Özgürlükler

Susma hakkı, şüphelinin suç ile ilgili olarak sessiz kalma tercihine karşın, soruşturma evresinde soruşturma makamlarının bu tercihe saygı duymasını ve bu hakkın ihlal edilmemesini güvence altına alır. İfade özgürlüğü, herkesin görüş sahibi olma, bilgi ve düşünceleri edinme ve yayma özgürlüğünü içerir. Susma hakkı, ifade özgürlüğünün bir parçası olarak kabul edilir ve ceza muhakemesinde bireyin ifade hürriyetinin edilgen boyutunun bir yansıması olarak değerlendirilir.

Şahsa sıkı sıkıya bağlı haklar, bireyin en temel ve özel değerleriyle ilintili olan, sadece hak sahibi tarafından kullanılabilen ve bir başkasına devredilemeyen haklardır. Bazı şahsa sıkı sıkıya bağlı haklar: Mutlak haklar: evlilik ve boşanma hakları; evlat edinme hakkı; kişisel haklar ve özgürlükler; isim hakkı; doğum ve ölüm hakkı. Nisbi haklar: dava açma ve takip etme hakkı; miras hakkını kullanma; kişisel haklarını ve özgürlüklerini kullanma. Ayrıca, ayırt etme gücüne sahip küçükler ve kısıtlılar, yasal temsilcilerinin rızası olmadıkça, kendi işlemleriyle borç altına giremezler; ancak karşılıksız kazanmada ve şahsa sıkı sıkıya bağlı hakları kullanmada bu rıza gerekli değildir.

Düşünce özgürlüğünün kısıtlanması çeşitli olumsuz sonuçlara yol açar: Toplumsal geri kalmışlık: Baskı ve dikta rejimlerinin egemen olduğu toplumlarda düşünce özgürlüğünün kısıtlanması, toplumu çeşitli açılardan geri kalmaya mahkum eder. Bireysel gelişimin engellenmesi: Kişilerin düşüncelerini başkalarıyla paylaşıp geliştirememesi, bireysel boyutta da "özgür düşünce"nin serpilip yaygınlaşamamasına yol açar. İnsan hakları ihlalleri: Düşünce özgürlüğünün kısıtlanması, insan hakları ihlallerine ve sorunlarına yol açar. Otosansür: Bireyler, dış baskıların ötesinde, kendi kendilerini sınırlamaya başlar. Toplumsal çatışma: Bağnazlık ve tutuculuk gibi düşünce kalıpları, toplumsal yaşamda uyuşmazlık ve çatışma yaratır. Düşünce özgürlüğü, demokratik toplumların temel taşlarından biridir ve korunması büyük önem taşır.

İfade özgürlüğü ile ilgili bazı sloganlar: "Düşünce özgürdür, ifade de özgür olmalı". "Sözümüz özgür, fikirlerimiz sınırsız olsun". "İfade özgürlüğü, demokrasinin temel direğidir". "Her sözün bir gücü vardır, özgürce ifade etme hakkımızı kullanalım!". "Düşünmek özgürlüktür, konuşmak cesaret!". "Özgür düşünce, özgür bir dünya inşa eder". "Farklı fikirlerle güçleniriz, ifade özgürlüğüne saygı duyalım!". "Susturulacak değil, dinlenecek fikirlerimiz var!". "Düşünmeyi bırakmayın, ifade etmeyi başlatın!". "İfade özgürlüğü, ilerlemenin itici gücüdür".

Bireylerin hak ve özgürlüklerinin engellenmesi, toplumsal yaşamı çeşitli şekillerde olumsuz etkiler: Toplumsal huzursuzluk: Hak ve özgürlüklerin kısıtlanması, adaletsizlik duygusunu tetikler ve toplumsal huzursuzluğa yol açabilir. Demokratik süreçlerin zayıflaması: İfade özgürlüğü, seçim ve katılım haklarının kısıtlanması, demokratik yapıların zayıflamasına neden olur. İnsan potansiyelinin sınırlandırılması: Bireyler, potansiyellerini tam olarak kullanamaz ve bu da toplumsal gelişimi yavaşlatır. Kültürel ve sosyal çeşitliliğin azalması: Farklı görüş ve düşüncelerin ifade edilememesi, kültürel ve sosyal çeşitliliği yok edebilir. Ekonomik kalkınmanın engellenmesi: Özgürlüklerin kısıtlanması, yenilikçiliği ve girişimciliği olumsuz etkileyerek ekonomik kalkınmayı engelleyebilir.

Düşünce ve ifade özgürlüğünün sınırları, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 26. maddesinde belirtilmiştir: Millî güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliği. Cumhuriyetin temel nitelikleri ve devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün korunması. Suçların önlenmesi ve suçluların cezalandırılması. Devlet sırrı olarak belirtilmiş bilgilerin açıklanmaması. Başkalarının şöhret veya haklarının, özel ve aile hayatlarının korunması. Yargı görevinin gereğine uygun olarak yerine getirilmesi. Ayrıca, hakaret, iftira, sövme, savaş kışkırtıcılığı, nefret, ayrımcılık, düşmanlık ve şiddet yaratmaya yönelik ifadeler ifade özgürlüğü kapsamı dışında değerlendirilir. İfade özgürlüğüne yapılan müdahalenin hukuka uygun bulunması için, müdahalenin kanunla öngörülmüş olması, amacına uygun olması ve amaca ulaşmak bakımından gerekli ve orantılı olması gerekir.

Medya organlarında seyahat özgürlüğüne aykırı olayların konu olduğu bazı haberler: Anayasa Mahkemesi Kararı: İçişleri Bakanlığı'nın, memleketten ayrılmalarında mahzur bulunanlara pasaport verilmemesine ilişkin hükmü Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi. İsrail'in Türk Vatandaşlarının Seyahat Özgürlüğünü Kısıtlaması: İsrail'in, Türkiye'den Kudüs'e gidenlere yılda bir kez ziyaret hakkı tanıması ve havaalanında keyfi uygulamalarla seyahat özgürlüğünü engellemesi eleştirildi. Mültecilerin İl Dışı Seyahatine İzin Şartı: İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, mültecilerin il dışına taksiyle seyahat etmeleri halinde, yolcuların il dışı seyahat izin belgelerine kontrol yükümlülüğü getirileceğini açıkladı. Özel Araçlarla Sık Seyahat Suç Sayılacak: Kıbrıs'ta, özel araçlarla belirli güzergahlarda haftada üç kez seyahat edenlere altı aya kadar hapis veya para cezası öngören bir yasa tasarısı sunuldu. Görme Engellilere Yönelik Saldırılar: Kocaeli ve Edirne'de görme engelli iki kişinin otobüs şoförleri tarafından saldırıya uğraması, seyahat hürriyetinin ihlali olarak haberleştirildi.

Hak ve özgürlükleri kullanırken dikkat edilmesi gerekenler: Başkalarının haklarına saygı göstermek. Toplumsal kurallara uymak. Yasalara uymak. Hakkın özüne dokunmamak. Demokratik toplum gereklerini göz önünde bulundurmak. Ayrıca, 1982 Anayasası'nın 13. maddesi, temel hak ve hürriyetlerin yalnızca kanunla ve belirli sebeplere bağlı olarak sınırlanabileceğini belirtir.

ABD Anayasası'ndaki Beşinci Değişiklik, Haklar Bildirgesi'nin bir parçasıdır ve birkaç temel koruma sağlar: Büyük Jüri İddianamesi: Ağır suçlar ancak büyük bir jüri tarafından iddianame düzenlendikten sonra yargılanabilir. Çifte Tehlike: Sanıklar, aynı suçtan federal mahkemede yalnızca bir kez yargılanabilir. Kendini Suçlama: Bireyler, kendi aleyhlerine tanıklık etmeye zorlanamaz. Yasal Süreç: Kimse, yasal süreç olmaksızın yaşamından, özgürlüğünden veya mülkiyetinden mahrum bırakılamaz. Mülkiyetin Korunması: Özel mülkiyet, adil tazminat ödenmeden kamu kullanımı için alınamaz.

Yerleşme özgürlüğü, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 23. maddesine göre aşağıdaki durumlarda kısıtlanabilir: Suç işlenmesini önlemek. Sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlamak. Sağlıklı ve düzenli kentleşmeyi gerçekleştirmek. Kamu mallarını korumak. Ayrıca, salgın hastalık bölgelerine giriş veya çıkışlar da kısıtlanabilir. Kısıtlamalar, ancak kanunla ve uluslararası hukukun onayladığı ilkeler çerçevesinde yapılabilir.

Sosyal bilgiler dersinde yerleşme ve seyahat özgürlüğü ile ilgili çizilebilecek konular arasında şunlar yer alabilir: Yerleşme ve seyahat özgürlüğünün tanımı: İnsanların istediği yerde ikamet etme ve istediği bir yere seyahat etme serbestliği. Kısıtlama nedenleri: Suç işlenmesini önleme; Sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlama; Sağlıklı ve düzenli kentleşmeyi gerçekleştirme; Kamu mallarını koruma. Örnekler: Milli parklar, sit alanları gibi yerlere seyahat edilebilir ancak yerleşilemez. Uluslararası güvence: İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ve Anayasa tarafından koruma altına alınmış olması.

Haklar ve özgürlükler, bireylerin onurlu bir şekilde yaşamaları ve toplumda saygın bir yer edinebilmeleri için önemlidir. Haklar ve özgürlüklerin önemli olmasının bazı nedenleri: İnsan olmanın gereği: İnsan hakları, her insanın sahip olması gereken temel haklardır ve sadece insan olmaktan kaynaklanır. Onurlu yaşam: Yaşama hakkı, kişisel bütünlük, düşünce, vicdan ve ifade özgürlüğü gibi haklar, bireylerin insanca yaşamasını sağlar. Toplumsal gelişim: Özgürlük, bireylerin yaratıcı ve yenilikçi çözümler üretmelerine olanak tanır, bu da toplumun gelişimine katkı sağlar. Adalet ve eşitlik: Hukuk önünde eşitlik ve adil yargılanma hakkı, bireylerin adalet ve eşitlik içinde yaşamalarını sağlar. Bireysel ve toplumsal güvenlik: Güvenlik hakkı, devletin bireyleri suçtan ve şiddetten korumasını gerektirir, bu da toplumun güvenliğini artırır. Uluslararası etki: İnsan haklarına saygı gösteren devletler, dünya siyasetinde daha etkili olur ve çıkarlarını daha kolay korur.

Yetişkinlerin Hak İhlalleri ve Çözüm Yolları: Yetişkinlerin hak ihlallerine örnek olarak iş yerinde mobbing, ifade özgürlüğünün kısıtlanması, eşit işe eşit ücret verilmemesi, ayrımcılık veya kişisel mahremiyetin ihlal edilmesi gibi durumlar verilebilir. Yetişkinler genellikle hukuki yollarla veya toplum baskısıyla hak ihlallerine çözüm bulabilirler. Çocukların Çözüm Yolları: Çocuklar genellikle hak ihlalleriyle karşılaştıklarında duygusal tepkiler verir ve çözüm için bir yetişkinden yardım isterler. Farklar: Deneyim: Yetişkinler haklarını daha iyi bilir ve hak arama yollarında daha bilinçlidir. Destek Mekanizmaları: Çocuklar destek için aile veya öğretmenlere ihtiyaç duyar. Karmaşıklık: Yetişkinlerin karşılaştığı sorunlar daha karmaşık olabilir ve daha uzun süren çözümler gerektirebilir.

7. sınıf sosyal bilgiler dersinde iletişim özgürlüğü, duygu, düşünce veya bilgilerin çeşitli yollarla başkalarına aktarılması anlamına gelir. İletişim özgürlüğünün bazı unsurları şunlardır: Kitle iletişim özgürlüğü. Düşünceyi açıklama ve yayma özgürlüğü. Doğru bilgi alma hakkı. Özel hayatın gizliliği. Haberleşme özgürlüğü.

İngilizce insan hakları arasında şunlar yer alır: Human rights (insan hakları); Animal rights (hayvan hakları); Freedom of expression (ifade özgürlüğü); Gender equality (toplumsal cinsiyet eşitliği); Right to vote (oy kullanma hakkı); Right to privacy (gizlilik hakkı); Right to education (eğitim hakkı); Right to health (sağlık hakkı); Right to shelter (barınma hakkı); Right to life (yaşam hakkı). Ayrıca, "Universal Declaration of Human Rights" (İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi) de İngilizce insan hakları bağlamında önemli bir belgedir.

Çekirdek haklar, 1982 Anayasası'nın 15. maddesine göre, savaş, afet gibi olağanüstü haller dahil hiçbir şartta dokunulamayacak, kullanılması durdurulamayacak mutlak olarak korunması gereken haklardır. Bu haklar şunlardır: Yaşama hakkı. Maddi ve manevi bütünlük (kişilik) hakkı. Din, vicdan özgürlüğü (inanç) hakkı. Suçta ve cezada geçmişe yürümemezlik hakkı. Masumiyet karinesi (ispatlanıncaya kadar suçsuzluk).

Şirinevler'de röportaj yapılmamasının birkaç nedeni olabilir: Güvenlik endişeleri: 2024 yılında, Şirinevler Meydanı'nda yapılan bir sokak röportajında, bir yurttaş Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı eleştirdiği için gözaltına alınmıştır. Toplumsal olaylar: Geçmişte, Şirinevler'de yapılan röportajlar sırasında, özellikle HDP'nin kanunsuz eylemlerine yönelik polis müdahaleleri gibi olaylar yaşanmıştır. Kavgalar ve saldırılar: 2022 yılında, ekonomik krizi yurttaşlara sormak üzere Şirinevler'e giden Cumhuriyet TV ekibi, röportaj yaparken sözlü saldırıya uğramıştır. Bu tür olaylar, röportaj yapanların ve katılımcıların güvenliğini riske atabilir.

Hak ve özgürlükleri kısıtlanan bireyler, Anayasa'nın 40. maddesine dayanarak hak ve özgürlüklerini arayabilirler. Ayrıca, bireylerin hak ve özgürlüklerini arayabilecekleri diğer anayasa maddeleri şunlardır: Madde 13: Temel hak ve hürriyetlerin ancak kanunla ve belirli şartlara uygun olarak sınırlanabileceğini belirtir. Madde 14: Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamayacağını düzenler. Madde 20: Özel hayatın gizliliği ve konut dokunulmazlığı gibi hakları korur. Madde 22: Haberleşme hürriyetini düzenler.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 26. maddesi, düşünce ve ifade özgürlüğünü şu şekilde düzenler: Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet, resmi makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar. Bu hürriyetlerin kullanımı, milli güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliği, Cumhuriyetin temel nitelikleri ve Devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün korunması gibi amaçlarla sınırlanabilir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 10. maddesi de ifade özgürlüğünü benzer şekilde düzenler ve bu özgürlüğün kapsamını içtihat hukuku ile genişletir.

Basın özgürlüğü, belirli durumlarda sınırlandırılabilir. Bu durumlar şunlardır: Başkalarının şöhret ve haklarının korunması. Toplum sağlığı ve ahlakının korunması. Milli güvenlik, kamu düzeni ve kamu güvenliğinin korunması. Devlet sırlarının açıklanması veya suç işlenmesinin önlenmesi. Yargı gücünün otorite ve tarafsızlığının sağlanması. Bu sınırlandırmalar, kanunen düzenlenmiş olmalı ve demokratik bir toplumda zorunlu bir önlem olarak kabul edilmelidir.