Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Markaların Hikayelerinde" serisinin bir bölümü olan bu belgesel formatındaki video, Burdur Traktör Fabrikası'nın (İSBORA) kuruluş ve çöküş hikayesini anlatmaktadır.
- Video, 1978 yılında Milliyet gazetesinde çıkan ilanla başlayan İSBORA'nın kuruluş sürecini, Turgut Özal'ın yönetim kurulu başkanlığı, Japon teknolojisi kullanımı ve Türkiye'deki traktör talebi hakkında bilgiler sunmaktadır. Ardından şirketin finansal durumu, 24 Ocak 1980 kararlarının etkisi ve iflas süreci ele alınmaktadır. İkinci bölümde ise fabrika arazisinin Enka tarafından satın alınması, 1987-1990 yılları arasındaki konsolidasyon süreci ve sonrasında yaşanan olaylar anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca fabrika arazisinin 2000'li yıllardan itibaren İran, Polonya ve Ukrayna gibi çeşitli yatırımcılar tarafından ilgi görmesi ve son olarak Adalet Bakanlığı'na devredilerek keçi çiftliği olarak kullanılması, Türkiye'deki cezaevi ihtiyacı ve fabrika arazisinin cezaevi olarak kullanılması konusundaki absürtlük üzerine düşünceler de paylaşılmaktadır.
- 00:45Bur Truck'un Kuruluşu
- 1978 yılının Nisan ayında Milliyet gazetesinde Bur Truck'un hisselerinin %25'ini satışa çıkardığı bir ilan yayınlanmıştır.
- Şirket kurulmuş fakat traktör fabrikası henüz inşa edilmemiş durumdaydı ve yatırımcılar yeni bir yatırıma ilk evrelerinde girme imkanı buluyordu.
- Şirketin kuruluşundaki ortaklar Vakıf Bankası, Ercan Holding, Anadolu Makine Çelik Endüstrisi ve 2000'e yakın Burdurlu girişimciydi.
- 01:40Şirketin Gelişimi ve Ortaklık Yapısı
- Bor Truck'ın asıl sahibi ilerleyen yıllarda özellikle yurtdışı müteahhitlik hizmetleri ile bildiğimiz Enka olmuştur.
- 28 Temmuz 1982 tarihli Ticaret Sicil Gazetesine göre Enka'nın payı %27, 30 Ekim 1984 tarihli Ticaret Sicil Gazetesine göre ise hisseler %65'e yükselmiş durumdadır.
- Şirketin sermayesi 300 milyon lira olup, 1 milyar liralık bir yatırımla tesislerin yapılacağı, tesisin 42.000 m² kapalı, 12.000 m² açık alana sahip olacağı ve yılda 30.000 adet traktör üretileceği bilgisi paylaşılmıştır.
- 03:29Traktör Üretimi ve Fabrika Faaliyetleri
- Bur Truck, Japon üreticisi Shibaura'nın Türkiye'de üretilen versiyonu olan bir traktör üretmiştir.
- 1979 yılı Eylül ve Kasım aylarında fabrikaya personel alınacağına dair ilanlar yayınlanmıştır.
- 1981 yılındaki başka bir ilanda fabrikanın faaliyete geçtiğini ve 7 dakikada bir traktör üretebilecek hale geldiğini görüyoruz.
- 04:44Şirketin Finansal Durumu
- 1982 yılına ait bilançoda 1 milyar 7 milyon liralık bir zarar var.
- Gelir tablosuna bakıldığında net satış hasılatı 2 milyar 736 milyon, satılan mal ve hizmet maliyeti ise 3 milyar 214 milyon olarak belirtilmiştir.
- Yüksek maliyetler Bur Truck'ın zarar etmesinin ana nedeni olup, iç pazara çalıştığı için ihracat odaklı bir firma olmadığı için zor durumda kalmıştır.
- 06:30Şirketin Çöküşü ve Özal İlişkisi
- 1989'da Ecevit'in Özal'ın ekonomi politikasını eleştirirken Bur Truck'un iflas ettiğini söylemesi ve "Özal için şirket batıran Turgut" başlığı atılması olmuştur.
- Özal'ı suçlayanlar, Özal'ın şirketin içinde olduğu için değil, Özal'ın politikası nedeniyle şirketin iflas ettiğini belirtmişlerdir.
- 24 Ocak 1980 kararları ile Türkiye ekonomisinin yeniden şekillenmesi sağlanmış, devalüasyon yapılınca ithalat pahalı hale gelmiş ve ihracat teşvik edilmiştir.
- 08:19Dersler ve Enka'nın Durumu
- Bur Truck kendini yeni piyasa koşullarına adapte edememiş ve Türkiye gibi ekonomide keskin kararların alınabildiği, hızlı dönüşümlerin yaşandığı ve kurun çok oynak olduğu bir yerde sadece iç pazara yönelik iş yapmak ve yüksek miktarda ithal girdiye bağlı olmak büyük bir risk olmuştur.
- Enka 80 sonrası hızlı bir büyüme içinde olup, yurtdışı müteahhitlik hizmetleri alanında Irak, Suudi Arabistan, Ürdün, Libya ve Cezayir'de projeleri yolunda gidiyordu.
- Enka, gelen parayı yatırıma yönlendirerek inşaatın yanı sıra sanayiye de giriş yapmış ve zor durumda olan 13-14 tane fabrika satın alarak faaliyet gösterdiği sektörleri portföyünü genişletmiştir.
- 09:27Enka'nın Özelleştirme Süreci
- 24 Ocak 1980 kararlarında Türkiye'de piyasa serbest bir yapıya bürünmüş ve rekabetin parçası olamayan şirketler oyundan elenecek duruma gelmiştir.
- Enka'nın satın aldığı bazı fabrikalar rekabete uygun olmadığı için büyük sorunlar yaşanmıştır.
- 1987-1990 arası Enka'da ciddi bir konsolidasyon gerçekleşmiş, 14 fabrikanın faaliyetine son verilmiş ve 3-4 bin kişinin işine son verilmiştir.
- 10:45Fabrikanın Sonraki Dönemleri
- 1987'de Özcan Ercan'ın Milliyet'teki yazısında fabrikada zırhlı araç üretiminin gündemde olduğu ve FMC ile Nurol İnşaat'ın bu yatırımı ortaklaşa gerçekleştirmeyi planladığı belirtilmiştir.
- 2009 yılında İran'dan 56 kişilik bir heyet, İsparta Sanayi ve Ticaret Odası'nın davetlisi olarak Burdur'a gelmiş ve 25 yıldır atıl duran fabrikayı gezmiştir.
- 2010 Ekim ayında Polonyalı ve Ukraynalı yatırımcıların fabrikaya ilgi gösterdiği haberleri çıkmış, ancak arazi orman kapsamında olduğu için bu yatırımlar gerçekleşmemiştir.
- 12:40Son Gelişmeler
- 2020 yılında Burdur İl Genel Meclis Başkanlığı'nın Facebook sayfasında fabrikaya açık cezaevi yapılması düşünülüyor olduğu paylaşılmıştır.
- 2023 Ocak ayında Demirören Haber Ajansı'nın haberinde, Adalet Bakanlığı'na devredilen arazide Burdur E Tipi Kapalı ve Açık Ceza İnfaz Kurumu İS Yurdu Müdürlüğü bünyesinde keçi çiftliği kurulduğu ve damızlık keçi yetiştirilmeye başlandığı belirtilmiştir.
- İS Bora'nın unutulmayan reklamında Şener Şen ve Erdal Özyağcılar yer almış, reklamda İS Bora'nın gücüne ve yerli üretim olmasına vurgu yapılmış, ayrıca en iyi reklam ödülü almıştır.
- 14:30Sonuç ve Değerlendirme
- Fabrikanın son durumda çiftlik olarak değerlendirilmesi, sanayi amacıyla değerlendirilmesine göre daha olumlu bir gelişme olarak değerlendirilmektedir.
- Türkiye'de cezaevlerine ihtiyaç olduğu kabul edilse de, eskiden fabrika olan bir arazide cezaevi yapılması düşüncesi absürtlük olarak değerlendirilmektedir.
- Türkiye'de suç işleyenlerin cezasını çekmediği ve cezasını çekmeyeceğini bildiği için rahat bir şekilde suç işlemeye devam ettiği vurgulanmaktadır.