Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Ekranların En Hafızası Kuvvetli" programında moderatör Açelya Akkoyun, nöroloji uzmanı Prof. Dr. Osman Tanık ile Alzheimer hastalığı hakkında kapsamlı bir röportaj gerçekleştiriyor. Prof. Dr. Tanık, kırk yıllık tecrübesine dayanarak konuyu ele alıyor.
- Video, Alzheimer hastalığının tanımı, belirtileri, risk faktörleri, patolojik mekanizmaları ve tedavi yöntemleri üzerine odaklanıyor. Program, hastalığın genetik faktörler, diyabet, hipertansiyon gibi damar hastalıkları ve beslenme bozuklukları gibi risk faktörlerini açıklayarak başlıyor, ardından erken teşhis yöntemleri ve önleme stratejileri hakkında bilgiler sunuyor.
- Programda ayrıca beyin sağlığı için faydalı gıdalar (Akdeniz diyeti, ketojenik diyet, brokoli, avokado, zeytin, susam yağı, tahin pekmez), uyku düzeninin önemi ve pandemi döneminde Alzheimer hastalarının yaşadığı zorluklar gibi konular da ele alınıyor. Prof. Dr. Tanık, Alzheimer hastalarının davranış bozuklukları, unutkanlık ve halüsinasyonlar gibi belirtilerini anlatırken, bakıcıların şefkatli olması gerektiğini vurguluyor.
- 00:13Alzheimer Hastalığı Hakkında Genel Bilgiler
- Alzheimer hastalığı, 1901 yılında Alman doktor Alfred Alzheimer tarafından tanımlanmış bir hastalık olup, 1966'lı-70'li yıllardan beri aynı klinik tablo ile tarif edilmektedir.
- 1940'lı yıllarda ortalama yaşam beklentisi 50 civarındayken, günümüzde ortalama yaşam beklentisi 80 civarında olup, 85 yaşından sonra her iki kişiden biri Alzheimer hastalığına yakalanmaktadır.
- Dünya Sağlık Örgütü'ne göre 2019 verilerine göre dünyada 20 milyon, Türkiye'de 600 bin civarında Alzheimer hastası bulunmakta ve 2050 yılında bu sayı 50 milyona ulaşacaktır.
- 07:25Alzheimer Hastalığının Nedenleri ve Belirtileri
- Alzheimer hastalığı çok faktörlü bir hastalık olup, genetik faktörler (anne-baba hastalığı), diyabet, hipertansiyon, kafa travmaları, tiroid bozuklukları ve kolesterol yüksekliği gibi biyokimyasal veriler hastalığın riskini artırır.
- Hastalığın belirtileri arasında yeni şeyleri öğrenmekte zorlanma, programlanmış işleri yapmaktaki zorluk, plan yapma ve problem çözme yeteneği kaybı, zaman ve yer hakkında kafa karışıklığı, görsel iletişimde ve anlamada zorluk bulunmaktadır.
- Genetik yük taşıyan kişilerde, belirtisi olmayan dönemde bile teknik imkanlarla Alzheimer hastalığı tahmin edilebilir, ancak bu yüzde yüz kesin değildir.
- 11:20Alzheimer Hastalığının Patolojisi
- Alzheimer hastalığının temel sorunu beyinde anormal protein birikmesidir.
- Beyinde amiloid plaklar ve nörofibral tangle (hücre içerisinde yumaklar) oluşması Alzheimer'a yol açar.
- Amiloid prekürsör protein, alfa sekreter ve beta sekreter gibi enzimlerle parçalanarak amiloid molekülü oluşturur ve bu proteinler birleşerek yumaklar oluşturur.
- 13:21Nöronal Ağ ve Alzheimer
- Amiloid plaklar nöronların arasındaki iletiyi bozar ve tıkanıklık yapar.
- Beyinde milyonlarca sinaps (hücre arasındaki bağlantı noktaları) bulunur ve nöronlar birbirleriyle bağlantı halinde çalışır.
- Alzheimer hastalığı yaşlılık hastalığı değildir, ancak yaş risk faktörlerinden biridir.
- 15:07Alzheimer'ın Yaşla İlişkisi
- 65 yaşından sonra sokakta toplanan 100 kişiden 18'i Alzheimer hastasıdır.
- 85 yaşından sonra her iki kişiden biri Alzheimer hastasıdır.
- Normal yaşlanmada kısa unutkanlıklar olabilir, ancak her unutkanlık Alzheimer değildir.
- 16:56Alzheimer'ın Belirtileri
- Birden fazla alanda tıkanıklıklar olmaya başladığında dikkatli olunması gerekir.
- İsimleri karıştırmak, yemek yaparken sırayı unutmak gibi belirtiler önemlidir.
- Ailede Alzheimer varsa, diyabet, hipertansiyon, kafa travması gibi risk faktörleri varsa veya ağır metaller birikmişse dikkatli olunmalıdır.
- 18:14Erken Tespit ve Tedavi
- Belli bir yaştan sonra testler yaparak ağır metallerin varlığını kontrol etmek önemlidir.
- PET taraması ile glikoz kullanımı ve amiloid plakların varlığı tespit edilebilir.
- Beyin omurilik sıvısındaki anormal proteinlerin miktarlarına bakarak erken Alzheimer tespiti yapılabilir.
- 20:15Önleme ve Tedbirler
- Alzheimer'ın ilerlemesinin hızını kesmek için tedbirler alınabilir.
- Yürüyüş yapmak en ucuz ve en yararlı tedbirdir.
- Kalp damar hastalığı, beyin damar hastalığı, obezite ve Alzheimer gibi problemleri önlemek için yürüyüş yapmak önemlidir.
- 22:00Akdeniz Diyeti ve Kognitif Fonksiyonlar
- Akdeniz'de yapılan bir çalışmada, ilaç kullanmayan, sadece yürüyüş yapan ve doğru beslenen insanlardaki kognitif fonksiyonlar (öğrenme ve bellek) ilaç kullananlara göre daha iyi olduğu tespit edilmiştir.
- Akdeniz diyeti sebzeden, liften ve deniz ürünlerinden bol tüketmeyi içerir, ancak trans yağlar, işlem görmüş gıdalar ve koruyucu maddeler içeren paketlenmiş gıdalar piramidin ucunda yer alır.
- 23:28Ketojenik Diyet ve Yağ Beslenmesi
- Ketojenik diyet sadece epilepsi hastaları için kullanılan, elektriksel aktiviteyi kısmen bloke eden ve çocukluk çağlarında etkili olan bir diyet türüdür.
- Vücutta A, E, K vitaminleri yağda çözünür ve omega 3, omega 6, omega 9 gibi yağlar balıkta bulunur, haftada 2-3 gün balık tüketen insanlarda bu eksiklik söz konusu olmaz.
- Brokoli beyindeki glutatyon artışına yol açarak beyin yapısını güçlendirir, avokado ve zeytin de beynin beslenmesi açısından önemlidir.
- 26:25Beyin ve Karbonhidrat Beslenmesi
- Susam yağı ve tahin pekmez, karbonhidrat eksikliği durumunda depresyon riskini azaltır.
- Beyin sadece glikoz kullanır, ancak karaciğerdeki glikojenin yakılmasıyla elde edilen glikozu kullanmaz.
- Frontal lob (beyin ön kısmı) glikoz eksikliğini hemen hisseder, halsizlik, yorgunluk, bitkinlik, konsantrasyon zorluğu ve mutsuzluk tablosu ortaya çıkar.
- 28:31Uyku ve Alzheimer İlişkisi
- Beyindeki mikroglialar (temizleyici hücreler) sadece uykuda görev yapar ve özellikle yavaş dönem uykusunda (REM sonrası rüya dönemi) beyin dinlenir ve temizlenir.
- Uyku bozuklukları Alzheimer, Parkinson ve diğer dejeneratif hastalıkların hepsinde görülür, önce uyku bozulur, sonra sürekli bölünür ve gündüz uyuklama ortaya çıkar.
- Uyku düzeni bozulduğunda beyinin temizlenmesi ve bakımı iyi yapılmadığı için ilerleyici kronik beyin hastalıklarına yakalanma şansı artar.
- 31:25Uyku Hijyeni
- Uyku hijyeni için aynı saatte yatmak, sessiz bir ortamda olmak ve elektromanyetik dalgalı kirliliğinden uzak durmak önemlidir.
- Uyku için gözlerin yorulması ve göz kırpmalarının aşağı doğru düşmesi gerekir, bu nedenle kitap okumak uyku için faydalıdır.
- Her gün 30 sayfa okumak uyku düzenini geliştirmeye yardımcı olur ve yıllar içerisinde uyku kalitesini artırır.
- 33:12Emeklilik Sonrası Hayat ve Yeni Beceriler
- Konuşmacı, emekli olduktan sonra zamanını dolduracak bir organizasyon kurduğunu ve sabahtan akşama kadar çalıştığını belirtiyor.
- Hafta sonlarında evinin bahçesinde karısının izniyle marangozhane kurduğunu ve marangozluk yaptığını söylüyor.
- Herkesin yeni bir şey öğrenmesi gerektiğini vurguluyor.
- 34:05Yaşlılıkta Dil Öğrenme
- Yaşlılıkta dil öğrenmenin mümkün olduğunu, ancak öğrenme hızının yavaş olacağını belirtiyor.
- Yirmibeş yaşına kadar öğrendiğimiz hiçbir şeyi unutmayacağımızı, bu bir doğanın kanunu olduğunu söylüyor.
- Yirmibeş yaşına kadar klasikleri okumamız, şiirleri ve şarkı sözlerini ezberlememiz gerektiğini, çünkü bunlar komünikatif beceriler olduğunu vurguluyor.
- 36:34Alzheimer Hastalığı Hakkında Yanlış Bilinenler
- Alzheimer hastalığında iyileşme değil, hastanın bulunduğu yeri sabitlemek doğru bir yaklaşım olduğunu belirtiyor.
- Hastaların üç yıldır aynı yerde durması, doğru bir tedavi yapıldığını gösterir.
- Hastalarda unutkanlık, davranış bozuklukları, paranoyalar ve halüsinasyonlar ortaya çıkabilir.
- 38:36Alzheimer Hastalarıyla Yaşam
- Hastaların ısrarlı sorulara öfkelenip kafa karışıklığı (konfüzyon) yaşayabileceğini, bu durumda "peki" diyerek geri adım atmak gerektiğini söylüyor.
- Hastalara ısrarla aynı konu üzerinde sorular sorulduğunda kafalarının karışabileceğini belirtiyor.
- Alzheimer hastalarına bakarken şefkatli olmanın çok önemli olduğunu vurguluyor.
- 40:22Alzheimer Hastalığının Cinsiyet İlişkisi ve Önleme
- Alzheimer hastalığının daha çok kadınlarda, özellikle yetmiş yaşından sonra daha fazla görüldüğünü belirtiyor.
- Kadınların daha içe kapanık olması ve dış dünya ile iletişimlerinin kısıtlı olması nedeniyle hastalığın daha fazla görüldüğünü söylüyor.
- Eğitimli insanların hastalığın başlama yaşı öteleniyor ve beynin boşalması daha uzun sürüyor; ilkokul mezunu bir yılda, üniversite mezunu beş yılda beynini boşaltıyor.
- 41:25Hafıza Güçlendirme Yöntemleri
- Hafızayı güçlendirmek için kitap okumak ve yeni şeyler öğrenmek gerektiğini vurguluyor.
- Bulmaca çözmenin faydalı olabileceğini ancak yeni bir şey öğrenmenin daha kritik olduğunu belirtiyor.
- İğne oyası gibi hesap işi olan hobilerin de hafıza güçlendirmeye yardımcı olabileceğini söylüyor.
- 42:36Pandemi Döneminde Alzheimer Hastaları
- Pandemi döneminde 65 yaşından sonraki insanlar korunmak için evlerine tıkandı, ancak bu durum bazı hastaların depresif hissetmesine ve dışarı çıkamamasına neden oldu.
- Kooper eksikliği, çevreyle iletişimin kesilmesi ve dar bir alanda olmak insanların ruhlarını ve enerjilerini aşağı çekti.
- Bazı hastalar belleklerindeki problem nedeniyle evden kaçma hareketi gösterdi, ancak bu durum onların sağlığı için yapılan bir önlemdi.
- 43:42Pandemi ve Yaşlıların Sağlığı
- Pandemi döneminde yaşlıların daha fazla olaydan etkilendiği bilinmektedir.
- Asemptomatik olan yaşlı hastalarda bile zaman içinde beyin damar hastalıkları ve bellekle ilgili problemler artmaktadır.
- Komik ve pozitif görünen yaşlı hastalar bile belli bir zaman süresi içerisinde bellek problemi ile karşı karşıya kalabilirler.
- 44:15Pandemi Döneminde Alınması Gereken Önlemler
- Herkesin maskesini takması, sosyal mesafeyi koruması ve fiziksel ve sosyal mesafeyi ayarlaması gerekmektedir.
- El yıkama alışkanlığını on kere artırmaları önemlidir.
- Bu önlemler sadece pandemi dönemi için değil, dünyanın geleceği için de kıymetlidir.
- 44:56Toplantının Kapanışı
- Konuşmacı, toplantıda kendini iyi ifade edebildiğini ve bu mecrayı seçtiği için teşekkür etti.
- Toplantıda yapılması gereken ve yapılmaması gerekenler hakkında güzel şeyler öğrenildi.
- İnsan hayatına önce kendi ve sevdikleriyle tasarruf edilerek başlanması gerektiği düşünüldü.