Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Beykent TV'nin "Çocuk Gelişimi" programında uzman psikolog Ayşen Kayahan (Ayşen Hoca) ile yapılan bu röportajda, disleksi (özgül öğrenme güçlüğü) konusu detaylı olarak ele alınmaktadır.
- Program, disleksinin ne olduğu, belirtileri, tanılama süreci ve diğer bozukluklarla nasıl ayırt edileceği ile başlayıp, disleksinin hafif, orta ve ağır düzeylerini açıklamaktadır. Daha sonra disleksili çocukların eğitim ihtiyaçları, bireyselleştirilmiş eğitim programları, görsel öğrenme stilleri ve bu duruma yönelik etkili stratejiler anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca disleksili çocukların özgüven sorunları, parlayan alanları (resim, müzik, mekanik beceriler gibi) ve ailelerin bu durumla nasıl başa çıkabilecekleri konuları da ele alınmaktadır. Konuşmacı, disleksinin yapısal bir durum olduğunu, ancak iyi eğitimle ve stratejilerle yönetilebileceğini vurgulamakta ve terapistlerin rolü ile ekip çalışmasının önemi hakkında bilgiler vermektedir.
- 00:38Özgül Öğrenme Güçlüğü ve Disleksi
- Özgül öğrenme güçlüğü (disleksi) eğitim hayatı boyunca çocukların en sık karşılaştıkları sorun alanıdır.
- Tanılama genellikle ilkokula başlanan ilk yılda, okuma yazma kazanımında sorunlar nedeniyle yapılır.
- Zeka ve algılama normal olmasına rağmen yazıyı, harfleri öğrenememe ve harfleri karıştırma özellikleriyle ilkokulun ikinci döneminde başvurular yapılır.
- 02:09Disleksinin Uzun Süreli Etkileri
- Disleksi okul öncesi dönemden başlayan bir süreçtir ve okuma yazma kazanımından sonra okuma hızı, çarpım tablosu ve yabancı dil ile ilgili sorunlar ortaya çıkar.
- Motor becerilerde (el-göz koordinasyonu, ayak-göz koordinasyonu) ciddi sıkıntılar yaşanır.
- Disleksi, yazma bozukluğu (disgrafi) ve matematik bozukluğu (disk) olmak üzere üç alt kategoride tanımlanır.
- 04:47Disleksi ve Diğer Bozuklukların Farkı
- Disleksi zihinsel engellilikle (zeka yetersizliği) ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğuyla karıştırılabilir.
- Dislekside belirgin harf karıştırmaları (b ile d, m ile n), harfleri ters yazma ve noktaları unutma gibi disleksiye özgü hatalar görülür.
- Dikkat eksikliğinde genellikle cümlenin sonundaki harfler karıştırılırken, dislekside cümlenin başındaki, ortasındaki veya sonundaki harfler karıştırılabilir.
- 06:14Disleksinin Duygusal Etkileri
- Disleksi okul öncesi dönemde fark edilebilir ve destek alındığında akademik hayatına avantaj sağlar.
- Bilinmediği zaman çocuk, aile ve öğretmen tarafından anlaşılmadığı için tembel, unutkan veya zihinsel sorunu olduğu düşünülür.
- Çocuk yapısal olarak yapamadığı şeyleri keyfi yapamıyormuş gibi algılandığı için zor durumda kalır.
- 07:43Disleksi Belirtileri ve Destek
- Disleksi olan çocukların konuşmalarında gecikme, sesleri ayırt etmekte zorluk, isimleri hatırlamada zorluk ve renkleri hatırlayamama gibi sözel gelişimde farklılıklar görülür.
- Motor becerilerde sağa solu karıştırma, solak olma, yanlış kalem tutma ve harfleri aşağıdan başlayarak yazma gibi özellikler görülür.
- Okula başlayınca fark edilip tanı konulduğunda, hafif disleksi durumlarında bireysel destekle iyi ilerleme sağlanabilir, orta-ağır durumlar için daha uzun süreli ve kişiselleştirilmiş çalışmalar gereklidir.
- 09:57Disleksili Çocukların Eğitim Hakkı
- Ailelerin disleksili çocuklarının eğitim ihtiyaçlarını planlaması, okul ve öğretmenle işbirliği yapması, gerekirse RAM'dan rapor alıp özel destek alması gerekir.
- Disleksili çocuklar için BEP programlarından yararlanarak daha uzun süreli sınava girebilir, farklı bir matematik öğretmeninden ders alabilir veya yazman okutman verilebilir.
- Dört sınıftan sonra sınavlara girdiğinde okuma için okutman sınavları, ek süre veya tek başına sınava girmesi sağlanabilir.
- 11:11Disleksinin Özellikleri ve Sıklığı
- Tüm dislektik çocuklar aynı özellikleri göstermez; kimisi yazmada, kimisi okumada, kimisi dikkatle birleştiğinde motor becerilerde sıkıntı yaşar.
- Disleksinin sıklığı Türkiye'de yüzde beş ile on arasında olup, her sınıfta en az bir öğrenci bulunur.
- Hafif, orta ve ağır düzeye göre bireyselleştirilmiş eğitim programı oluşturulur ve çocuklar belli haklara sahip olurlar.
- 12:35Disleksinin Düzeyleri ve Özellikleri
- Hafif düzeyde okuma, yazma, dinleme, anlama, matematik ve motor koordinasyon becerilerinde bir ya da birkaçında sıkıntı görülür ve daha küçük sınıfta öğretmenin birebir ilgisiyle destek alınabilir.
- Orta düzeyde çocuk uzun süreli ve sürekli özel eğitim alması gereken, bire bir öğretmeniyle sürekli destek alması gereken bir durumdur.
- Ağır düzeyde tüm desteklere rağmen akademik zorluklar devam eder ve ilerleme istenen oranda olamaz, bu çocuklar sınıf içerisinde ayrı sınava girmek hakkına sahiptir.
- 14:29Rapor Alma Süreci ve Önemi
- Aileler rapor almak konusunda endişe yaşarlar çünkü engelli raporu olarak etiketleyici olabileceğini düşünürler.
- Rapor alma süreci hekim, çocuk psikiyatri uzmanlığı ve RAM'da değerlendirme aşamalarından oluşur.
- Rapor almak çocuğun yararına olacaksa ve hayatını kolaylaştıracaksa ailelerin kaçınmaması gerekir.
- 15:45Disleksili Çocukların Zeka Düzeyi ve Dikkat Eksikliği
- Disleksili çocukların zekasında problem yoktur, zeka normal veya normalin üstünde olup dahi de çok çıkabilir.
- Bu çocukların zekaya uygun olmayan akademik çıktıları vardır, özellikle okuma yazma kazanımında sıkıntı yaşarlar.
- Disleksili çocukların yüzde altmışında dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanısı alınır ve ilaç tedavisi önerilebilir.
- 18:10Disleksili Çocukların Yetenekleri
- Disleksili çocuklarda yapamadıkları değil, yapabildikleri mutlaka bir şeyler vardır ve onlara odaklandığında onları parlatabilirsiniz.
- Bazı disleksili çocuklar resimle, enstrüman çalmada veya matematik problemlerinde üstün yeteneklere sahip olabilirler.
- Bu yetenekli çocuklar üstün zannedilip, Türkçe gibi uzun okuma parçalarında zorlandığında ağır ithamlarda bulunulabilir.
- 19:01Disleksik Çocukların Eğitiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Okulun ilk yıllarında çocuklar Türkçe ve matematik gibi temel becerileri kazanırken, okuma-yazma ve matematik işlemleri konusunda zorlanırlar.
- Disleksik çocukların yeteneğinin iyi olduğu ve parlayabileceği bir alan (resim, müzik, mekanik beceriler gibi) olmalı ki kendilerini gösterebilsinler.
- Çocukların parlayan alanlarını ortaya çıkarmak, özgüvenlerini ve kendilerine olan saygısını geliştirmek için önemlidir.
- 20:39Motivasyon ve Denge
- Çocukların parlayan alanları çok ortaya çıkınca, diğerlerinin beklentileri artabilir ve tembellikle ilgili yorumlara açık hale gelebilirler.
- Çocukların motivasyonunu öğrenemediği alandan öğrenebildiği alana çevirmesine sebep olmamak için dengeli bir yaklaşım gereklidir.
- Hem aile hem de okulun bu dengeyi kurması önemlidir.
- 21:54Aile ve Okulun Rolü
- Aile bazen disleksiyi kabullenmekte zorluk yaşayabilir ve sadece çocuğun parlayan alanlarını ön planda tutabilir.
- Okuma hızı, çocuğun zihinsel kapasitesine göre değerlendirilmeli ve ortalamaya doğru yükseltilmelidir.
- Çocuğun sadece parlayan alanlarına değil, zorlandığı alanlara da eğilmek ve çalışmak gerekir.
- 23:27Disleksinin Kabulü ve Tedavisi
- Aileler genellikle disleksiyi önce kabullenmez, sonra tedavi edeceklerini düşünürler.
- Disleksi ömür boyu süren bir spektrumdur ve bir hastalık değildir.
- Hafif düzeyde disleksi olan çocuklar iyi bir eğitimle giderek kayıpları yaşamadan hayatlarını iyi idam edebilirler.
- 24:46Disleksik Çocukların Öğrenme Stratejileri
- Disleksik çocuklar zeka iyi olunca iyi stratejiler geliştirirler ve zorlandıkları alanlarda kendilerini yönlendirebilirler.
- Çizgi romanlar gibi farklı formatlar, disleksik çocuklara okuma alışkanlığı kazandırmada yardımcı olabilir.
- Görsel öğrenme stillerine sahip disleksik çocuklara okuduğunu görsel olarak kodlamasını sağlayacak stratejiler geliştirilmelidir.
- 27:04Disleksi Tanı ve Değerlendirme Süreci
- Disleksi tanı koymak için aileden ve öğretmenden bilgi alınır, ayrıca ince motor beceriler, bilişsel beceriler ve dikkat gibi alanlarda testler yapılır.
- Bu testler sayesinde çocuğun anlama öğrenme becerileri, bilişsel becerileri ve dikkat profili çıkarılır.
- Çocuğun güçlü yanları, zayıf yanları ve zorlandığı alanlar belirlenerek müdahaleler daha kolay hale gelir.
- 27:58Görsel Öğrenme Stili ve Öğrenme Yöntemleri
- Görsel becerileri iyi olan çocuklar (örüntü, görsel, fotoğrafik hafızası güçlü) için görselleştirme ve hikaye anlatma yöntemleri daha etkilidir.
- Bu çocuklar sağ beyin ağırlıklı, daha fotoğrafı, sezgisel, sanatla ilgili ve duyarlı olurlar.
- Öğrenme stilleri görsel, işitsel ve yaparak/yaşayarak öğrenme olmak üzere üçtür ve bu üç öğrenme stiline hizmet edecek etkinlikler yaratmak çocukların daha kolay öğrenmesini sağlar.
- 29:21Öğrenme Stratejileri ve Aile Sorunları
- Çocuklar bazen hareket ederken daha çok öğrenirler, örneğin hikaye top oynayarak anlatılabilir.
- Sözel olarak anlatılan bilgiler bu çocukların en zorlandığı alan olduğundan, daha fazla yapma, etme, yaşayarak ve deneyimleyerek öğrenme yöntemleri kullanılmalıdır.
- Aileler disleksi durumunda travmatizasyon yaşayabilir, ümidini kaybedebilir veya yanlış destek vererek çocuğa yetersizlik mesajı verebilir.
- 31:56Disleksi Tedavisi ve Koordinasyon
- Disleksi tedavisinde okul, öğretmen, özel öğretmen, bireyselleştirilmiş desteği verecek öğretmen, özel eğitimci ve terapist koordinasyonu gereklidir.
- Terapist özel eğitim vermez, danışmanlık yapar, bilgilendirme sağlar ve koordinasyonu sağlar.
- Terapist, çocuğun duygusal ihtiyaçlarını takip eder, aileye danışmanlık yapar ve çocuğun semptomlarını öngörerek önerilerde bulunur.
- 33:49Disleksi Hakkında Önemli Bilgiler
- Disleksi, çocukların keyfi veya tembellik olmadığı, yapısal bir durumdur ve çocuklar böyle doğarlar.
- Bu çocuklar renkleri tanıyamaz, harfleri ayırt edemez, heceleyemez ve otomatik okumaya geçemezler.
- Disleksi durumunun fark edilmesi, daha çok insanın, eğitimcinin ve ailenin bu konuda bilgi sahibi olması önemlidir.