MetinTürleri

Metin türleri, olay yazıları, düşünce yazıları ve bildirme yazıları olmak üzere üç ana kategoriye ayrılır. Olay yazıları: Masal, fabl, hikaye, roman, destan, anı, günlük gibi türlerden oluşur. Düşünce yazıları: Makale, deneme, fıkra, eleştiri, söyleşi gibi türlerden oluşur. Bildirme yazıları: Biyografi, otobiyografi, haber, röportaj, dilekçe gibi türlerden oluşur. Gerçek ve kurgusal metin ayrımı ise şu şekildedir: Kurgusal metin: Masal, fabl gibi hayal ürünü unsurların yer aldığı metinlerdir. Gerçek metin: Hikaye, roman, anı, günlük gibi gerçek olaylara ve kişilere dayanan metinlerdir.

Münşeat ve mektup arasındaki temel fark, münşeatın daha geniş bir kavram olmasıdır. Münşeat, mektuplar da dahil olmak üzere resmi yazışmalar, fermanlar, risaleler, makaleler ve şiirler gibi çeşitli yazılı eserleri kapsar. Özetle: - Münşeat: Yazılı eserlerin bütünü (mektuplar, resmi yazılar, fermanlar, risaleler, makaleler, şiirler) - Mektup: Münşeatın alt kategorisi, kişiler arasında yazılan iletiler

Öğretici metinler, bilgi vermek, öğretmek ve açıklamak amacıyla yazılan metinlerdir. Sanatsal metinler ise estetik zevk vermek, duyguları harekete geçirmek ve insan ruhunu yansıtmak amacıyla yazılır. Bazı metin türleri hem öğretici hem de sanatsal olabilir: Anlatmaya bağlı metinler: Roman, hikâye, halk hikâyesi, destan, masal ve fabl. Göstermeye bağlı metinler: Tiyatro.

En iyi deneme yazısı olarak değerlendirilebilecek bir örnek, Suut Kemal Yetkin'in "Canım Kitap" başlıklı yazısıdır. Deneme yazısı örnekleri bulabileceğiniz bazı siteler şunlardır: edebiyatvesanatakademisi.com; turkedebiyati.org. Deneme yazısı konusunda en iyi değerlendirme, kişisel zevklere ve yazıların içeriğine bağlı olarak yapılabilir.

Metin türleri ile ilgili test çözmek için aşağıdaki siteler kullanılabilir: testkolik.com. turkcedersi.net. wordwall.net. sinavtime.com. testcoz.online.

"Bir başkasının yardımıyla düşünmedir okumak" ifadesi, deneme metin türüne örnektir. Bu tür metinlerde yazar, kendi iç konuşmalarını yazıya geçirir ve belirli bir konuyu ele alıp işlerken kanıtlama kaygısı taşımaz.

Günlük (günce), bir yazarın yaşamı boyunca her gün yazdığı kısa notlar veya düşüncelerden oluşan bir metin türüdür. Özellikleri: Olaylar günü gününe, tarih belirtilerek yazılır. Kısa yazılardır. Kaleme alan kişinin yaşamından izler taşır. Konuşma diline yakın bir dil kullanılır. Yazarın kişiliğini, görüşlerini ve ruhsal yapısını yansıtır. Gerçekler değiştirilmeden yazılır. Tarih, biyografi, anı için belge değeri taşır. Günlükler, içe dönük (yazarın kendi kendisiyle konuşması) ve dışa dönük (yazarın gözlem ve izlenimlerini öykü tekniği ile anlatması) olarak ikiye ayrılır.

Edebiyatta mülakat türü, herhangi bir sosyal konu ya da sorun üzerinde, uzman kişi ya da kişilerle yapılmış konuşmaları yansıtan yazı türüdür. Mülakat türünün özellikleri: Soru-cevap esasına dayanır. Açıklayıcı, tartışmacı, söyleşmeye bağlı ve öyküleyici anlatım türlerinden yararlanılır. Sade, açık bir dil kullanılır. Konuların detayına fazla girilmez. Konuşulanların hiçbir değişikliğe uğratılmadan aktarılması gerekir. Mülakat türünün bazı örnekleri: Ruşen Eşref Ünaydın'ın "Diyorlar Ki" ve "Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülâkat" eserleri; Mustafa Baydar'ın "Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar" eseri; Yaşar Nabi Nayır'ın "Edebiyatçılarımız Konuşuyor" eseri.

5. sınıfta dört ana metin türü bulunmaktadır: 1. Hikaye (Öykü). 2. Masal. 3. Fabl (Öykünce). 4. Haber Metni. Ayrıca, düz yazı ve şiir olmak üzere iki ana metin türü daha bulunmaktadır. Toplamda altı metin türü bulunmaktadır.

Düz yazı türleri, genellikle 7. sınıf Türkçe dersinin 10. ünitesinde ele alınır. Düz yazı türleri arasında şunlar yer alır: Masal; Hikaye (Öykü); Roman; Anı; Günlük (Günce).

6. sınıf Türkçe dersinde metin türleri ile ilgili sorular, ortak yazılı sınav konu soru dağılım tablolarına göre en fazla 2 soru olarak belirlenmiştir. Örneğin, Yıldırım Yayınları'na göre 1. dönem 2. ortak yazılı sınavında metin türleri ile ilgili 1 soru sorulacaktır. Metin türleri arasında anı, mektup, tiyatro ve gezi yazısı gibi türler bulunmaktadır.

Bilgilendirmeye yönelik metin türleri şunlardır: Bilimsel yazılar. Makaleler. Tarihi yazılar. Denemeler. Eleştiri yazıları. Haberler. Günlük yazıları. Biyografiler ve otobiyografiler. Bilgi grafikleri. Araştırma makaleleri. Bu metin türlerinde yazar, çeşitli konulardaki fikirlerini okuyucusuyla paylaşmayı ve onun da bu konularda bilgi sahibi olmasını ister.

"Tamim yazısı" ifadesinin doğru yazılışı, TDK'ya göre "tamim yazısı" şeklindedir. Tamim kelimesi, Arapça kökenli olup "genelge, sirküler" anlamına gelir.

Öyküleyici metinlere bazı örnekler şunlardır: Örnek-1: "Dalkavukları Büyük İskender’i: Tanrı’nın oğlu olduğuna inandırmışlar. İskender bir savaşta yaralanmış. Yarasından kan aktığını görünce çağırmış dalkavuklarını: ‘Bu ne?’ demiş. ‘Mis gibi insan kanı değil mi?’". Örnek-2: "Kartaca-Roma Savaşı’nın sonunda Roma ordusu galip gelir. Roma komutanı büyük bir törenle Kartaca’ya girer. Tam bu sırada bir kadın: ‘Komutanı görmek istiyorum!’ diye bağırır". Örnek-3: "M.Ö. V. yüzyıl ressamlarından Zeuxis, elinde üzüm tutan bir çocuğun resmini yapmış. Üzümler öylesine gerçeğe benzemiş ki kuşlar gelip yemeğe kalkmışlar". Örnek-4: "Türkiye’ye gelen sanatçımız, soluğu Kapalıçarşı’da alır. Buradaki esnafla haşır neşir olur. Türkçeyi epey ilerletir. Amacı, Kapalıçarşı’nın yağlıboya resimlerini yapmaktır. Amacına ulaşır". Örnek-5: "Yatağın altında yeşil, tahtadan bir sandık duruyordu. Onu açtım. Az daha sevincimden haykıracaktım. Hemen kaptım. Tosun’un yanına koştum. Karnına sürtmek istedim. Rahat durmuyordu. Galiba acıtıyor, dedim". Öyküleyici metinlerde genellikle -di'li geçmiş zaman ya da şimdiki zaman kullanılır.

3. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan bazı metinler şunlardır: "Çiftçi ile Geçimsiz Oğulları". "Farklı Ama Aynı". "Refet Öğretmen ve Atatürk". "Sarı Leblebi". "Öfke Kuşları Orkestrası". "Filozof Kedi ile Öz Güven". "Pırıl – Ramazan". "Ege ile Gaga – Seramik". "Sıfır Atık". Ayrıca, EBA platformunda da 3. sınıf Türkçe ders kitapları ve çeşitli metinler bulunmaktadır. Metinlerin tamamına ulaşmak için ilgili ders kitaplarının PDF dosyalarına veya eğitim kanallarının videolarına başvurulabilir.

Serim, düğüm ve çözüm bölümleri, genellikle olay odaklı geleneksel edebiyat eserlerinde bulunur. Bu tür eserlere örnek olarak şunlar verilebilir: Hikaye (öykü). Roman. Modern edebiyat eserlerinde ise bu yapı her zaman kullanılmayabilir. Ayrıca, anlatı metinlerinde de bu yapı görülebilir. Durum hikayesi türünde ise serim, düğüm, çözüm bulunmaz ve okuyucunun merak duygusuna hitap edilmez.

7. sınıf İngilizce metin türleri arasında şunlar bulunur: Biyografi (Biography). Otobiyografi (Autobiography). Haber Metni (News Text). Anlatım Metni (Descriptive Text). Yorum Metni (Opinion Text). Tanıtım Metni (Advertising Text). Bilgiç Metin (Expository Text). İnceleme Metni (Review Text).

Metin türü ile ilgili test sorularına aşağıdaki kaynaklardan ulaşılabilir: wordwall.net. turkceci.net. yeninesilturkce.com. turkcedersi.net. unirehberi.com.

Öğretici metinler, edebi metinlerden birkaç temel nedenle ayrılır: Amaç: Edebi metinler okuyucuda estetik zevk uyandırmak ve duygusal etki yaratmak amacıyla yazılırken, öğretici metinler bilgi vermek ve aydınlatmak amacıyla yazılır. Dil ve Anlatım: Edebi metinlerde dil daha çok şiirsel işlevde kullanılır, mecazlı ifadeler ve yan anlamlar ön plandadır. Gerçeklik: Edebi metinlerde gerçeklik yorumlanarak ve kurmaca ile aktarılırken, öğretici metinlerde gerçeklik olduğu gibi sunulur. Yorumlanabilirlik: Edebi metinler genellikle çok anlamlıdır ve kişiden kişiye farklı yorumlanabilir.

9. sınıf edebiyatta açık ileti, genellikle öğretici metinlerde kullanılır. Açık iletiler, doğrudan ve herkes tarafından kolayca anlaşılabilecek şekilde ifade edilen mesajlardır. Örnek açık ileti kullanımı: "Sonbahar, mevsim geçişlerinden biridir ve doğada belirgin değişiklikler meydana gelir. Bu dönemde ağaçların yaprakları sararır ve dökülür. Serin, yağmurlu ve rüzgarlı günlerin sayısı artar". "Madde 1 – Bu Kanunun amacı Türk Bayrağının şekli, yapımı ve korunması ile ilgili esas ve usulleri belirlemektir".