Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- TRT Radyo'nun "Düşünceden Duygu'ya" programından bir bölüm olan bu video, sunucu ve psikiyatri uzmanı Arzu Erkan Yüce arasında geçen bir röportajdır.
- Videoda şemalar konusu detaylı olarak ele alınmaktadır. Şemaların çocukluktan itibaren zihnimizde oluşan, genetik olarak aktarılan ve deneyimlerimizle güncellenen bilgi kalıpları olduğu açıklanmakta, duygusal yoksunluk, başarısızlık, haklılık, kendini feda etme, onay arama, bağımlılık, kusurluluk ve sosyal izolasyon gibi çeşitli şemalar incelenmektedir. Ayrıca kaçınma, teslimiyet ve aşırı telafi gibi başa çıkma stratejileri ve şema terapisi ile nasıl denge sağlanabileceği anlatılmaktadır.
- Röportajda şemaların kronik psikiyatri problemlerinin altında yatan temel nedenler olduğu, çocukluk yaşantılarının günümüz davranışlarına etkisi ve şemaların ömür boyu güncellenebileceği örneklerle açıklanmaktadır. Video, bir haftalık programın bir parçası olarak sunulmuştur.
- 01:23Şemalar Nedir
- Şemalar, çocukluktan itibaren, doğmadan önce genetik olarak aktarılan ve daha sonra yaşadıklarımızla biriktirdiğimiz bilgi kalıplarıdır.
- Şemalar ömür boyu güncellenir, örneğin "öğretmenler gaddardır" şeklindeki bir şemanın, farklı öğretmenlerle deneyimlerimiz sonucunda "bazı öğretmenler gaddardır, bazıları değildir" şeklinde değişebileceği gösterilmiştir.
- Şemalar her zaman kötü değildir, örneğin fedakarlık şeması toplum yararına çalışan kişilerde olumlu bir davranış olabilir.
- 03:18Uyum Bozucu Şemalar
- Şema terapide ele alınan şemalar, uyum bozucu şemalardır ve bu şemaların yaptığımız iş ve davranışların bize ve çevremizdekilere zarar verip vermediği önemlidir.
- Fedakar bir anne olmak gerekli olabilir ancak "saçını süpürge etmek" gerekiyor mu sorusu önemlidir.
- Uyum bozucu şemalardan biri olan "kendini feda etme" şeması, sürekli kendini feda eden bir ebeveyn modeli olmanın özel hayatdan uzak kalmasına, kendi ihtiyaçlarının karşılanmamasına ve çocukları büyüdükten sonra yalnız hissetmesine neden olabilir.
- 04:22Duygusal Yoksunluk Şeması ve Başa Çıkma Stratejileri
- Duygusal yoksunluk şeması, "sevilmiyorum, istenmiyorum, hak ettiğim değeri görmüyorum" gibi düşünceleri içerir ve bu duyguları yaratan kişi kendisidir.
- Çocuklukta sevgi alamayan, dışlanan veya şiddet gören bireyler, kendilerini sevdirebilmek için aşırı fedakarlık veya aşırı başarılılık gibi tutum değişiklikleri sergiler.
- Bu başa çıkma stratejileri çocuklukta hayatta kalma ve değerli hissedilme için gerekliydi, ancak büyüdükçe bu stratejilerin güncellenmesi gerekebilir.
- 06:55Başa Çıkma Stratejilerinin Tipleri
- Başa çıkma stratejileri üç ana tipte incelenebilir: aşırı telafi, teslim ve kaçınma.
- Terapide, uyum bozucu işlev gören stratejiler tespit edilir ve güncellenir, iyi olan stratejiler korunur.
- Duygusal yoksunluk şeması genellikle diğer şemalarla birlikte görülür ve tek başına pek görülmeyen, birbirine bağlı bir yapıdadır.
- 09:00Türkiye'de Sıklıkla Görülen Şemalar
- Türkiye'de kendini feda etme, onay arama, bağımlılık, duygusal yoksunluk ve kusurluluk gibi şemalar sıkça görülür.
- Ülkenin kültürel altyapısı ve tarihi (Kurtuluş Savaşı gibi) bu şemaların oluşumunda etkili olmuştur.
- Anne-babalık modelleri de şemaların oluşumunda önemli rol oynamaktadır; günümüzde helikopter anne-babalık ve mükemmeliyetçilik eğilimi yaygındır.
- 11:49Sosyal İsolasyon ve Duygusal Yoksunluk Şeması
- Sosyal izolasyon ve duygusal yoksunluk şeması olan bir kişi, "yeterince sevilmiyorum, değerli değilim" gibi düşünceleriyle "bulunduğum topluluklara ait değilim, iyi sohbet edemem" gibi sosyal kaygıları yaşayabilir.
- Bu durumda üç başa çıkma stratejisi olabilir: kaçınma, teslim ve aşırı telafi.
- Kaçınma stratejisinde, sosyal ortamlardan kaçınmak (partiye gitmemek) kişinin sevilmediğini görmemesini sağlar, ancak bu gerçek sorunu çözmeyebilir.
- 13:03Kaçınma Stratejisi ve Şema Doğrulaması
- Kaçınma stratejisi, olumlu deneyimler yaşamak yerine evde kalmak ve şemayı doğrulamak şeklinde gerçekleşir.
- Kaçınma stratejisiyle geçici bir iyi hissetme yaşanır, ancak kalıcı olmaz ve şema güçlenir.
- Kaçınma, olumlu deneyimler yaşamak yerine evde kalmak ve "gitmediğim için kötü hissetmedim" mantığıyla devam etmektir.
- 14:00Başka Başa Çıkma Stratejileri
- Teslim stratejisinde, şemaya karşı çıkıyormuş gibi davranılır ama aslında şemaya teslim olunur.
- Aşırı telafi stratejisinde, seviliyor ve değerli hissetmek için aşırı abartılı davranışlar sergilenir.
- Aşırı telafi stratejisinin aşırısı, şemayı doğrulayarak uyum bozucu olabilir.
- 16:19Şema Terapisi ve Uygulama Alanları
- Kaçınma, teslim ve aşırı telafi stratejileri tekdüze ve her ortamda aynı şekilde uygulandığında uyum bozucu olabilir.
- Şema terapisi, ilişki sorunları, sosyal çekingenlik, performans kaygısı, terk edilme endişesi gibi sorunların altında yatan asıl sorunu giderir.
- Depresyon, panik bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk ve bağımlılık gibi psikiyatrik problemler şema terapisiyle ilgili olabilir.
- 17:34Şema Terapisi Uygulaması
- Şema terapisi uygulamasında kişinin hayat hikayesi çıkarılıp, tetikleyici yaşantılar ve şemaları benimseme süreci incelenir.
- Bir danışanın, yabancı dilde yapılan bir sunumda espriyi anlamaması ve bunun sonucunda yaşanan depresyon örneği verilmiştir.
- Danışanın çocukluk çağı yaşantıları (okul değişikliği, farklı önlük) ile şeması arasında bağlantı kurulur ve stratejiler değiştirilir.
- 19:42Şema Terapisi Sonuçları ve Öneriler
- Şema terapisi ile sorunlar çözülebilir ve şemalar ömür boyu güncellenmeye devam eder.
- Danışanlar, terapistlerle çalışarak değişim yolunu öğrenir ve gerekirse tekrar güncelleme yapabilirler.
- "Hayatı Yeniden Keşfedin" isimli kitap, şema terapisiyle ilgili esinlendirici örnekler sunmaktadır.