Endemik

Türkiye'de yaklaşık 3.500 çeşit endemik çalı bulunmaktadır.

Türkiye'ye özgü bazı endemik bitkiler şunlardır: 1. İstanbul Kardeleni: İstanbul ve çevresinde yetişir. 2. Kapadokya Soğanı: Kapadokya ve İç Anadolu bölgesinde bulunur. 3. Antalya Çiğdemi: Antalya'da, ormanların dağınık bölgelerinde görülür. 4. Kazdağı Göknarı: Sadece Kazdağı'nda yetişen bir çamgiller familyası ağacıdır. 5. Eber Sarısı: Akşehir ve Eber göllerinin yamaçlarında yetişir. 6. Van Ters Lalesi: Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde doğal olarak bulunur. Bu bitkiler, Türkiye'nin coğrafi çeşitliliği ve ekolojik özellikleri sayesinde benzersizdir.

Türkiye'de endemik hastalıklar arasında şunlar bulunmaktadır: 1. Guatr: Özellikle Antalya, Isparta ve Burdur üçgeninde iyot eksikliği nedeniyle endemik guatr görülmektedir. 2. Florozis: Kırşehir'in Kaman ilçesinde flor alımı sonucu oluşan kronik flor zehirlenmesi vakaları görülmektedir. 3. Bruselloz: En çok Güneydoğu, Doğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgelerinde görülmektedir. 4. Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA): Tokat, Sivas, Gümüşhane, Amasya, Yozgat ve Çorum'da endemiktir. 5. Tularemi: Marmara, Batı Karadeniz ve İç Anadolu Bölgelerinde görülmektedir. 6. Sıtma: Güneydoğu Anadolu Bölgesinde endemik olarak görülmektedir. 7. Şarbon: Özellikle İç ve Doğu Anadolu Bölgelerinde daha sık görülmektedir.

Endemik türler Türkiye'nin çeşitli ilçelerinde bulunmaktadır. İşte bazı örnekler: Artvin: Deriner baraj havzasında endemik türler koruma altına alınmıştır. Hakkari ve Artvin: Yüksek rakımlı bölgelerde birçok endemik tür yaşamaktadır. Antalya: Çiğdem, orkide ve endemik bitki türleri açısından zengindir. Muğla: Sığla ağacı ve diğer endemik bitkiler bu bölgede bulunmaktadır. Adana: Adaçayı, kekik ve nane gibi endemik bitki türleri mevcuttur.

Ankara'daki Endemik Vadi'de 35 farklı tıbbi aromatik bitki ve 12 farklı endemik bitki bulunmaktadır. Endemik bitkilerden bazıları: sevgi çiçeği (Centaurea tchihathefii); şah civanperçemi (Achillea ketenoglui); beypazarı geveni (Astragalus beypazaricus); ayaş gümüşü (Astragalus densifolius subsp. ayashensis); koçak geveni (Astragalus kochakii); gürsöğüt geveni (Astragalus yildirimlii). Tıbbi aromatik bitkilerden bazıları: koca soda (Salsola grandis); ay şalbanı (Salvia aytachii); kırçayı (Sideritis galatica); mermer sığırkuyruğu (Verbascum gypsicola). Endemik Vadi, Pursaklar Belediyesi ve Gazi Üniversitesi işbirliği ile endemik ve aromatik bitkilerin korunması ve bilimsel çalışmaların yapılması amacıyla 2021 yılında oluşturulmuştur.

Dünya genelinde yaklaşık 400.000 ila 450.000 arasında bitki türü bulunmaktadır ve bunların yaklaşık %10'u endemik olarak kabul edilmektedir.

Türkiye'de yaklaşık 11.707 bitki türü bulunmaktadır. İşte Türkiye'de yetişen bazı ilginç bitki türleri: Sevgi Çiçeği. Ters Lale. Kazdağı Göknarı. Asuman Çiğdemi.

Van bölgesinde yetişen bazı endemik bitkiler şunlardır: 1. Van Çiğdemi: Sadece Van Gölü çevresinde bulunur. 2. Ters Lale (Ağlayan Gelin): Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da yetişir. 3. Sığla Ağacı: Muğla ve Aydın civarında bulunur, reçinesiyle ünlüdür. 4. Kapadokya Soğanı: Kapadokya bölgesine özgüdür. 5. Salep Orkidesi: Likya bölgesine özgü bir orkide türüdür. 6. Van Gölü Sazı: Van Gölü çevresinde yaygın olarak bulunur.

Kazdağı Göknarı (Abies equitrojani), birçok açıdan önemli bir ağaç türüdür: 1. Endemik Bitki: Sadece Kaz Dağları civarında bulunması nedeniyle endemik bir türdür ve bölgenin biyolojik çeşitliliğine katkı sağlar. 2. Ekolojik Özellikler: Yüksek rakımlarda ve serin iklimlerde yetişir, iyi drene edilmiş toprakları tercih eder ve nemli ortamlarda daha iyi gelişir. 3. Tarihî Önemi: İstanbul'un fethinde, gemilerin karadan yürütülmesi için kullanılan kerestenin Kazdağı göknarından temin edilmesi, bu ağacın tarihî bir öneme sahip olmasını sağlamıştır. 4. Kullanım Alanları: Mobilya, lambri, pervaz, kaplama levhası üretiminde ve inşaat sektöründe yapı malzemesi olarak kullanılır.

Isparta'da yaklaşık 600 endemik bitki türü bulunmaktadır.

Muş'un lalesi, endemik bir bitki türü olması ve parlak kırmızı renkte çiçek açması nedeniyle meşhurdur. Ayrıca, Muş lalesi soğuk iklim koşullarına dayanıklı olması ve yüksek rakımlı, taşlı ve kayalık zeminlerde yetişmesi ile de dikkat çeker.

Tülüşah bitkisinin yok olma nedenleri şunlardır: 1. Habitat Kaybı: Yapılaşma, tarım faaliyetleri ve diğer insan etkinlikleri nedeniyle doğal yaşam alanları azalmaktadır. 2. Koruma Altına Alınmamış Alanlar: Tülüşahların yetiştiği bölgelerin yeterince korunamaması, bitkinin yaşam alanlarının tahrip olmasına yol açmaktadır. 3. Yasadışı Koparma ve Sökme: Endemik bir bitki olan tülüşahın koparılması veya doğal ortamından sökülmesi, ciddi para cezalarıyla yasaklanmıştır. Bu nedenlerle, tülüşahların korunması için acil tedbirler alınması gerekmektedir.

Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi'nde çeşitli bitki türleri bulunmaktadır, bunlar arasında: Çam türleri: Karaçam, Toros Sediri, Toros Ladin ve Beyazçam. Yerli ağaç ve çalılar: Meşe, Ihlamur, Akçaağaç, Kızılağaç, Akasma ve Defne. Sazlık bitkiler: Sarıot, Kamış ve Susamır. Süs bitkileri: Lale, Orkide, Zambak, Güller ve süs ağaçları. Endemik bitkiler: Anemon, Yılanotu, Yıldız Çiçeği ve Karanfil. Tıbbi bitkiler: Papatya, Nane, Adaçayı ve Lavanta. Ayrıca bahçede kaktüs ve etli bitkiler, kaya bitkileri, meyve ağaçları ve daha birçok bitki koleksiyonu da yer almaktadır.

Çanakkale'de bulunan bazı endemik bitkiler şunlardır: 1. Çanakkale Geveni (Astragalus canakkalensis): Mor ve pembe tonlarında çiçekleri olan, kumlu ve taşlı topraklarda yetişen bir bitkidir. 2. Çanakkale Menekşesi (Viola canakkalensis): Çanak şeklindeki mor çiçekleri ile tanınan, kayalık ve taşlık bölgelerde yetişen bir bitkidir. 3. Çanakkale Karakızı (Centaurium canakkalense): Kırmızı renkli çiçekleri olan, kalkerli topraklarda yetişen bir bitkidir. 4. Çanakkale Papatyası (Anthemis canakkalensis): Beyaz çiçekleri olan, kumlu, kuru ve güneşli alanlarda yetişen bir bitkidir. 5. Digitalis trojana (Troya Yüksük Otu): Tıbbi potansiyeli olan ve sadece Balıkesir ve Çanakkale'de yetişen bir bitkidir.

Türkiye'de en çok endemik bitki Akdeniz Bölgesi'nde bulunur. Diğer endemik bitki zengini bölgeler ise Doğu Anadolu ve İç Anadolu'dur.

Adana'da bulunan bazı endemik bitki türleri: Biberiyavşanı (Teucrium sp.). Salvia cinsinden aromatik türler. Zeytingiller ve ballıbabagiller familyasına ait nadir türler. Allium peroninianum, Hesperis bicuspidata, Paronychia davisii, Astragalus christianus subsp. sintenisii, Trigonella plicata ve Quercus aucheri. Adana pancarı (Beta adanensis). Adana genelinde yaklaşık 470 endemik bitki türü tespit edilmiştir.

Siirt kopçası ifadesi iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Giyim Aksesuarı: Kopça, bir giysinin iki yanını birleştirmeye yarayan, metal bir halka ve çengelden oluşan bir tutturmalık aparattır. 2. Bitki: Ayrıca, "Siirt kopçası" olarak anılan ve baharın gelişiyle çiçek açan, endemik bir bitki türü de bulunmaktadır.

Antalya semenderi (Lyciasalamandra antalyana), yalnızca Türkiye'nin Antalya ilinde bulunur. Özellikle Kaş, Kemer ve Finike bölgelerinde yaşayabildiği bilinmektedir.

Har-ı Bülbül, Azerbaycan'ın Karabağ bölgesinde yetişen endemik bir çiçek türüdür.

Ağrı Dağı'nda çeşitli bitki türleri bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır: Endemik bitkiler: Nuh'un çiçekleri, Ebucehil çiçekleri. Yaygın bitkiler: Ardıç, gürgen, huş, kafkas üçgülü, kırmızı üçgül, aküçgül, yabani fiğ, yabani yonca. Şifalı otlar: Işkın, çiriş, ada çayı, kekik, biberiye, rezene, çörek otu. Ayrıca, Ağrı Dağı'nın eteklerinde meyve ağaçları da yetişmektedir.