"Beş Şehir" kitabının ana fikri, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın ifadesiyle, hayatımızda kaybolan şeylerin ardından duyulan üzüntü ile yeniye karşı beslenen iştiyaktır. Bu iki duyguyu "sevgi" kelimesinde birleştiren Tanpınar, bu sevginin çerçevesini Ankara, Erzurum, Konya, Bursa ve İstanbul şehirleriyle çizmiştir. Dolayısıyla, kitabın ana teması, bu şehirlerin yazarın hayatındaki anıları ve kültürel değerler üzerinden anlatılmasıdır.