye'ye karşı olumsuz bir algı bulunmaktadır. Özbekistan ile Türkiye arasındaki ilişkiler, 1991'de Özbekistan'ın bağımsızlığını kazanmasından bu yana gelişmekte olup, ekonomik, sosyal, kültürel ve diplomatik alanlarda iş birlikleri yapılmaktadır.

Türk Dünyası'nın siyasi ve kültürel ilişkilerinin başladığı antlaşma, 1992 yılında Türkiye ile beş Türk cumhuriyeti arasında imzalanan Ankara Deklarasyonu olarak kabul edilir. Bu deklarasyon, Kasım 1992'de gerçekleştirilmiş ve Türk devletleri arasındaki iş birliğinin başlamasında önemli bir adım olmuştur. Ayrıca, 2009 yılında Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye arasında Nahçıvan Anlaşması imzalanarak Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi) kurulmuştur. 2021 yılında ise Türk Konseyi'nin adı Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) olarak değiştirilmiş ve uluslararası bir örgüt yapısına kavuşturulmuştur.

Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü tarafından yayımlanmaktadır.

"Türk Dünyası El Kitabı", 1992 yılında yayınlanmıştır.

Türk dünyası devletleri arasında eğitim, kültür ve bilim alanlarında iş birliği ve diplomasiye yönelik bazı literatür çalışmaları şunlardır: 1. "Türk Devletleri Teşkilatı'nın Eğitim Politikaları: Ortak Kimlik ve Gelecek" başlıklı makale, TDT'nin eğitim politikalarını ve bu politikaların Türk dünyasında ortak kimlik ve kültür inşasına katkılarını ele almaktadır. 2. "Türk Dünyası Ortak Yükseköğretim Alanı: İpek Yolunda Bilim Diplomasisi" adlı çalışma, TDT bünyesinde yükseköğretim alanındaki iş birliği girişimlerini ve bilim diplomasisini incelemektedir. 3. "Türk Cumhuriyetlerinin Bağımsızlığını Kazanmasından Sonra Dil Politikaları" makalesi, Türk cumhuriyetlerinin dil politikaları ve Türkiye ile ortak dil ve alfabe çalışmalarını ele almaktadır. 4. "Türk Devletleri Teşkilatına Üye Ülkelerin Ana Dili Eğitiminin Dil Politikaları Bağlamında İncelenmesi" tezi, TDT üyesi ülkelerin ana dili eğitiminin dil politikalarını analiz etmektedir. 5. "Avrasya'da Eğitim ve Gençlik Politikaları" kitabı, Türk devletleri arasında eğitim ve gençlik politikalarının uyumlaştırılması konularını kapsamaktadır.

Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü Musiki Tarihi Salonu'nda Türk-İslam dünyasında kullanıldığı bilinen 400 enstrümandan 216'sı sergilenmektedir.

Türk dünyası haritası, iki farklı bağlamda ele alınabilir: 1. Dîvânu Lugâti't-Türk Haritası: Bugünkü bilgilere göre, bu harita Japonya'nın gösterildiği ilk Türk dünyası haritasıdır ve Kaşgarlı Mahmud tarafından yazılmıştır. 2. Ortak Türk Dünyası Haritası: Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) üyesi ülkeler tarafından hazırlanan ve Türk dünyasının kültürel, tarihi ve coğrafi bağlarını görsel olarak ortaya koymayı hedefleyen haritadır.

Türk dünyasının ortak edebi eserleri şunlardır: 1. Dîvânu Lügati’t-Türk: Kaşgarlı Mahmut tarafından 11. yüzyılda yazılmış, Türk dilinin ve kültürünün temel taşlarından biridir. 2. Kutadgu Bilig: Yusuf Has Hacib tarafından yazılmış, Türk milletinin ahlaki ve sosyal değerlerini yansıtan önemli bir eserdir. 3. Manas Destanı: Kırgızların kültürel mirası olup, Türk dünyasında destan geleneğinin en güzel örneklerinden biridir. 4. Dede Korkut Hikâyeleri: Türk halk edebiyatının önemli bir parçasıdır ve Anadolu coğrafyasına yakın ülkelerde de bilinir. 5. Atabetü’l-Hakayık: 12. yüzyılda yazılmış, ahlaklı olmanın yollarını anlatan bir eserdir. Ayrıca, Nasreddin Hoca, Mevlana ve Yunus Emre gibi ortak kabul görmüş şahsiyetlerin eserleri de Türk dünyasının ortak edebi mirasının önemli parçalarıdır.

Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı'nın kurucusu Prof. Dr. Turan Yazgan'dır.

İlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası ile ilgili test çözmek için aşağıdaki kaynaklardan yararlanabilirsiniz: 1. YouTube: Hasan Buran'ın "İlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası Test Çözümü" başlıklı videosu, 47 test sorusu ve çözümünü içermektedir. 2. MEB Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü: 9. sınıf tarih kazanım testleri arasında "İlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası" ile ilgili testler bulunmaktadır. 3. Tarihdersi.net: Sitede "İlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası" ünitesi için etkinlik ve cevap anahtarı yer almaktadır. 4. Sınavmatik: 9. sınıf tarih dersi için "İlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası" soruları ve çözümleri sunmaktadır. 5. Testkolik: 9. sınıf tarih dersi için "İlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası" testleri ve online deneme sınavları bulunmaktadır.

Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı'nın yayın organı olan derginin adı "Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi"dir.