Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Dört Eylül TV'de yayınlanan "İyilik Sağlık" programında sunucu Emer Karacabay, Cumhuriyet Üniversitesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı Uzmanı Doçent Zekeriya Özdemir ile diz ağrısı, eklem kireçlenmesi ve spor yaralanmaları konularını ele almaktadır.
- Program, diz ağrısının sebepleri, eklem kireçlenmesinin gerçek anlamı, menisküs yırtıkları, diz protezi, ön çapraz bağ kopmaları ve eklem faresi gibi diz sağlığı konularını kapsamlı şekilde ele almaktadır. Ayrıca, diz ağrılarından korunmak için kilo kontrolü, diyet, uygun spor yapma ve evde basit travmaların tedavisi hakkında pratik tavsiyeler sunulmaktadır.
- Videoda diz ağrısının genetik faktörlerden, kilo alımından ve yanlış spor yapma alışkanlıklarından kaynaklanabileceği, eklem kireçlenmesinin genetik bir hastalık olduğu ve menisküsün sadece sporcuların değil her yaş grubunda görülebileceği vurgulanmaktadır. Ayrıca, diz protezi uygulamasının uygun hastalarda %90'ın üzerinde hasta memnuniyetine sahip olduğu ve 40 yaş üstü kişilerin spora başlamadan önce kardiyoloji kontrolünden geçmesi tavsiye edilmektedir.
- 00:26Program Tanıtımı ve Konuk Tanıtımı
- Dört Eylül TV'de "İyilik Sağlık" programında diz kireçlenmeleri, diz ağrıları ve spor yaralanmaları konuları ele alınacak.
- Programda Cumhuriyet Üniversitesi Ortopedi ve Travmatoloji Ana Bilim Dalı Uzmanı Zekeriya Özdemir konuk olarak yer alacak.
- Zekeriya Özdemir, 1995 yılında Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi mezunu olup, 2005'ten beri uzman olarak görev yapmakta ve 2 yıl önce doçent olmuştur.
- 02:44Diz Ağrısı ve Sebepleri
- Diz ağrısı, polikliniklerde en sık şikayetlerden biridir ve diz dışı nedenler (bel ağrısı, kalça ağrısı) veya diz içi nedenler (menisküs yaralanmaları, bağ yaralanmaları, kıkırdağın yaralanmaları) olabilir.
- Akut travmalar, kırıklar, tekrarlayan mikro travmalar, dizin uygunsuz şekilde kullanılması veya aşırı spor yapılması da diz ağrısına neden olabilir.
- Polikliniklerde en sık görülen diz ağrısı sebebi, halk arasında "kireçlenme" olarak bilinen osteoartrozdur.
- 04:06Yaş Gruplarına Göre Diz Ağrısı Nedenleri
- Çocuklarda diz ağrısı nedenleri ile erişkinlerde veya orta yaş ve üzeri yaşlarda görülen diz ağrısı nedenleri farklılık gösterebilir.
- Çocuklarda kalça ve bele ait patolojiler, büyüme esnasındaki fizyolojik süreçler, epifiz hastalıkları (büyüme plağı hastalıkları) ve doğuştan gelen menisküs anomalileri diz ağrısı yapabilir.
- Diz ağrıları genetik olabilir; aile öyküsünde osteartroz varsa, bir sonraki kuşakta osteartroz görme ihtimali daha yüksektir.
- 05:59Eklem Kireçlenmesi ve Önleme Yöntemleri
- Eklem kireçlenmesi, halk arasında yaygın olarak kullanılan bir tabir olup, aslında eklem içinde kireç birikimi değil, osteoartroz olarak adlandırılır.
- Eklem kireçlenmesinde değiştirebileceğimiz en önemli faktör kilo olup, ne kadar fazla kiloluysak eklemlerimiz aşınması o kadar hızlı olur.
- Doğru spor yapmanın diz açısından olumlu faydaları vardır, ancak yanlış spor yapmak hem diz sağlığına hem normal sağlığa zarar verebilir.
- 08:42Spor Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Spor yapmadan önce ısınmak ve germe çalışmaları yapmak önemlidir, aksi takdirde diz ağrısının sebepleri arasında yer alabilir.
- Koşu bandı kullanırken uygun zemini olan, altta yumuşak ve tartan desteği olan bantlar tercih edilmelidir.
- Spora uygun, dize gelen yükü azaltabilecek ayakkabılar kullanılmalı ve spor yapmadan önce ısınma yapılmalıdır.
- 09:43Spor ve Ağrı İlişkisi
- Spor yaparken eklemlerde ağrı hissedildiğinde, ağrı bir uyarı olarak değerlendirilmeli ve spor ara verilmeli veya tempo azaltılmalıdır.
- Uygunsuz yapılan spor bile diz ağrısına sebep olabilir, bu nedenle dikkatli ve yavaş tempoda spor yapmak gerekir.
- Diz çökerek temizlik yapmak uzun süre tavsiye edilmez çünkü kıkırdaklara ekstra yük bindirir ve ileride diz ağrısı veya menisküs yırtığı gibi sorunlara yol açabilir.
- 11:40Merdiven Çıkma ve Diz Ağrısı
- Normal, sağlıklı ve normal kilolu insanlarda merdiven çıkıp inmek ciddi diz ağrısına sebep olmaz, tam tersine spor olarak faydalıdır.
- Vücut kitle endeksi 25'in üzerinde olan kişilerde merdiven çıkmak diz ağrısına sebep olabilir.
- Diz ağrısı yayına gelen hastalarda kilo çok önemli bir faktördür ve 2,5 kiloluk bir kilo vermenin bile anlamlı derecede azalmaya yol açtığı görülmüştür.
- 12:51Ayakkabı Seçimi ve Diz Ağrısı
- Aşırı topuklu ayakkabılar patella ile diz kapağı arasındaki eklemde ciddi yüklemeye ve ağrıya sebep olabilir.
- Tamamen düz ayakkabılar da ayak tabanında ve dizlerde ağrı yapabilir, doğru olan ikisinin ortasıdır.
- Yüksek topuklu ayakkabılar günlük alışkanlık olarak kullanılmamalı, sadece özel günlerde ve kısa sürelerde kullanılmalıdır.
- 14:21Bitkisel Tedavi Yöntemleri
- Bitkisel ilaçlar tek başına bir tedavi yöntemi değil, destek (palyatif) veya alternatif tıp yöntemlerinden biridir.
- Öğretim üyesi olarak daha çok bilimsel makalelerle ispatlanmış tedaviler önerilmektedir.
- Bitkisel ilaçlar ticari ürünler olabilir ve insanlar bazen doğru olmayan bilgilere dayanarak kullanabilirler, bu nedenle doktora gitmek ve doktorların onayını almak önemlidir.
- 16:28Erken Teşhis ve Menisküs
- Hastalar bazen en ufak bir diz ağrısı ile erken teşhis için doktora gelirken, bazıları 10-20 sene dizi ağrı pozisyonunda gezebilir.
- Menisküs, vücudumuzda olması gereken, dize binen yükü azaltan önemli bir doku olup, sadece sporcuların değil, çocuklarda, spor yapanlarda ve yaşlılarda da görülebilir.
- Çocuklarda doğuştan menisküs şekil bozuklukları (diskovit misküs) görülebilirken, aktif yaş grubunda daha çok spor yaralanmaları ile karşılaşılmaktadır.
- 20:21Menisküs Tedavisi ve Belirtileri
- İleri yaş menisküslenmesinde cerrahi tedaviye ikinci sırada başvurulur, takılma, kilitlenme gibi semptomlar varsa veya ek bir patoloji varsa cerrahi tedavi önerilir.
- Gençlerde menisküs yırtığı durumunda cerrahi tedavi muhakkak önerilir çünkü tedavi edilmemiş menisküs ileride 30-40'lı yaşlardan sonra saat olarak karşımıza çıkabilir.
- Menisküs yırtılmasının belirtileri: top oynarken aniden bir hareket sonrası dizden tık sesi, şişme, diz kilitlenmesi, otururken ağrı, çöme-atlama sesi gibi sesler ve çömelememe zorluğu.
- 22:00Diz Kilitlenmesi ve Tedavisi
- Diz kilitlenmesi, menisküs boydan boya yırtık (kova sapı) durumunda, yırtık parçanın dizi arasına girmesi ve kişinin dizini açıp kapatamamasına neden olur.
- Diz kilitlenmesi durumunda ilk yapılması gereken çabuk bir doktora başvurmaktır.
- 22:32Diz Kireçlenmesi Tedavisi
- Eskiden diz kireçlenmelerinde daha fazla ameliyatlı çözümler (artroskopik yöntemler) tercih edilirken, şimdi sadece sınırlı vakalarda artroskopik yıkamayla tedavi yöneltilmektedir.
- Artroskopik tedavi, dizde kilitlenme, takılma, şiddetli yaralanma veya eşlik eden başka patolojiler varsa düşünülür.
- Cerrahi tedaviden fayda görmeyen, 60 yaşın üzerinde, gece ağrısı olan, günlük yaşam konforunu bozan hastalarda diz protezi ameliyatı yapılır.
- Basit dizlerde yaş tedavisi, diz içi enjeksiyonlar (hidrolik asit, PRP), fizik tedavi ve kilo verme gibi tedavi yöntemleri uygulanabilir.
- 24:14Diz Protezi Ameliyatı
- Diz protezi, tıbbi ve fizik tedavi yöntemleri sonuç vermediğinde, gece uykudan uyandıran ağrılar, günlük yaşam konforunu bozan hastalarda uygulanır.
- Diz protezi ameliyatında dizin eklem kıkırdağı ve bir miktarda kemik çıkarılır, yerine kobalt, krom veya titanyumdan bir protez konulur.
- Protezlerin ömrü 10-20 yıl arasında olup, erken yaşta diz protezi uygulanırsa birkaç kere değiştirilmesi gerekebilir.
- Uygun hastalarda diz protezi %90'ın üzerinde hasta memnuniyetine sahip bir ameliyat olup, %1-2'lik enfeksiyon gibi komplikasyonlar olabilir.
- 27:30PRP Tedavisi
- PRP (trombositen zengin plazma) bir kök hücre tedavisi değildir, trombositlerin iyileşme ile ilgili faktörlerin salınımından sorumlu olduğu bir yöntemdir.
- PRP tedavisinde kişiden alınan kan laboratuvardan geçirilip santrifüj edilir, trombositten zengin kısmı enjektörle çekilir ve diz gibi uygun yerlere verilir.
- PRP tedavisi saç ekiminde bile kullanılabilmektedir.
- 30:34Ön Çapraz Bağ ve Önemi
- Ön çapraz bağ, dizdeki dört bağdan biridir ve dizi orta kısımdan tam santralden sabitlemesi ve yürüme konforuna fayda sağlar.
- Ön çapraz bağın yokluğunda diz arkaya öne doğru yer değiştirir, boşluk hissi (instabit) yaşanır ve özellikle sporcularda dönme manevralarında şiddetli dönmeler ve ağrılar görülür.
- Uzun süre bağ olmayan kişilerde, özellikle genç yaşlarda ön çapraz bağını koparan kişilerde, 10-15 yıl sürecinde 30-40'lı yaşlarda belki 50-60'lı yaşlarda dizde benzer osetozlar meydana gelebilir.
- 32:10Ön Çapraz Bağ Kopmalarının Sebepleri
- Ön çapraz bağ kopmalarının büyük kısmı sporla ilgilidir, özellikle futbol ve basketbol gibi kontak sporlarında görülür.
- Ani dönüşler, duruşlar veya tek ayağın üzerinde biyot hareketi sırasında zeminde ve ayakkabıda uygunluk eksikliği ön çapraz bağın kopmasına neden olabilir.
- Ön çapraz bağ yırtıkları daha çok gençlerde görülür, ancak son on yılda spor yapma yaşı 40-50 yaşlara çıkmasıyla orta ve ileri yaşlarda da bu durum görülmeye başlamıştır.
- 33:15Ön Çapraz Bağ Kopmalarının Tedavi Yöntemleri
- Eskiden ön çapraz bağ koptuğunda genellikle konservatif tedavi uygulanırdı, ancak son 15-20 yıl içinde artroskopik cerrahinin gelişmesiyle kapalı ameliyatlar tercih edilmeye başlandı.
- Ameliyat sırasında ön çapraz bağı dikmek yerine, vücuttan alınan kendi bağlarından veya kadavra kaynaklı alogreft bağ dokusu kullanılarak yeni bir bağ tespit edilir.
- Ameliyat genellikle gençlerde tercih edilir, ancak 50 yaşın üzerinde aktif spor yapan kişilerde de uygulanabilir.
- 35:09Ameliyatın Uygulanma Koşulları
- Ameliyat genellikle gençlerde uygulanır çünkü gençler aktif kontakt sporları yapmak ister ve erken ameliyat edilmezse orta veya ileri yaşta dizde orso arsoz gelişebilir.
- Orta ve üst yaş gruplarında da çok fazla aktivite varsa ameliyat tercih edilir, ancak yaş ilerledikçe vücudun yenileme mekanizmaları azalır ve başarı düşer.
- 36:09Ameliyat Sonrası Süreç
- Ön çapraz bağ yaralanmasından sonra ameliyat sonrası bir-dört hafta dizlikle kısmi basma ve fizik tedavi süreci başlar.
- Hastalar genellikle dört hafta sonra dizi doksan derece bükebilecek duruma geldiğinde ve kas gücü müsait olduğunda normal aktivitesine dönebilir.
- Koşma olayına dört ayda, spor ve spor benzeri olaylara altı ayda, kontak spor türüne ise en az sekiz-dokuz ay izin verilir.
- 37:50Eklem Faresi
- Eklem faresi, özellikle gençlerde görülen, kıkırdaktan köken alan mikro travmalar sonucu eklem içine düşen ve gezen bir durumdur.
- Hastalar genellikle eklemde takılma, kilitlenme, ağrı ve şişlik şikayetleriyle gelir, MR ile kıkırdak parçasının düştüğü alan görülebilir.
- Erken dönemde yakalandığında konservatif tedavi yapılır, son dönemde ise cerrahi olarak parçanın çıkartılması veya eklemin tekrar tespit edilmesi gerekebilir.
- 39:40Eklem Faresi Tedavisi ve İyileşme Süreci
- Eklem faresi tedavisi sonrası iyileşme süreci ön çapraz bağ gibi uzun sürer ve kişinin yaşına, parçanın büyüklüğüne bağlıdır.
- Vidalama yapıldığında birkaç ay takip edildikten sonra kısmi basma yapılabilir, vidalama mümkün değilse en az dört-altı hafta basma engellenir.
- Fizik tedavi sürecinde dört hafta eklem hareketlerinin açıklığını sağlama, beş-altı haftada kısmi yük verme ve birkaç ayda tam yük verme aşamaları vardır.
- 40:30Diz Sağlığı İçin Önlemler
- Diz sağlığı için kilo kontrolü çok önemlidir, ne kadar kilo o kadar diz ağrısı demektir.
- Uygun spor yapmak gerekir, herkesin aynı sporu yapması mümkün değildir, kişinin yapısına ve çevresindeki altyapıyla uyumlu bir spor seçmesi gerekir.
- Spor yapmadan önce doktora görünmek önemlidir, özellikle 40 yaş üzerindeki insanlar ve kalp rahatsızlığı geçmişinde olan kişiler kardiyoloji kontrolünden sonra spora başlamalıdır.
- 42:13Diz Travmalarında Basit Tedavi Yöntemleri
- Diz, günlük hayatta yürürken, koşarken veya spor yaparken travmaya açık bir bölge olup, küçük travmalarla karşılaşabiliriz.
- Küçük travmalarda ilk olarak soğuk uygulanması gerekiyor, sıcak uygulamak ödemi, şişliği ve ağrıyı artırabilir.
- Eğer ağrı çok basitse, şişlik fazla değilse ve diz açıp kapatmakta zorlanılmıyorsa, basit soğuk uygulaması veya anti-inflamatuar ağrı kesici ilacı yeterlidir.
- 44:55Kaplıca Tedavisi
- Kaplıca, binlerce yıldır uygulanan bir tedavi yöntemi olup, özellikle yaşlı hastalarda diz ağrılarını gidermek için tercih edilir.
- Tüm diz ağrılarının çözümü kaplıca değildir, hangi ağrıların kaplıca ile düzelebileceğini fizik tedavi doktorundan danışmak gerekir.
- Kaplıca tedavisine giderken kişinin diğer hastalıkları (şeker hastalığı, tansiyon, beyin hastalıkları) hesaba katılmalıdır.
- 46:47Diz Ağrısı Önleme Tavsiyeleri
- Diz ağrıları arasında genetik yatkınlık gibi değiştirilemez risk faktörleri vardır, ancak kilo kontrolü gibi değiştirilebilir faktörler vardır.
- Kilo vermek, diz ağrılarını azaltmak için en etkili tedavi yöntemlerinden biridir ve 2,5-3 kiloluk bir kilo vermek anlamlı değişikliklere yol açabilir.
- Aktif bir yaşam, altyapısına uygun spor yapmak ve haftada en az 2-3 kere spor yapmak tavsiye edilir.
- Alternatif tedaviler sadece palyatif ve destek görevi görür, herhangi bir tedavi için mutlaka bir hekimin kılavuzunda kullanılmalıdır.