Noktalamaİşaretleri

Üç nokta (...)'nın kullanıldığı bazı yerler: Tamamlanmamış cümlelerin sonu: "Tam ona kavuştum derken...". Kaba sayılan veya açıklanmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine: "Kılavuzu karga olanın burnu b...tan çıkmaz". Alıntılarda, başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine: "... derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye başladı...". Sözün kesildiği ve geri kalan kısmının okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığı durumlar: "Sana uğurlar olsun... Ayrılıyor yolumuz!". Karşılıklı konuşmalarda, eksik veya yetersiz cevaplar: "- Yabancı yok! - Kimsin! - Ali... - Hangi Ali? - ...". Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için: "Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca onu kıyafetinden tanıdılar: – Koca Ali...".

Noktalı virgülün yerine virgül veya iki nokta kullanılabilir, ancak bu kullanımlar belirli kurallara tabidir. Virgül: Öğeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için virgül yerine noktalı virgül kullanılabilir. İki Nokta: İki cümleyi birbirine bağlayan bağlaçlardan önce (ama, fakat, çünkü gibi) noktalı virgül yerine iki nokta kullanılabilir. Keyfi olarak noktalı virgülün yerine virgül, virgülün yerine de noktalı virgül konulmamalıdır, aksi takdirde bu işaretlerin değerleri ortadan kalkar.

Hayır, noktalı virgül ile virgül aynı şey değildir. Virgül, cümlelerdeki söz öbeklerini, birbiri ardınca sıralanan isimleri ve sözcükleri birbirinden ayırmak, kısa bir es'i göstermek için kullanılan bir noktalama işaretidir. Noktalı virgül ise, kendi içinde virgülle ayrılmış grupları, sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılan, virgülden daha kuvvetli ama noktadan daha zayıf bir duraksama işaretidir. Örnek kullanım: Virgül: "Fırtınadan, soğuktan, karanlıktan ve biraz da korkudan". Noktalı virgül: "Erkek çocuklara Doğan, Tuğrul, Aslan, Orhan; kız çocuklara ise İnci, Çiçek, Gönül adları verilir".

1. sınıf düzeyinde noktalama işaretleri şu şekilde anlatılabilir: Nokta (.)." Soru işareti (?)?" Ünlem işareti (!)!" Kısa çizgi (-): Satır sonuna sığmayan kelimeleri hecelerine ayırmak için kullanılır. Kelimeleri hecelerine ayırmak için kullanılır. Kesme işareti (’)." Bu konu hakkında daha fazla bilgi için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: youtube.com'da "1.Sınıf Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı" videosu; ilkokuldokumanlari.com'da "1. Sınıf Noktalama İşaretleri" sayfası; tdk.gov.tr'de "Noktalama İşaretleri Açıklamalar" sayfası.

Yıl sonunda kullanılan noktalama işareti, cümlenin türüne ve yapısına bağlı olarak değişir. Cümlenin sonunda: Yıl sonunda bir cümle tamamlandığında, cümlenin sonuna nokta (.) konur. Tarihlerin yazımında: Yıl, gün ve ay ile birlikte yazıldığında, gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için nokta kullanılır. Bibliyografik künyelerde: Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna nokta konur. Örnekler: "29.5.1453" (tarih). "Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurulmuştur" (cümle). "Agâh Sırrı Levend, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, TDK Yayınları, Ankara, 1960" (bibliyografik künye).

Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna iki nokta (:) işareti konur. Örnek: "Bu kararın istinat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık şu idi: Esas, Türk milletinin haysiyetli ve şerefli bir millet olarak yaşamasıdır" (Atatürk).

Çift tırnak işaretinin (") kullanıldığı bazı durumlar ve örnekler: Doğrudan alıntı: Başka bir kişiden veya yazılı kaynaktan olduğu gibi aktarılan sözler çift tırnak içine alınır. "Atatürk, ‘Hayatta en hakiki mürşit ilimdir.’ diyerek bilimin önemini vurgulamıştır". Vurgu: Özel olarak vurgulanmak istenen kelime veya ifadeler çift tırnak içine alınarak dikkat çekilir. "Yeni bir ‘dijital devrim’ kapımızda". Eser, kitap, makale ve bölüm adları: Cümle içinde geçen kitap, makale, şiir veya bölüm başlıkları çift tırnak içine alınır. "Bugün ‘Kürk Mantolu Madonna’ romanını inceleyeceğiz". Diyaloglar: Edebiyat eserlerinde karakterlerin konuşmalarını belirtmek için çift tırnak işareti kullanılır. "Yemeğe gelecek misin?" diye sordu. Özel anlam taşıyan terimler: Alışılagelmişin dışında veya mecazi anlamda kullanılan kelimeler çift tırnak içine alınarak belirtilir. "Bu projede ‘yenilikçi’ yaklaşımlar benimsendi".

İki nokta (:) işaretinin kullanıldığı bazı durumlar ve örnek cümleler: Açıklama yapılacak yerlerde: "Bu işin en sağlam yolu şudur: Bildiğinden şaşmamak". Örnek verilecek cümlelerin sonunda: "Millî Edebiyat akımının temsilcilerinden bazıları şunlardır: Ömer Seyfettin, Halide Edip Adıvar, Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yurdakul, Ali Canip Yöntem". Karşılıklı konuşmalarda: "Buğdayla arpadan başka ne biter bu topraklarda? Ziraatçi sayar: -Yulaf, pancar, nohut, mercimek...". Uzun cümlelerde özneyi belirtmek için: "Saniye Hanımefendi, merdivenlerde oğlunun ayak seslerini duyar duymaz, hasretlisini karşılamaya atılan bir genç kadın gibi koltuğundan fırlamış ve ona kapıyı kendi eliyle açmaya gelmişti". Ses biliminde uzun ünlüyü göstermek için: "ceva:hir, di:nen, ka:til". Matematikte bölme işareti yerine: "45:3=15". İnternet adreslerinde: "https://www.turkedebiyati.org".

Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna iki nokta (:) işareti konur. Örnek: "Bu kelimelerin doğru yazımı için örnekler verelim: Türkçe, edebiyat, dilbilgisi".

Üç noktalı cümle yazmak için şu durumlar kullanılabilir: Eksiltili cümleler. Tamamlanmamış cümleler. Kaba sayılan veya belirtilmek istenmeyen ifadeler. Alıntılarda eksik kısımlar. Sözün kesildiği ve geri kalan kısmın okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığı durumlar. Ünlem ve seslenmelerde. Karşılıklı konuşmalarda eksik veya yetersiz cevaplar.

Sondaki nokta, bir cümlenin, düşüncenin veya olayın sonlandığını gösterir. Bazı anlamları: Dilbilgisel anlam: Cümlenin tamamlandığını ve yeni bir düşünceye geçilebileceğini belirtir. Felsefi ve psikolojik anlam: Bir dönemin kapanışı, bir sürecin tamamlanması veya bir olayın nihayet bulması olarak yorumlanabilir. Sosyal anlam: Bir ilişkinin, bir anlaşmazlığın veya bir anlaşmanın sonlandığı anı ifade eder. Karar verme süreçleri: Bir kararın verildiği anı ifade edebilir; bu durumda geriye dönüşü olmayan bir adımı simgeler.

Üç nokta (...), çeşitli durumlarda kullanılır: Tamamlanmamış cümlelerin sonunda: "Yıllar yıllar sonra böyle kalakaldım işte: Yıkık, umutsuz, çaresiz...". Kaba sayılan veya açıklanmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine: "Bu işin artık b...u çıktı". Alıntılarda, başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine: "... derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye başladı...". Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek için: "Bismillah, biz her vasıtadan, yalnız ve ancak, bir Allah'tan istifade ederiz...". Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için: "Annesi onu bir bakışta tanıdı: — Osman... Oğlum!..". Örnek cümleler: "Ne çare ki çirkinliği hemencecik ve herkes tarafından görülüveriyordu da bu yanı...". "Tanışalım artık, ben Ahmet...". "Bu hediye sana C...'den...".

Noktalı virgülden sonra gelen kelime, özel isim olmadığı sürece küçük harfle başlar. Örneğin: "Gezi kapsamında şu ülkeler ve bahsi geçen şehirleri ziyaret edilecek: Türkiye, İngiltere, Azerbaycan; İstanbul, Londra, Bakü". Ancak, noktalı virgülün etkisiyle değil, özel ismin doğası gereği büyük harfle yazılması gereken durumlar olabilir.

Kesme işaretinin diğer adları şunlardır: apostrof; kesme; kesme imi.

Kesme işaretinin diğer adları şunlardır: apostrof; kesme; kesme imi.

Uzun çizgi (—), konuşma çizgisi olarak da bilinir ve yazılarda konuşmaların başladığını belirtmek için kullanılır. Uzun çizginin kullanım alanlarından bazıları şunlardır: Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Oyunlarda, konuşanın adından sonra da kullanılabilir. Karşılıklı konuşma geçmeyen, tek taraflı söylenen bir söz ile de kullanılabilir. Konuşmalar tırnak içinde verildiğinde uzun çizgi kullanılmaz.

Düzeltme şapkası (işareti) kaldırılmamıştır. Türk Dil Kurumu (TDK), düzeltme işaretinin kullanım kurallarını değiştirmiş, ancak tamamen kaldırmamıştır. Düzeltme işareti, şu durumlarda kullanılır: Yazılışları bir, anlamları ve söylenişleri ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için; Uzun okunuşlu ünlülerin üzerine koymak için; Arapça ve Farsça kökenli kelimelerde ince g, k ünsüzlerinden sonra gelen a ve u ünlülerinin üzerine koymak için; Nispet ekinin, belirtme durumu ve iyelik ekiyle karışmasını önlemek için.

Köşeli parantezin kullanıldığı bazı yerler: Ayraç içinde ayraç kullanımı: İç içe parantez gerektiğinde dış parantez olarak köşeli parantez kullanılır. Alıntılar ve çeviriler: Metin aktarımlarında, çevirilerde ve alıntılarda, çalışmayı yapanın eklediği sözler için kullanılır. Kaynak künyeleri: Kitap veya makale künyelerine ilişkin bazı ayrıntıları belirtmek için kullanılır. Matematik: Matematik problemlerinde, yay parantez içindeki işlemleri tekrar parantez içine alırken kullanılır. Açıklama ve yorumlar: Köşeli parantez, metne ilave bilgi girildiğini gösterir. Üç nokta: Köşeli parantez içindeki üç nokta, bir metinden çıkartılmış kısımları ifade eder. Sic: Köşeli parantez içine alınmış "sic" kelimesi, orijinal metinde de bu şekilde yazıldığını belirtir.

Kısa çizgi (–) şu durumlarda kullanılır: Satır sonunda: Kelimelerin bölündüğünü göstermek için satır sonunda kullanılır. Ara sözler ve cümlelerde: Ana cümleden ayırmak için ara söz ve cümlelerin başına ve sonuna konur. Kelimelerin eklerini ve köklerini ayırmada: Dilbilgisinde kelimelerin eklerini ve köklerini ayırmak için kullanılır. Fiil kök ve gövdelerini göstermede: Fiil kök ve gövdelerini belirtmek için fiilden sonra kullanılır. İsim ve fiil eklerini belirtmede: Eklerin başına konur. Heceleri göstermede: Kelimeleri hecelerine ayırmak için kullanılır. Matematikte: Çıkarma işareti olarak ve sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır. Kelimeler arasında: "İle", "ila", "ve" anlamlarını katmak için kelimeler veya rakamlar arasında kullanılır.

İlkokulda noktalama işaretleri genellikle birinci sınıftan itibaren öğretilmeye başlanır. İlkokul birinci sınıf öğrencilerine öğretilen temel noktalama işaretleri şunlardır: nokta (.); virgül (,); soru işareti (?); ünlem işareti (!); kesme işareti (’); kısa çizgi (–). Daha sonra, eğitim ilerledikçe diğer noktalama işaretleri de öğrencilere tanıtılır.