“Mai ve Siyah” kitabının özeti şu şekildedir: Ahmet Cemil, Mülkiye Mektebi son sınıfa geçtiği yıl babasını kaybeder. İyi derecede Fransızcası olan Ahmet Cemil, evin geçimini sağlayabilmek için kitap tercümeleri yapar ve zengin ailelerin çekilmez, şımarık çocuklarına özel dersler verir. Ahmet Cemil’in iki arzusu vardır: Biri kardeşi İkbal’i iyi biriyle evlendirip ona mutlu bir yuva kurmak; diğeri de arkadaşının kız kardeşi Lamia ile evlenmek. Çalıştığı gazetenin patronu ölünce yerine oğlu Vehbi Efendi geçer. İkbal, hamile olduğu halde kocası tarafından fena halde dövülünce çocuğunu düşürür. Ahmet Cemil, maddi durumunu düzelttikten sonra Lamia ile evleneceği hayalini kurmaktadır ama Lamia’nın abisi, Ahmet Cemil’e kardeşini bir kurmay subayla nişanladıklarını söyler. Artık onun için sadece annesi vardır.