HatSanatı

Osmanlı tuğrası, Osmanlı padişahlarının imzasını temsil eden, hat sanatının bir kolu olan özel ve estetik bir semboldür. Tuğranın bazı bölümleri ve anlamları: Sere (kürsü). Tuğlar. Beyzeler. Kollar. Osmanlı tuğrasında ayrıca "el-muzaffer daima" gibi dualar da yer alabilir; bu ifade, padişahın her zaman muzaffer olmasını temenni eder.

Hat sanatının en zor türü olarak Divani yazı kabul edilir. Hat sanatında altı ana yazı çeşidi bulunmaktadır ve bunlar "Aklam-ı Sitte" olarak adlandırılır: 1. Kufi. 2. Sülüs. 3. Nesih. 4. Reyhani. 5. Tevki. 6. Rika.

Osmanlı sanatına örnek olarak şunlar verilebilir: Mimari: Süleymaniye ve Selimiye camileri, Topkapı Sarayı, Edirnekapı Mihrimah Camii, Kadırga’daki Sokollu Camii. Çini ve seramik sanatı: İznik çinileri, Rüstem Paşa Camii’nin çinileri. Hat sanatı: Cami duvarları, saraylar ve resmi belgelerde kullanılan yazılar. Minyatür sanatı: Nakkaş Osman ve Levni gibi sanatçıların eserleri, Hünername ve Surname-i Hümayun. Tezhip ve ebru sanatı: Kitap süsleme ve kâğıt süsleme örnekleri. Dokumacılık: Antalya, Uşak, Gördes, Ladik gibi merkezlerde üretilen halılar ve kumaşlar.

Hat sanatçısı olmak için yapılması gerekenler: Eğitim Almak: Üniversitelerin Güzel Sanatlar Fakültesi'nde Hat Sanatı bölümünde 2 veya 4 yıllık eğitim almak gereklidir. Yetenek: Çizim ve güzel yazı yeteneğine sahip olmak önemlidir. İlgi: Geleneksel Türk Sanatlarına ve alt dallarına ilgi duymak gerekir. Pratik: Doğru formları taklit ederek çok tekrar yapmak ve bu pratiklerin bir hoca tarafından değerlendirilmesi önerilir. Malzeme: Kaliteli hat malzemeleri kullanmak gelişimi destekler. Hat sanatı, tek başına öğrenilebilecek bir sanat değildir; genellikle usta-çırak ilişkisi içinde öğrenilir.

Hasan Çelebi, 1937 yılında Erzurum'da doğmuş ünlü bir Türk hattattır. Eserleri: Yurtiçi: TBMM Mescidi, Eskişehir Reşadiye Camii, Van Merkez Camii. Yurtdışı: Kuveyt'teki Ravza-i Mutahhara, Suudi Arabistan'daki Kuba ve Kıbleteyn Mescitleri, Almanya'daki Pforzheim Fatih Camii. Ödülleri: 2011 yılında Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü. 2013 yılında Erzurum Atatürk Üniversitesi tarafından fahri doktora unvanı. UNESCO tarafından "Yaşayan İnsan Hazineleri Ulusal Envanteri"ne dahil edilme. Son çalışmaları: 40 yıl önce yazmaya başladığı Kur'an-ı Kerim'i gelecek yıl yayımlamayı planlamaktadır. Büyük Çamlıca Camii'nin hat yazılarını yazmıştır.

Rika hattı, Osmanlı Devleti'nde resmi kurumlarda ve özel yazışmalarda kullanılan, nesih hat yazısının yuvarlak, dansız ve kıvrak bir çeşididir. Rika hattı, hızlı yazma ihtiyacından doğmuş pratik bir yazıdır. Rika hattı, ilk olarak 15. yüzyılda Dulkadiroğulları beyliğinde kullanılmış, daha sonra Osmanlı devleti tarafından geliştirilip zenginleştirilerek 1928 harf devrimine kadar kullanılmıştır. Rika hattının bazı özellikleri şunlardır: Harflerin boyu: Harfler, tevki hattına göre daha kısa ve küçüktür. Birleşme: Harfler bitişik yazılır ve kelimeler birbirine yaklaşır. Eğri çizgiler: Eğri çizgiler yazıya canlılık ve hareket katar. Gözlü harfler: Gözlü harfler kelimenin ortasında ve sonunda gözü belli belirsiz kapalıdır. Rika hattı, günümüzde modern grafik tasarım, dergiler ve reklamlarda da kullanılmaktadır.

2025 yılı itibarıyla, Hasan Çelebi'nin 100'e yakın icazetli öğrencisi bulunmaktadır.

Hat ve kaligrafi aynı şey değildir, ancak her ikisi de güzel yazı yazma sanatlarıdır. Hat sanatı, Arapça harfler kullanılarak icra edilen ve dini motiflerin ön plana çıktığı bir sanat dalıdır. Ayrıca, hat sanatı sağdan sola, kaligrafi ise soldan sağa doğru yazılır.

Kaligrafide en zor yazı olarak hat sanatı gösterilebilir. Hat sanatının yanı sıra, batı kaligrafisi de belirli bir zorluk taşır. Kaligrafide zorluğun derecesi, kişinin yeteneği ve seçtiği yazı türüne bağlı olarak değişebilir.

Hasan Çelebi, 1937 yılında Erzurum'un Oltu ilçesinde doğmuş bir Türk hattattır. Bazı özellikleri: Eğitim: Hattat Hamid Aytaç'tan sülüs ve nesih, Kemal Batanay'dan ta'lik ve rik'a icazetleri almıştır. Eserler: Sultanahmet Camii ve Hırka-i Şerif Camii gibi anıtsal camilerin yazılarının ıslahında çalışmıştır. Ödüller: 2011'de Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü, 2024'te Necip Fazıl Saygı Ödülü'ne layık görülmüştür. Öğrencileri: 100'e yakın icazetli öğrencisi bulunmaktadır. Vefatı: 24 Şubat 2025'te İstanbul'da 88 yaşında hayatını kaybetmiştir.

Hat sanatının kurucusu olarak iki isim öne çıkmaktadır: 1. Şeyh Hamdullah. 2. Hafız Osman. Bu nedenle, hat sanatının kurucusu demek için "Şeyh Hamdullah" ve "Hafız Osman" isimleri birlikte değerlendirilebilir.

Ali Toy, özellikle talik, divani ve modern hat sanatlarında uzmanlaşmıştır. Ayrıca, şikeste, küfi ve mağribi hatlarını da araştırmış ve bu hatların birkaçından karma tasarımlar yazmıştır.

Hattat Afif İbrahim Efendi, Osmanlı hat tarihine adını yazdırmış bir hattattır. Hayatı: İstanbulludur. Divan kalemlerinde yetişerek "hâce" pâyesi ile Kethüdâ Kâtibi olmuştur. Hat derslerini Hüseyin Hablî’den almıştır. Esasen bir devlet memurudur ve hat onun için bir meslek olmamıştır. 12 Cemaziye’l-evvel 1224 (30 Mayıs 1809) tarihinde vefat etmiştir. Eserleri: Günümüze ulaşan çok az sayıdaki eserinden, değerli bir kalem sahibi olduğu anlaşılmaktadır. Özellikle Hafız Osman ve Şeyh Hamdullah gibi hat üstadlarının yazılarını toplamıştır. Devrine göre iyi bir kitap koleksiyonu da yapmıştır. Öğrencileri: Sülüs ve nesihten oğlu Mehmed Şermi Efendi’ye icazet vermiştir.

III. Ahmet, celî sülüs yazı stilini kullanmıştır. Ayrıca, III. Ahmet'in kendi yazısı olan bazı eserler şunlardır: Topkapı Sarayı girişinde yaptırdığı tarihi çeşmenin kapısı üzerindeki kitabe; Drağntan Camii tekke kapısı üzerindeki kitabe; Yeni Camii'de yaptırdığı kütüphane.

Osmanlı Türkçesinde en çok kullanılan kalıplardan bazıları şunlardır: İsm-i fâil: Fiilin ifade ettiği iş ve hareketi yapanı gösteren, fiilden türemiş kelimeler. Ef’âl vezinleri: "Keder" için "اكدار / ekdar" (kederler) veya "sebep" için "اسباب / esbab" (sebepler) gibi. Fu’ûl vezinleri: "İlm" için "علوم / ulûm" (ilimler) veya "nebi" için "انبيا / enbiya" (nebiler) gibi. Ayrıca, mezîdün fîh masdarlar da belirli kural ve kalıplar çerçevesinde sıkça kullanılmaktadır.

Hat sanatı tarihi, kullanılan yazı türlerine göre farklı dönemlere ayrılabilir. Bazı hat sanatı türleri ve dönemleri şunlardır: Kufi Hat Sanatı: Arap alfabelerinin en eskisi ve Suriye alfabesinin değiştirilmiş bir versiyonudur. Sülüs Hat Sanatı: İlk olarak hicretin dördüncü yüzyılında ortaya çıkmıştır. Nesih Hat Sanatı: Daha fazla incelik ve küçük boyut sağlayan değişikliklerle Kufi'den türetilmiştir. Muhakkak Hat Sanatı: Sülüs alfabesindeki harflerin yatay kısımlarının genişletilmesiyle elde edilmiştir. Reyhani Hat Sanatı: Muhakkak'ın küçük bir versiyonu olup, Kur'an yazımında kullanılmıştır. Tevki Hat Sanatı: Sülüs'ün daha küçük ve birleşmeyen harflerin birleştirildiği bir versiyonudur. Rika Hat Sanatı: Nesih'in yuvarlak ve kıvrımlı bir formudur, kısa metinlerde kullanılır. Ta'lik Hat Sanatı: Harflerin daha eğik ve kavisli formlara eğilim gösterdiği bir yazı türüdür. Divani Hat Sanatı: Osmanlı Türkleri tarafından icat edilmiş, padişah veya saray ile ilgili belgelerde kullanılmıştır. Ayrıca, hat sanatı İslam öncesi ve sonrası olarak da iki ana döneme ayrılabilir.

CELI (Certificato di Conoscenza della Lingua Italiana) sınavı, ana dili İtalyanca olmayan kişilerin İtalyanca dil yeterliliklerini belgelemek için yapılır. CELI sınavının yapılma amaçlarından bazıları: İtalya'da bir üniversitede eğitim almak; Uzun süreli oturum izni almak; İtalya'da iş bulmak. CELI sınavı, Avrupa Dil Referans Çerçevesi (CEFR) standartlarına uygun olarak A1'den C2'ye kadar 6 farklı seviyede sunulur.

Rika hatlı tabloların ne işe yaradığı hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, rika hattı hakkında genel bilgiler mevcuttur. Rika hattı, Osmanlı İmparatorluğu döneminde hızlı ve kolay yazma ihtiyacından doğmuş pratik bir yazı türüdür. Rika hattının bazı özellikleri: Harfler bitişik ve düzdür, bu da hızlı yazmayı sağlar. Harflerin dişleri ve noktaları, hızlı yazmayı kolaylaştırmak için özel olarak şekillendirilmiştir. 19. yüzyılda Bâbıâli'de gelişmiş ve iki ana türe ayrılmıştır: Mümtaz Efendi Rikası ve İzzet Efendi Rikası.

Tezhip, Osmanlı'da levhaların, yazma eserlerin ve sayfaların yaldız ve boya kullanılarak süslenmesi, yaldızlanmasıyla yapılan süsleme sanatıdır. Özellikleri: Malzeme: Temel malzemeler altın veya toprak boyalardır. Kullanım: Özellikle Kur'an-ı Kerim, ferman, berat gibi değerli evrak ve kitapların süslenmesinde kullanılmıştır. Dönemler: En parlak dönemi Kanuni Sultan Süleyman zamanıdır (1520-1566). Sanatçılar: Şah Kulu ve Kara Memi, Osmanlı tezhip sanatının önemli nakkaşlarındandır. Günümüzdeki Durumu: Tezhip sanatı hala yaşatılmakta olup, geleneksel Osmanlı tarzında eserler üretilmektedir.

Hat sanatında makta, kamış kalemlerin uçlarını kesmek, yontmak ve yazıya hazırlamak için kullanılan, genellikle kemik, fildişi, boynuz veya bağa (kaplumbağa kabuğu) gibi sert ve pürüzsüz malzemelerden yapılmış düz bir araçtır. Maktaların bazı özellikleri: Boyutlar: Eni 2-3 cm, boyu 10-20 cm, kalınlığı 2-3 mm'dir. Kullanım: Kalemin ağız kısmının birkaç santimetre çatlatılarak iki yakaya ayrılması (kalem şakkı) ve kalemin katt edilmesi (ağız kısmının kesilip düzeltilmesi) makta üzerinde yapılır. Malzeme: Değerli maktalar fildişinden, basit maktalar ise hayvan kemiğinden yapılır.