Ayniyet kontrolü, gümrük idareleri tarafından zorunlu hallerde, gümrüğe sunulan ve gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım talep edilen eşyanın, bu işlem veya kullanım şartlarına uyulmasını sağlamak amacıyla yapılır. Ayniyet kontrolünün yapıldığı bazı durumlar: Dahilde İşleme İzni kapsamında yurda geçici ithali yapılan eşyanın, ihraç edilecek işlem görmüş ürünün bünyesinde kullanılıp kullanılmadığının tespiti. Geçici ithalat sırasında, eşyanın ilk giriş ayniyetine uygun olup olmadığının tespiti. Ticaret politikası önlemlerine tabi eşya, ürün güvenliği ve denetimi tebliğleri kapsamı eşya, eski, kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu mallar için numune alınması, fotoğraf eklenmesi veya ekspertiz raporu ibrazı. Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası sahibi kişiler ve belirli koşulları taşıyan yükümlüler, ayniyet kontrolü uygulamalarından istisna tutulabilir.