Deyimler

Başının belası olmak, TDK'ye göre "sıkıntı, üzüntü, eziyet vermek" anlamına gelir. Örnek cümleler: "Sen bu sınıfın başının belası mısın oğlum?". "O başımın belası olan kişiyle muhatap etme beni.". "Benim bir köpeğim vardır. Başımın belası!" (Sait Faik Abasıyanık).

Bal dök yala deyimi, bir yerin çok temiz, pırıl pırıl olduğunu anlatmak için kullanılır. Örnek cümleler: "Odayı öyle elden geçirmiş ki bal dök yala!". "Tüm camlar pırıl pırıl oldu, bal dök yala!".

Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğüne göre "gösterişe kaçmak" deyimi, "gösteriş yapmaya başlamak" anlamına gelir. Örnek cümleler: "İyiliği, gösterişe kaçmadan ve karşıdakini incitmeden yap." "Bu yardımları gösterişe kaçmadan yapsanız, daha da makbule geçecek." "Gösterişe kaçmadan, sade bir şıklık içinde giyinen insanlarız."

Ödü bokuna karışmak deyimi, çok korkmak anlamına gelir. Örnek cümle: "Serseriler iyi bir ders almışlar, korkularından ödleri boklarına karışmıştı."

Kapı kapı aramak deyimi, "her yeri aramak" anlamına gelir.

Alnını karışlamak deyimi, Türk Dil Kurumu'na göre küçümseyerek meydan okumak anlamına gelir. Ayrıca, bu deyim şu anlamlara da gelir: bir işin yapılmasının neredeyse imkansız olduğunu anlatmak; birini hafife almak, alaya almak; tehdit etmek. Örnek cümleler: "Beni bu evden çıkartacak olanını alnını karışlarım!" (tehdit); "Bu dosyaları iki günde hazırlayan personelin alnını karışlarım." (küçümseme); "Benden daha güzel şiir okuyanının alnını karışlarım." (meydan okuma).

Kulağına çalınmak deyimi, bir söz veya haber başkasına söylenirken kişinin de az çok duyması anlamına gelir. Örnek cümleler: "Mithat ile eşinin geçen yıl boşandığı kulağıma çalınmıştı". "Senin şehre gideceğin kulağıma çalındı, ne diyorsun?". Ayrıca, bu deyim kulaktan dolma bilgiler için de kullanılır.

Aklı başından gitmek deyimi, çok korkudan veya çok sevinçten ne yapacağını şaşırmak anlamına gelir. Ayrıca, kafası çok yorulmuş olduğundan iyi düşünememek ve bilincini yitirmek, bayılmak anlamlarında da kullanılır.

Gözden ırak tutmak deyimi, görmek istememek anlamına gelir. Örnek cümleler: "Gözden ırak tutmak için, üvey oğlunu yatılı yurda verdi." "Senin yazılarını da, gözden ırak tutmak doğru olmaz."

Toz olmak deyimi, iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Toz durumuna gelmek. 2. Ortadan kaybolmak, kaçmak, uzaklaşmak.

Çifte koşmak deyimi, hayvanları sabana veya pulluğa koşmak anlamına gelir. Örnek cümleler: "Çifte koşmak için iki öküz aldı." "İki öküzüyle çifte koşmak için tarlaya doğru yola koyuldular."

Derc etmek kelimesi, TDK'ya göre "almak, toplamak" anlamına gelir. Ayrıca, bir şeyler anlatılıp bir konu hakkında açıklama yapıldıktan sonra paragraf sonuna "bunu da buraya dercedeyim" şeklinde kullanılır. Kelimenin diğer anlamları arasında "araya sokmak, araya sıkıştırmak, (kenarına, altına, arasına) yazmak" da yer alır.

"Aylak adam işidir" deyimi, işsiz güçsüz adama uygun bir iştir anlamında kullanılır.

Kazık atmak deyimi, Türk Dil Kurumu'na (TDK) göre "aldatmak, kazıklamak" anlamına gelir. Örnek cümleler: "İnsan bunca yıllık müşterisine kazık atar mı?". "Müşterilere kazık atmaya başlayınca iflas bayrağını çekti".

Ağzı kulaklarına varmak ve ağzından çıkanı kulağı duymamak ifadeleri farklı anlamlara sahiptir ve aynı değildir. - Ağzı kulaklarına varmak: Çok sevinmek anlamına gelir. - Ağzından çıkanı kulağı duymamak: Söylenen sözün nereye varacağını düşünmeden, ölçüsüz ve kırıcı bir şekilde konuşmak anlamına gelir. Bu nedenle, bu iki ifade farklı kavramları ifade eder.

Argo deyimlerden bazıları ve anlamları: Abdestini vermek: Azarlamak. Kayışa çekmek: Aldatmak, kandırmak. Çıngırağı çekmek: Ölmek. Gradosu düşmek: İtibarı azalmak, derecesi düşmek. Ne emmeye ne gömmeye gelmek: Tutarsız, çelişkili konuşmak. Eşeğin amına su kaçırmak: Yapılan bir eylemin aşırıya kaçması. Havyar kesmek: Çalışmadan vakit geçirmek, vakti boşa harcamak. Karanfili sıkmak: Tehlikelere ve güçlüklere göğüs gerebilmek. Balta olmak: Direnerek bir şey istemek, asılmak, musallat olmak. Argo, kaba ve küfürlü kelime ve deyimlerden oluşan bir özel dildir. Argo deyimlerin anlamları, kullanıldığı bağlama göre değişebilir.

"Domalma köylü" ifadesinin ne anlama geldiğine dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, "domalma" kelimesinin anlamı şu şekilde açıklanabilir: Domalma, TDK'ye göre "domalmak işi" anlamına gelir. Ayrıca, "domal-" kelimesi, halk ağzında "dizler bükük, baş ileride, çömelmiş bir durum almak" anlamında kullanılır. Bunun yanı sıra, "domal-" kelimesi, argo olarak "yerden 10-20 santim derinde yumrular hâlinde yetişen, yenebilir asklı mantar, yer mantarı, domuz elması, keme" anlamında da kullanılabilir.

Züğürt tesellisi, kötü sonuçlanmış bir işte, çok önemsiz iyi bir yan bularak sevinmek anlamına gelir. Örnek cümleler: "Yaşadığı kayıptan sonra onunki sadece züğürt tesellisidir." "Parasının çok küçük bir kısmı elinde kaldı ama bu sadece züğürt tesellisi." "Takım ligde sonuncu olsa bile, ligden düşmediği için züğürt tesellisi yaşadı." "Üç beş küçük balık yakalamış, balık yakaladım diye konuşuyor." "Parası olmayınca, parayla saadet olmaz diye züğürt tesellisi bulurdu."

Dingo'nun ahırı, "girenin çıkanın belli olmadığı yer" anlamına gelen bir deyimdir. Bu deyim, 1800'lerin İstanbul'unda, Taksim'de bulunan ve Dingo adında bir Rum tarafından işletilen ahıra dayanır. Deyim, ilk kez 3 Eylül 1872'de kullanılmaya başlanmıştır.

Kerevete çıkmak, genellikle "onlar ermiş muradına biz de çıkalım kerevetine" şeklinde, sonu iyi ve mutlu biten masalların bitiş cümlesi olarak kullanılır. Bu deyim, başkasının mutluluğundan pay edinmek, onların sevinçlerine ortak olmak ve masaldaki kahramanlar gibi mutlu olmak anlamlarında kullanılır. Ayrıca, kerevete çıkmak, bir kişinin yükselerek veya terfi ederek daha üst bir pozisyona gelmesini, kariyerinde veya sosyal statüsünde yükselmesini ifade eden bir deyimdir. Kerevet, üzerine şilte serilerek yatmaya ya da oturmaya yarayan, duvara bitişik, ayakları olan, tahtadan yapılan sedir anlamına gelir.