Demans

Yalçın Gülhan, demans hastalığı nedeniyle 27 Temmuz 2019 tarihinde 74 yaşında hayatını kaybetti.

Demans, beyindeki hücrelerin hasar görmesi veya işlevsiz hale gelmesi sonucu ortaya çıkan, bilişsel bozukluklarla karakterize bir hastalık grubudur. Demansın anlamı şu şekilde özetlenebilir: - Bellek kaybı: Yeni bilgileri unutma, önemli tarihleri veya olayları hatırlayamama. - Dil ve iletişim zorlukları: Konuşmada güçlük, kelimeleri unutma veya yanlış kelime kullanma. - Karar verme problemleri: Günlük kararlar almakta ve plan yapmakta zorlanma. Demans, Alzheimer hastalığı, vasküler demans, Lewy cisimcikli demans gibi birçok farklı türde ortaya çıkabilir.

Demans'ın belirtileri genellikle bilişsel bozukluklar ve davranış değişiklikleri ile kendini gösterir. İşte bazı yaygın belirtiler: Hafıza kaybı: Son zamanlarda yaşanan olayları hatırlamada zorluk. Konsantre olma ve planlama sorunları: Karar verme ve problem çözme zorluklarını içerir. Dil problemleri: Doğru kelimeyi bulmada zorluk ve konuşma akıcılığının azalması. Görsel-uzamsal beceriler: Mesafeleri belirleme ve nesneleri üç boyutlu görme sorunları. Oryantasyon bozukluğu: Hangi günde olduğunu unutma veya nerede olduğunu karıştırma. Duygusal değişiklikler: Sinirli olma, kayıtsızlık, endişe, üzüntü veya halüsinasyonlar. Demans ilerledikçe, kişi alışılmadık davranışlar geliştirebilir ve fiziksel belirtiler ortaya çıkabilir (kas güçsüzlüğü, kilo kaybı, uyku ve iştah değişiklikleri). Demans teşhisi için bir doktora başvurmak ve gerekli testleri yaptırmak önemlidir.

Demansta unutkanlık, hastalığın erken evresinde başlar.

"The Father" filmi, yaşlanan ve demans hastalığıyla mücadele eden bir adamın hikayesini anlatıyor. 80 yaşındaki Anthony, kızının tüm yardımlarını reddeder ve değişen koşullarını anlamaya çalışırken, sevdiklerinden, kendi zihninden ve gerçekliğinden şüphe etmeye başlar.

"Arıların Zamanı" kitabında Sergio ve Rosa'nın hikayesi, Sergio'nun demans hastası olması ve Rosa'nın ölümünden sonra Carol'un büyükbabasıyla geçirdiği yaz tatili etrafında döner. Sergio, New Mexico'nun güneyinde çölde yaşayan yaşlı bir adamdır. Sergio, Carol'a geçmişi sorgulatan ve aile bağlarının önemini anlamasını sağlayan bir masal anlatır.

Demans hastalığı için verilebilecek engelli raporu oranları, hafif demans için %20-40, orta demans için %40-60 ve ileri demans için %60-80 olarak belirlenmiştir. Engelli raporu alabilmek için en az %40 oranında iş gücü kaybı gerekmektedir.

Demansın son evresi, hastalığın türüne ve kişinin genel sağlık durumuna göre değişen bir süre boyunca devam edebilir. Bu evrede hastalar genellikle birkaç ay ile birkaç yıl arasında yaşarlar.

Gary Lineker'in kanser hastalığı olduğu bilinmektedir.

İnan Kıraç'ın hastalığı demans olarak teşhis edilmiştir.

Demans tanısı için yapılan testler şunlardır: 1. Hafıza ve Bilişsel Testler: Mini Mental State Examination (MMSE) gibi testler, hafıza, dikkat ve problem çözme becerilerini değerlendirir. 2. Beyin Görüntüleme Yöntemleri: MRI, CT ve PET taramaları, beyin yapısındaki değişiklikleri ve hasarları tespit etmek için kullanılır. 3. Kan Testleri: Vitamin eksiklikleri, enfeksiyonlar, hormon dengesizlikleri ve böbrek veya karaciğer fonksiyonlarını incelemek için yapılır. 4. Psiko-Sosyal Değerlendirmeler: Aile üyeleriyle yapılan görüşmeler aracılığıyla bireyin sosyal ilişkileri, günlük aktiviteleri ve davranışları değerlendirilir. 5. Genetik Testler: Özellikle Alzheimer gibi bazı demans türlerinde genetik yatkınlığı belirlemek için yapılır. Demans tanısı, bu testlerin sonuçlarına göre uzman bir hekim tarafından konur.

Davia (donepezil hidroklorür), Alzheimer tipi hafif ila orta şiddette demansın tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. Bu ilaç, beyindeki sinir hücrelerinin işlevini iyileştirerek, asetilkolin adlı kimyasalın parçalanmasını önler. Diğer kullanım alanları arasında: - Parkinson hastalığına bağlı demans; - travma sonrası stres bozukluğu; - premenstrual disforik bozukluk; - sosyal fobi; - Lewy cisimcikli demans ve vasküler demans (şu anda bu durumlar için onaylanmamış olsa da) yer alır. Davia'yı kullanmadan önce bir doktora danışmak gereklidir.

Tam 11 yıl önce ortaya çıkan bunamanın erken belirtileri şunlardır: 1. Hızlı kilo kaybı: Demans teşhisi konulan kişilerde, tanıdan 11 yıl öncesine kadar vücut kitle indeksi (VKİ) ve bel çevresinde belirgin bir düşüş gözlemlenmiştir. 2. Yüksek iyi kolesterol (HDL) seviyeleri: Teşhisten yaklaşık beş yıl önce, iyi kolesterol olarak bilinen yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) seviyelerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bu belirtiler, demans öncesinde vücudun geçirdiği değişimlere dair önemli bilgiler sunmakta ve hastalığa yakalanma riski yüksek bireylerin erken dönemde teşhis edilerek tedavi edilebilmesini sağlamaktadır.

Demansı olan bir hastanın Alzheimer olup olmadığını kesin olarak belirlemek için bir doktora başvurmak gereklidir. Alzheimer hastalığı, demansın en sık görülen türlerinden biridir. Alzheimer hastalığının belirtileri genellikle yavaş yavaş ortaya çıkar ve şunları içerebilir: - son olayları veya konuşmaları hatırlamakta zorluk çekmek; - kişilik değişiklikleri ve davranış bozuklukları; - günlük aktivitelerin yerine getirilmesinde zorluk.

Deli Dana hastalığı (Creutzfeldt-Jakob hastalığı), demansa yol açar çünkü beyinde prion adı verilen anormal proteinlerin birikmesi sonucu sinir hücrelerini tahrip eder. Bu birikim, beyin dokusunun süngerimsi bir yapıya dönüşmesine ve beynin işlevinin bozulmasına neden olur.

Demansı olan bir hastanın neden çok öksürdüğü doğrudan demans ile ilişkili değildir. Öksürük, demansın belirtileri arasında yer almaz ve genellikle demansın kendisiyle değil, hastanın genel sağlık durumu ve yaşadığı diğer koşullarla bağlantılı olabilir. Demans, beyin hücrelerinin zarar görmesi sonucu ortaya çıkan bilişsel işlev kayıplarıyla karakterizedir ve belirtileri arasında hafıza kaybı, iletişim zorlukları, yönelim bozuklukları ve davranış değişiklikleri bulunur.

En tehlikeli demans türü olarak kabul edilebilecek tek bir tür yoktur, çünkü her demans türünün kendine özgü riskleri ve komplikasyonları vardır. Ancak, Alzheimer hastalığı demansın en yaygın ve tehlikeli türlerinden biridir.

Demans hastalığı için özür oranı, hastalığın şiddetine ve günlük yaşam aktivitelerini etkileme derecesine bağlı olarak değişir. Türkiye'de genel olarak: - Hafif demans için %20 ila %40 özür oranı verilir. - Orta demans için %40 ila %60 özür oranı uygundur. - İleri demans durumunda ise %60 ila %80 özür oranı belirlenir. Özür oranının kesin tespiti için bir sağlık kuruluşundan heyet raporu alınması gerekmektedir.

İTF'de (İstanbul Tıp Fakültesi) demans tedavisi mevcuttur. Demans tedavisinde İTF'de ve genel olarak şu yöntemler uygulanmaktadır: - İlaç tedavisi: Kolinesteraz inhibitörleri ve memantin gibi ilaçlar kullanılarak semptomlar yönetilmeye çalışılır. - Bilişsel terapi: Hafıza becerilerini geliştirmek için oyunlar, bulmacalar ve hafıza egzersizleri gibi terapiler uygulanır. - Yaşam tarzı düzenlemeleri: Dengeli beslenme, düzenli egzersiz ve zihinsel aktiviteler gibi değişiklikler önerilir. - Destekleyici tedaviler: Gerçeklik yönlendirme terapisi ve hatırlama terapisi gibi yöntemler kullanılır. Demans teşhisi ve tedavisi için bir uzmana danışılması önemlidir.

Deli dana hastalığı (Creutzfeldt-Jakob hastalığı) ve demans farklı hastalıklardır. Deli dana hastalığı, beyinde bulunan prion proteinlerinin mutasyon geçirmesi sonucu ortaya çıkan, dejeneratif bir beyin bozukluğudur. Demans ise, düşünme, hafıza oluşturma, yargılama gibi bilişsel işlevlerde günlük hayatı etkileyecek ölçüde bozulma olarak tanımlanır.