Rüzgarlar

Hadley döngüsü, atmosferde ekvatora yakın bölgelerde meydana gelen büyük ölçekli bir hava akımı döngüsüdür. Bu döngü şu şekilde gerçekleşir: 1. Isınma: Ekvator bölgesinde güneş radyasyonu ile deniz suyu ısınır ve buharlaşır. 2. Yükselme: Isınan hava, atmosferin üst kotlarına doğru yükselir. 3. Kutuplara Hareket: Üst troposferde kutuplara doğru hareket eder. 4. Soğuma ve Çökme: Hava, soğuyarak yoğunlaşır ve alt dönme bölgelerinde çökerek yer yüzeyine doğru alçalır. 5. Ekvatora Dönüş: Yer yüzeyinden aldığı ısı ile tekrar ekvatora doğru hareket eder ve döngüyü tamamlar. Hadley döngüsü, ticaret rüzgarlarının oluşumunu ve tropikal yağışların dağılımını etkiler.

Fön rüzgarları, dağ ve tepelerin yamaçları boyunca alçalan hava kütlelerinin hareketleri ile oluşan sıcak ve kurak rüzgarlardır. Özellikleri: - Genellikle Alpler'de görülür. - Hava sıcaklığını 1-2 saat içinde 10-15 derece artırır. - Kışın estiklerinde çığlara ve su baskınlarına, yazın estiklerinde ise orman yangınlarına ve ürünlerin kurumasına neden olabilir. Oluşum süreci: Denizden gelen nemli hava, dağı aşmak için yükselmeye başlar ve irtifa ile soğur.

Alize rüzgarları, Atlas Okyanusu ve Büyük Okyanusun doğusunda, 30 derece kuzey ve 30 derece güney enlemleri arasında görülür. Ters alize rüzgarları ise, Ekvator bölgesinde, alize rüzgarlarının üzerinde, ters yönde eser.

Alizeler, Dünya'nın ekseni çevresindeki hareketi nedeniyle sapmaya uğrayarak doğudan batıya eser. Bu rüzgarların yönü, Kuzey Yarım Küre'de kuzeydoğudan, Güney Yarım Küre'de ise güneydoğudan gelir.

Yerel rüzgarlar, belirli bir bölgede sürekli hakim olan ve yıl boyu şiddeti değişen rüzgarlardır. İşte bazı yerel rüzgarlar: 1. Mistral: Fransa'nın kuzey kuzeybatısından esen, soğuk ve kuru bir rüzgardır. 2. Sirokko: Büyük Sahra'dan Cezayir, Tunus, İspanya, Sicilya ve İtalya kıyılarına esen, sıcak ve kuru bir rüzgardır. 3. Bora: Adriya Denizi'nden kıyılara esen, soğuk ve kuru bir rüzgardır. 4. Hamsin: Mısır ve Libya kıyılarına çölden esen, sıcak, kuru ve tozlu bir rüzgardır. 5. Krivetz: Romanya'da etkili olan, kuru ve soğuk bir rüzgardır. 6. Fön: İç Anadolu bölgesinde tarım ürünlerine zarar veren, adyabatik olarak ısınan ve kuru karaktere sahip bir rüzgardır. 7. Meltem: Günlük sıcaklık farkından kaynaklı oluşan, gece ve gündüz farklı yerlerden esen rüzgarlardır.

Cıstaklı rüzgar, yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru eser.

Kıyıköy'de havanın soğuk olmasının nedeni, bölgenin Karadeniz iklimine sahip olması ve kışın Karadeniz rüzgarlarının etkisi altında kalmasıdır.

Rüzgarlar, yüksek basınç (antisiklon) alanlarından alçak basınç (siklon) alanlarına doğru eser.

Sıcaklık ve basınç farkından oluşan rüzgarlar şunlardır: 1. Alize Rüzgarları: Kuzey Yarım Küre’de kuzeydoğudan, Güney Yarım Küre’de ise güneydoğudan eser. 2. Batı Rüzgarları: 30° enlemlerindeki dinamik yüksek basınç alanlarından, 60° enlemlerindeki dinamik alçak basınç alanlarına doğru eser. 3. Mevsimlik (Devirli) Rüzgarlar: Basınç merkezlerinin yıl içinde değişmesi nedeniyle, esiş yönleri değişen rüzgarlardır. 4. Yerel Rüzgarlar: Atmosferdeki genel hava dolaşımının zayıfladığı yerlerde oluşan ve etki alanı dar olan rüzgarlardır.

Alize rüzgarları, 30° kuzey ve 30° güney enlemlerindeki dinamik yüksek basınç alanlarında eser.

Batı rüzgarları, Türkiye'yi çeşitli şekillerde etkiler: 1. Lodos: Türkiye'nin batı kesimlerinde, güneybatı yönlerinden esen sıcak bir rüzgardır. 2. Günbatısı: Batıdan esen sıcak ve nemli bir rüzgardır. 3. Özel etkileri: Batı rüzgarları, migren ağrılarını tetikleyebilir ve migren hastaları üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.

Mistral ve Bora rüzgarları, yerel rüzgar türleridir. Mistral, Fransa'nın kuzey ve kuzeybatı bölgelerinden esen, soğuk ve kuru bir rüzgardır. Bora ise Adriyatik Denizi kıyılarından esen, kuzeydoğudan gelen, soğuk ve şiddetli bir rüzgardır.

Deniz kenarının daha serin olmasının nedeni, kara ve deniz arasındaki sıcaklık farkından kaynaklanan meltem rüzgarlarıdır. Gündüzleri, güneşin ısıtıcı etkisi kara bölgelerde daha etkili olur ve karalar daha çabuk ısınırlar.

Sirocco rüzgarları doğrudan Türkiye'yi etkilemese de dolaylı etkileri olabilir. Sirocco, Sahra Çölü'nden doğan ve Akdeniz üzerinden geçerek İtalya, İspanya ve Yunanistan gibi ülkeleri etkileyen sıcak ve kuru bir rüzgardır. Türkiye'de özellikle Akdeniz ve Ege bölgelerinde sirocco etkisiyle sıcak hava dalgaları yaşanabilir ve hava kalitesi düşebilir.

Föhn etkisi, dağ yamaçları boyunca alçalan hava kütlelerinin ısınması sonucu oluşan sıcak ve kuru rüzgarların meydana getirdiği olaydır. Bu etki şu şekilde gerçekleşir: Nemli bir hava kütlesi bir dağ yamacını tırmanırken nemini kaybeder ve kuru bir hava kütlesi haline gelir. Föhn rüzgarları, Türkiye'de Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslar'da görülür ve genellikle kış mevsiminde karların erken erimesine, su baskınlarına ve çığ olaylarına neden olur.

Orta kuşakta karaların batı ve doğu kıyılarındaki sıcaklık farkının nedeni, okyanus akıntıları ve rüzgarların etkisidir. - Batı kıyıları, sıcak su akıntılarının etkisiyle daha sıcaktır. - Doğu kıyıları ise soğuk su akıntılarının etkisiyle daha soğuktur. Ayrıca, batı rüzgarları ve bunların sebep olduğu yağışlar da sıcaklık farklarına katkıda bulunur.

Bafra'da kış mevsimi ılıman geçer. Özellikler: - Rüzgarlar: Güneybatı ve güney yönlerinden esen kuru ve sıcak rüzgarlar nemi azaltır. - Yağış: En fazla yağış Kasım ayında, en az yağış ise Mayıs ayında düşer. - Sıcaklık: Yıllık ortalama sıcaklık 15 °C'dir. - Nem: İlçenin nem ortalaması %73'tür, Aralık ayında %70'e düşer.

Yön değiştiren rüzgarlara "devirli rüzgarlar" veya "mevsimlik rüzgarlar" adı verilir.

Karadeniz ve Akdeniz ikliminin ülkemizin kıyı kesimlerinde görülmesinin sebepleri şunlardır: 1. Coğrafi Konum: Karadeniz kıyısı, nemli hava kütlelerinin etkisindeyken, Akdeniz kıyısı sıcak ve kuru hava kütlelerinin etkisindedir. 2. Deniz Etkisi: Denizler, kıyı kesimlerinde ılıman bir iklim oluşturur. 3. Dağlar: Karadeniz’deki dağlar, nemli havayı kıyı boyunca tutar. 4. Rüzgarlar: Karadeniz’de nemli rüzgarlar yağış getirirken, Akdeniz’de sıcak ve kuru rüzgarlar hakimdir.