Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, CNN Türk'te yayınlanan "Gündem Özel" programının bir bölümüdür. Sunucu Deniz Bayramoğlu, Ayfer Yavi (Slow Food hareketinden), Dr. Eyüp Yılmaz (tıbbi beslenme danışmanı), Prof. Dr. Metin Başaranoğlu (akademisyen, yazar, Bezmialem Vakıf Üniversitesi gastroenteroloji öğretim üyesi) ve Dr. Ayça Kaya (iç hastalıkları uzmanı) gibi uzmanlarla birlikte beslenme konusunu ele almaktadır.
- Program, obezite salgını, sağlıklı beslenme tarzı ve besinlerin sağlık üzerindeki etkileri üzerine odaklanmaktadır. Konuşmacılar, besinlerin oksidasyon redüksiyon potansiyeli (ORP) değerleri, protein tüketiminin kanser oluşumuna etkisi, medyanın beslenme konusundaki rolü ve sağlıklı beslenme yöntemleri gibi konuları tartışmaktadır. Video, obezite sorununa çözüm önerileri sunmayı amaçlamaktadır.
- Programda ayrıca, 19. yüzyıldan günümüze kadar olan süreçte endüstri devrimi, yeşil devrim ve teknolojik gelişmelerin beslenme alışkanlıklarını nasıl etkilediği, İskandinav toplumlarının sağlıklı yaşam tarzı, vitamin kullanımı ve gıda etiketleme sistemleri hakkında bilgiler paylaşılmaktadır. Konuşmacılar, sağlıklı beslenme için doğru beslenme ve yaşam tarzı değişikliklerinin gerekliliğini vurgulayarak, bilgi kirliliği ve konuşan uzmanların kalitesi gibi konuları da ele almaktadır.
- 00:13Programın Tanıtımı
- CNN Türk ekranlarında gündem özel programında Deniz Bayramoğlu sunuculuk yapıyor.
- Programda Slow Food hareketinden Ayfer Yavi, tıbbi beslenme danışmanı Dr. Eyüp Yılmaz, Bezmialem Vakıf Üniversitesi gastroenteroloji bilim dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Metin Başaranoğlu ve iç hastalıkları uzmanı Dr. Ayça Kaya konuk olarak yer alıyor.
- Programda beslenme meselesi, obezite artışı ve sağlıklı beslenme tarzı hakkında konuşulacak.
- 01:28Beslenme Konusundaki Kafa Karışıklığı
- Beslenme konusunda kafa karışıklığı sadece tüketicilerin değil, bilim insanlarının bile yaşadığı bir durum.
- Kafa karışıklığının temelinde 18-19. yüzyılda başlayan endüstri devrimi, 2. Dünya Savaşı sonrası artan nüfus ve yeşil devrim gibi tarihsel süreçler yatıyor.
- Yeşil devrim (1950'ler-1970'ler arasında) melez tohumlar, kimyasal gübreler, pestisitler ve herbisitlerin yaygınlaşmasıyla başlamış.
- 04:14Yeşil Devrimin Etkileri
- Amerika'da yapılan araştırmalara göre organik olarak yetişen soya, mısır ve buğday endüstriyel üretimden %31 daha verimli olduğu ortaya çıkmış.
- Yeşil devrimle monokültür üretim başlamış, küçük çiftçilik yok olmuş ve araziler büyük şirketlerin eline geçmiş.
- Çiftçiler ilaç fiyatları nedeniyle borçlanmaya başlamış, topraklarından kaybetmiş ve kente göç etmeye başlamış.
- 06:251980'lerden Sonraki Değişimler
- 1980'lerden sonra her mevsimde her ürünün marketlerde bulunması, ebeveynlerin beslenme konusunda kafa karışıklığına neden olmuş.
- Kadınların iş hayatına girmesiyle fast food, paketli gıdalar ve endüstriyel gıdalar yaygınlaşmış.
- Teknolojinin hızlı yaşamla birlikte girmesi, insanların sofradan kopmasına ve dışarıda yemek yemeye başlamasına neden olmuş.
- 09:33Tıbbi Beslenme Bakış Açısı
- Tıbbi beslenme açısından bakıldığında, besinle bakış açımızda bir sorun var.
- Kilo almayan bir gıdanın makbul olduğu anlayışı bir kafa karışıklığıdır.
- Tıbbi besleme açısından baktığında, yüksek yağ içeren besinler (antep fıstığı, badem, ceviz) hücreleri onarır ve damarları temizler, ancak diyet psikolojisi bu besinleri kilo almak için sorun olarak görür.
- 11:14Besinlerin Gıdaya Entegrasyonu
- Tıp fakültelerinde besinlerin gıdaya entegrasyonu konusu öğretilmediği için bu bilgiyi anlaşılır hale getirmek gerekiyor.
- Diyetisyenlik fakülteleri bu konuyu daha iyi ele almalı.
- Badem örneğinde, kavrulmamış bademin ORP değeri eksi yüz iken, kavrulduğunda artı ikiyüz oluyor ve radikal üreten bir gıdaya dönüşüyor.
- 12:47ORP Değerleri ve Besinlerin Etkileri
- Elmanın ORP değeri eksi yüzelli, blueberry ve yaban mersininin eksi sekizyüz, pancarın ise eksi sekizyüzün üzerindedir.
- Pişirilen gıdalar negatif ORP değerlerini kaybediyor, pozitife dönüyor ve oksidatif oluyor.
- Vücuttaki faaliyetlerin sürekli bir çöp üretmek gibi bir durumu vardır ve bu çöpleri temizlemesi için yediklerimizin temizleyici gücünü kullanırız.
- 14:11Besinlerin Biyoaktivitesi
- Besinlerin içindeki enerjiler, kalori değerleri ve besin değerlerinin biyoaktivitesi (canlılığı) ayrı konulardır.
- Bir elmanın ORP değeri eksi yüzelli iken, aynı elmanın suyu dörtyüz artı dörtyüz oluyor ve çöpü temizleyebilmek yeteneğinde olan bir gıdanın suyu, vücuta yüzelli çöp getirerek serbest radikal çöplüğüne dönüştürüyor.
- Haftada iki defa şekerli içecek içmek yüz mililitre kanser riskini yüzde onsekiz oranında artırıyor.
- 15:33Alman Savaş Gemisi Olayı
- 1945 yılında Alman savaş gemisi, ticaret yolları üzerindeki bir noktada bir yıl bekleyerek Amerika'nın Avrupa ile yaptığı ticareti bloke etmeye çalışıyordu.
- Geminin içinde iki bin kişi vardı ve altı ay sonra yüzonbir genç askerin ölümü ve beşyüzelli genç hastanın yatalak düzeyde skorbüt (C vitamini eksikliğinden kaynaklanan kolajen dokularının bozulması) olduğu raporlandı.
- Otopsi raporlarına göre gemide canlı gıda yoktu ve sınırlı miktardaki salata ve meyvelerin tüketimini yapan komutan ve yönetim kadrosunda hastalık olmamıştı.
- 17:46ORP ve Vücut Denge
- ORP elektrikli bir faktördür ve vücutta belli bir potansiyeli vardır.
- Bizi şarj eden şey eksi ORPli besinler, bizi tüketenler pozitif ORPli besinlerdir.
- Kişinin günlük tüketimi kiloya göre değişmekle birlikte eksi beşbin ORP olarak ölçümlenmiş ve iki tabak salata tüketen birisi günlük temizliği için gerekli olan ORP'yi elde ediyor.
- 18:40İnsan Ömrünün Uzaması ve Sağlık Sorunları
- İnsan ömrü uzadığı için koruyucu hekimlik çok önemlidir.
- 100 yıl önce insanlar ortalama 60-65 yaşına kadar geliyor ve 5-6 çocuğu vardı, günümüzde ise 40-55 yaşını süren insanların 95 ve üzerini görme şansı %50'nin üzerinde ve 1-2 çocuğu var.
- Eğer kendimize iyi bakmazsak, bu yaşlarda gelecekte çocuklarımız bizim hizmetçilerimiz olabilir.
- 20:47Türkiye'de Obezite Artışı
- TURDEP araştırmasında 12 yıl içinde erkekler 8 kilo, kadınlar 6 kilo fazla kilo almış, kadınların bel çevresi 6 santim, erkeklerin bel çevresi 8 santime yakın genişlemiş, boylar birer santim uzamış ve ortalama yaşam süresi dört yıl uzamıştır.
- Toplumda obezite görünme oranı %32'lerde, fazla kilolu olanlar da eklenince neredeyse her iki kişiden birinin sağlık problemi fazla kilo.
- Fazla kilo sağlık problemi olunca mucizevi çözümler çıkmaya başlamış, tıbbi endikasyonu olmayan, kısa vadede çok hızlı kilo kaybı vadeden diyetler ortaya çıkmıştır.
- 22:10Diyet Endüstrisi ve Kilo Alma Nedenleri
- Diyet kelimesi "bedel ödemek" demektir ve bu diyetler sürdürülebilir değildir, kısa vadede hızlı kilo kaybetsek bile uzun vadede kilo geri alınır.
- Kilo alma nedenleri çok karmaşıktır: hormonlar, metabolizma, yeme içeriği, yeme davranışı, hareket, stres, genetik ve kullanılan ilaçlar.
- Bir hasta örneğinde, insülin tedavisi sırasında iştah açan insülin hormonu nedeniyle hasta 5 yılda 120 kiloya ulaşmış, ancak insülin tedavisi kesildiğinde iştahı, açlık krizleri ve karbonhidrat isteği kalmamıştır.
- 26:16Sağlık Sorunlarının Yaygınlığı
- Yanlış beslenme sonucu 40'lı ve 50'li yaşlarda hipertansiyon, diyabet ve koroner arter hastalığı gibi sorunlar ortaya çıkmaktadır.
- 2015 yılında yapılan bir araştırmaya göre her gün 189 kişi obezite ve buna bağlı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybediyor, bu da bir uçak dolusu insanın bu nedenle hayatını kaybetmesi anlamına geliyor.
- 27:58İskandinavların Beslenme Yaklaşımı
- Konuşmacı, Amsterdam'da düzenlenen bir Avrupa toplantısında İskandinavların beslenme yaklaşımını anlatıyor.
- İskandinavlar uzun yaşayacaklarını biliyor, düşük stresle ve fizik aktif olarak yaşayarak sağlıklı olduklarını düşünüyorlar.
- İskandinavlar organik beslenme konusunda para meselesi olduğunu belirtiyor ve vitamin almanın gerekli olmadığını düşünüyorlar.
- 29:33Sağlıklı Beslenme Sistemleri
- İskandinavlar marketlerde "trafik ışık sistemi" adı verilen bir sistem kullanıyorlar; ürünlerin üzerine yeşil, sarı ve kırmızı etiketler koyarak sağlıklı beslenme konusunda rehberlik yapıyorlar.
- Kanada'da ise kalp ve inme riski içermeyen ürünlerin üzerine özel bir amblem yapıştırılıyor.
- Günümüzde kötü beslenme kalp krizi, erken ölüm ve felç gibi sağlık sorunlarına yol açabiliyor.
- 30:48Obezite ve Beslenme Sorunları
- Türk toplumunda sağlıklı olmanın farkındalığına varılmış ve nasıl sağlıklı kalınacağı araştırılıyor.
- 2012'de CDC ve Dünya Sağlık Örgütü, obezitenin bir epidemidir ve acil çözüm bulunması gerektiğini belirtmiş.
- Beslenme kötü olursa, fruktoz şurubu ve trans yağ gibi içerikler hipertansiyon, kalp hastalığı ve kanser gibi sağlık sorunlarına yol açabiliyor.
- 31:44Beslenme Bilgilerinin Kaynağı
- İnternet üzerinden bilgi kirliliği yaşanıyor ve bu bilgiler halk tarafından yoğun şekilde alınıyor.
- Konuşan uzmanların bilimsel dayanağı olup olmadığı önemlidir; Amerika'da tıp profesörleri kliniğe geçmeden önce iki yıl laboratuvar çalışması yapıyorlar.
- Toplum, uzmanların söylediklerinin doğru ve yanlış olduğunu ayırt edemiyor.
- 32:45Endüstrinin Beslenme Üzerindeki Etkisi
- Endüstrinin halktaki kafa karışıklığını sevdiği ve halkı korku ile beslediği belirtiliyor.
- Endüstri, yağdan korkulan bir toplumda "düşük yağlı" ürünler sunarak bilinçaltına yerleşiyor.
- Harvard'da çıkan bir çalışma, tatlandırıcıların da erken ölüm, total ölüm ve kanserlerde artış olduğunu gösteriyor.
- 33:45Endüstri Sponsorluklarının Etkisi
- Sağlık enstitüleri, meşrubat firmaları tarafından desteklenerek diyetisyenler, kardiyologlar ve doktorlar çalıştırılıyor.
- Amerika'da yapılan bir meta-analiz sonucunda, endüstri sponsorluğunda yapılan çalışmalarda şekerli içeceklerle kanser veya ölüm arasında ilişki kurulamadığı belirtiliyor.
- Endüstri sponsorluğunda yapılan çalışmaların sonuç kısmında "yeterli bir bağ kurulamamıştır" ibaresinin çıkma ihtimali, endüstri sponsorluğunda yapılmayan çalışmalara göre beş kat fazla.
- 35:27Medyada Beslenme Bilgilerinin Yanlış Sunumu
- Konuşmacı, medyada reyting yükselmesi uğruna yalan yanlış bilgilerin pompalandığını belirtiyor.
- Bir yumurta yemek faydalı olsa da, dört yumurta yerseniz yaklaşık bin miligram kolesterol alabilirsiniz, ancak medyada "her sabah on yumurta yiyebilirsiniz" gibi yanlış bilgiler yayılıyor.
- Televizyoncular, reyting yükseltmek için insanları şaşırtan cümleleri söyleyen kişileri daha çok televizyonlara çıkarmaya çalışıyorlar.
- 36:56Bilimsel Beslenme Önerileri
- Bilimsel olarak beslenmede Dünya Sağlık Örgütü'nün söylediği ve binlerce araştırmanın desteklediği şey, orta dereceli karbonhidrat içeren, düşük yağlı ve yeteri kadar proteinli bir beslenme şeklidir.
- Çok düşük karbonhidratlı, yüksek proteinli ve ketojenik diyetler kısa vadede hızlı kilo verdiriyor, ancak bu diyetler kısa vadede kalıcı sonuçlar vermiyor.
- Konuşmacı, devletin politika olarak rehber kitaplar oluşturması gerektiğini ve bilimselliğini ispatlamış kişileri bu konuda toplaması gerektiğini vurguluyor.
- 39:23Asitli İçeceklerin Kanserojen Etkisi
- Konuşmacı, onkoloji serisinde hastalara beslenme destekleri verirken kolon kanseri ve meme kanseri hastalarının ortak beslenme alışkanlıklarının içerisinde istisnasız asitli içecekler olduğunu gözlemlemiş.
- Asitli içeceklerin pH değeri 2,29 olup, sirkenin pH değeri 3,5 olduğundan, asitli içeceklerin çözücü gücü sirkenin on katıdır.
- Asitli içeceklerin plastik şişelere konulması, plastiklerin kanserojen etkisini artırır ve bu durum kanser riskini artırır.
- 41:42Protein ve Kanser İlişkisi
- Onkogenez çalışması, proteinlerin kanser genliğini nasıl replik ettiğini ve kanser genlerinin ortaya çıkmasını açıklıyor.
- Yoğunlaştırılmış proteinli diyetlerle beslenen kişiler, proteini bol bulan çekirdeklerin kendini yenileme ihtiyacı hissetmesiyle kanser genlerinin replik olduğu bir duruma girer.
- Kanserojen bir şey yendiğinde, kanserojen genler ortaya çıkmaya başlar.
- 42:24Filipinler Örneği
- Filipinler'de yer fıstığı dağıtılan bölgede kanser çok çıkarken, diğer tarafta yoktu.
- Prof. Dr. Colve Essation, kanserin olduğu bölgenin zengin, eti sütü bol bulan bir bölge olduğunu ve diğer tarafın öyle olmadığını gözlemlemiş.
- Kanser oluşumunun sebebi tek başına bir mekanizma değil, hayvansal protein gibi provoke eden bir şeyin beraberinde ilerlemesidir.
- 43:17Anadolu Mutfağı ve Beslenme
- Anadolu mutfağında bulgurla beraber mercimek gibi besinlerin bir arada tüketilmesi, doğaçlama olarak yapılmış bir yemek yünüdür.
- Beyaz un ve şeker çok zararlı denilse de, vücudumuz bunları isteyebilir ve börek gibi yiyecekleri tüketebiliriz.
- Böreğin yanında ayran, yoğurt, salata, balgam suyu veya sirkeli su içmek, böreğin zararını kısmen yok edebilir.
- 44:44Simit ve Susam
- Simit üzerindeki susamlar hücre onarımını ve detoksasyonu için değerli bir besindir.
- Susamlar vücuttaki ağır metalleri temizleyen bir gıdadır.
- Fırında görülen ısıyla susamların moleküler yapısı deforme olur, bu nedenle susamların zarar görmemesi için hamuru susamsız fırına atıp, sıcakken susamlı yumurta veya pekmezle süslemek gerekir.
- 46:12Gıdaların Hücreye Ulaşması
- Bir gıdayı hücreye ulaştırmak, bir elemanı işe almak gibi düşünülebilir; gıdayı yiyoruz çünkü hücrede çalışsın diye.
- Hücre içerisinde çok önemli fonksiyonlar vardır ve bu fonksiyonları yerine getirebilme yetkisini kaybettiren davranışlar vardır.
- Yumurta, Türk toplumunun doğru yemeyi öğrenmesi durumunda zeka düzeyini yükseltebilir ve okul başarısını artırabilir.