Buradasın
Türkiye'de Sendikacılık ve İşçi Hakları Üzerine Bir Röportaj
youtube.com/watch?v=cukZuKhPnXwYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Artı TV'nin "Sorudan Sora" programında sunucu ve eski sendikacı, gazete duvar yazarı Mustafa Paçal arasında geçen bir röportajdır. Programda ayrıca Murat olarak hitap edilen bir sendika yetkilisi veya konfederasyon temsilcisi de yer almaktadır.
- Röportajda Türkiye'deki sendikacılık sistemi, işçi hakları ve toplu sözleşme süreçleri ele alınmaktadır. Özellikle 2019 yılında imzalanan kamu işçileri toplu sözleşmesi, Türk-İş'in siyasallaşması, sendikaların iktidarla olan ilişkisi ve işçi haklarının kısıtlanması tartışılmaktadır. Ayrıca, sendikalaşma oranının düşük olması, grev haklarının kısıtlanması ve kıdem tazminatının ihlali gibi konular da tartışılmaktadır.
- Röportajda, Türkiye'deki sendika haklarının Avrupa Birliği ölçülerinde geride kaldığı, sendikaların hiyerarşik yapısının merkezileşmiş olduğu ve son yıllarda sendikacılık oranının düştüğü ancak son düzenlemelerle iyileştiği belirtilmektedir. Konuşmacılar, enflasyonun altında kalan zamlara karşı işçi tepkileri, işsizlik durumu ve özellikle küçük işletmelerde kıdem tazminatının ihlali konularını da ele almaktadır.
- 00:26Programın Tanıtımı ve Konuk
- Artı TV'de "Sorudan Sora" programı tekrar yayınlanıyor ve bu bölümde iki farklı konu işlenecek.
- İlk bölümde eski sendikacı ve Gazete Duvar yazarı Mustafa Paçal konuk olarak yer alıyor.
- Programda memurların devletle altı ayda bir yaptığı zam pazarlıkları ve sendikaların durumu ele alınacak.
- 01:54Memur Toplu Sözleşmesi Tartışması
- Türk-İş Başkanı Engin Atalay'ın mikrofonu açık kaldığında "bu işi uzatsaydık zaten iyi de olmazdı" ifadesi duyuldu.
- 2019 yılında 200 bin kamu işçisinin toplu sözleşmesi yenileniyordu ve bu sözleşmeler Ocak ayından itibaren farklı tarihlerde yürürlük sürelerine sahipti.
- Türk-İş'in ilk teklifinde aylık 3.500 TL brüt olan işçilerin ücretlerinin önce 3.500 TL'ye çekilmesi, üzerine 300 bin lira seyyanen zam verilmesi ve bir altı ay %15 ücret zammı teklif edilmişti.
- 04:40Sözleşmenin Sonuçları ve Etkileri
- Bayramın ikinci günü imzalanan sözleşmede ücret artışı %36'dan %13'e düşürüldü, yaklaşık 23 puanlık bir kayıp oldu.
- Türk-İş'in teklifine göre kamu işçileri bin yüz liraya yakın bir ücretin altında ücrete rıza gösterdi.
- Bu sözleşme, Temmuz 2019'da yıllık enflasyonun %19,91 olduğu ve siyasi iktidarın ağır baskısı altında belirlenen enflasyon oranlarına rağmen, enflasyonun altında kaldı.
- 09:16Sendikacılık Sisteminin Değişimi
- Türk-İş'in kamuda izlediği sözleşme süreci, başlangıçta geniş bir tabanda katılımcılık ve tartışma içeren bir süreçti.
- Süreç giderek yukarı doğru merkezileşerek, 200 bin işçi adına 30 milyon insanın sosyo-ekonomik kaderini belirleyecek olan sözleşmede katılımcılık sıfır noktasına getirildi.
- Eski bir sendikacı olan Mustafa Paçal'a göre, hiçbir dönem sendikal hareket bu kadar siyasallaşmamış, iktidara endeksli ve iktidarın dümen suyundan giden bir hale gelmemişti.
- 12:06Sendikacılık ve Siyaset İlişkisi
- Otoriter yönetimin ve iktidarın baskıları var, ancak hiçbir dönem sendikal hareket bu kadar siyasallaşmamıştı.
- Hiçbir dönem iktidara karşı bu kadar zayıf ve çaresiz duruma düşürülmemişti.
- 2019 yılında toplu sözleşmeleri ile ilgili ciddi bir sınav var, gerek işçiler için gerek memurlar için, Ağustos ayında da memur sendikalarının toplu sözleşmelerin akıbeti belli olacak.
- 13:41Kamu İşçilerinin Ücret Artışı ve Toplu Sözleşme
- Kamu çalışanlarına verilen zam oranı, 2020 Ocak ayında belirlenecek asgari ücrete referans olacak.
- Kamu çalışanlarına verilen zam oranı, TUİK'in ortaya koyduğu enflasyonun çok gerisinde olacak ve krizin faturası çalışanlar için yoksulluk, işsizlik ve geçim sorununa dönüşecek.
- Toplu sözleşmede sadece kamu işçilerinin ücret artışı değil, Taşerondan kadroya geçen 678 nolu KYK ile geçen işçilerin durumu da masaya getirildi.
- 15:46Toplu Sözleşmenin Sonuçları
- Taşerondan kadroya geçen işçiler 2020 yılı dahil sözleşmeden hiçbir pay alamadılar ve 2020 yılında bir altı ay %4, ikinci altı ay %4 zamma mahkum edildiler.
- Söz verildiği halde Taşerondan geçici işçiliğe ve kadroya alınması gereken Tarım Bakanlığı işçileri de vardı.
- Toplu sözleşme, çalışanlar için bir hüsran olarak bitti ve sendika yöneticiliği, getirilen taleplerin tamamının karşılanamayacağını belirtiyor.
- 17:46Sendikacılık ve Bürokratik Yapı
- Sendikalar bürokratik yönetim mekanizmaları haline geldi ve işçilerle, memurlarla sadece üyelik dışında organik bir ilişkileri yok.
- Türkiye'nin sivilleşmesi ve sivil toplum olabilme özelliklerinin başarısı, sendikaların üyeleri o kadar insanlardan oluşuyor.
- Sendika yönetimleri görevlerine geldiklerinde kaç yıl kalabileceklerini ve bu görevlerde kalmak için neler yapabileceklerini hesaplarlar.
- 19:34Sendikaların Siyasallaşması
- İşverenler de sendikalarla ilgili gayret içinde olup, işçilerin itirazlarını bastırmak için zaman içinde önlemler alıyorlar.
- 1989 bahar eylemlerinden sonra Türkiye'deki sendikaların pek çoğunda ciddi yönetim değişiklikleri oldu.
- OHAL dönemi, toplumsal ve sınıfsal dalgaların siyasi alanda, medyada, akademide ve sendikalarda bastırılması için neler yapıldığını gösteriyor.
- 22:49Sendikaların Durumu ve Sorunları
- Toplam Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarına göre Temmuz 2019'da 13 milyon 764 bin 63 işçi sendikalaşmaya engeli olmayan işçi olarak gözüküyor.
- Türkiye'de 1 milyon 894 bin 170 üye var ve bunların yaklaşık yarısı kamuda.
- 179 sendika var ancak bunların sadece 55'i toplu sözleşmesi yapabilecek yetkili sendikalar olup, toplam sendikaların %32'sine tekabül ediyor.
- 24:51Sendika Haklarının Kısıtlanması
- 2012'den bugüne kadar hükümet 16 tane grevi ertelemiş ve yaklaşık 10 binin üzerinde işçinin hak arama mücadelesi grev ile engellenmiş.
- Cumhurbaşkanı "grev denilen olaylar ortadan kalktı" demiş ancak KYK ile grev yasağı kapsamı daha da genişletilmiş.
- Belediye, toplu taşımacılık, bankacılık ve finansman işleri de güvenlik kapsamına sokulmuş.
- 26:03Sendikal Haklar ve Sivil Toplum Kuruluşları
- Sendikal haklar bakımından IO üyesi ve uluslararası anlaşmaları kabul etmiş bir ülkede, sendikal mücadelenin sınıf mücadelesinin kendi içerisindeki geliştirdiği bir mücadele üzerinden güçlendiği görülmüştür.
- Sivil toplum kuruluşları açık, şeffaf, katılımcı ve hedefe odaklanmış örgütlenmeler olmalı, ancak sendikalardaki hiyerarşik yapı tepeye doğru merkezileşmiş ve yetkiler merkezin elinde toplanmıştır.
- Devlet dışındaki kuruluş ve kurumların da kendisine benzemesini istemiş, yukarıya doğru yetkilendirilen bir yapı oluşturmuştur.
- 29:05İşçilerin Sendikadan İstifa Etme Durumu
- İşçilerin enflasyonun altında kalan zamlara karşı itiraz etmeleri ve bağlı oldukları sendikadan istifa edip daha iyi haklarını savunacağı düşündüğü alternatif sendikaya üye olmaları mümkündür.
- İşsizliğin %30'larda olduğu bir ülkede, sendikadan istifa eden işçilerin ekmeğinden edilebileceği ve işveren ve sendika tarafından tehdit edilebileceği bilinmektedir.
- Toplu eyleme dönüşen itirazlar, işletmelere ve sektörlere yansıyabilir, Türkiye'de 15-16 Haziran ve 1989 Bahar eylemleri gibi toplu çıkışlar yaşanmıştır.
- 32:51Kıdem Tazminatı ve Fon Tartışmaları
- Kıdem tazminatı 1936 yılından beri gelen bir hak olup, zaman zaman değişikliğe uğramış olsa da korunmuştur.
- Kıdem tazminatı, çalıştığı süre içerisinde yıpranmanın bedeli olduğu kadar, işsizlik sigortası fonu olmadığı dönemde işsiz kalınan günlerde işçi için sosyal güvence olarak kurulmuştur.
- Kıdem tazminatının hak olarak bilinir olması ve uygulanması Türkiye'de yasanın amir hükmü olmasına rağmen yaygın değildir, özellikle küçük işletmelerde ve KOBİ'lerde bu ihlal edilmektedir.
- 35:15Kıdem Tazminatı Fonu Tartışmaları
- Kıdem tazminatı ile ilgili fon tartışması, işsizlik sigortası, bireysel emeklilik ve kıdem tazminatının birlikte ele alınması ile ilgili konuşulması gündeme gelmiş, ancak daha sonra bu gündem dağıtılmıştır.
- Odalar ve Borsalar Birliği'nden gelen baskı, kıdem tazminatının maliyet ve külfet olarak görülmesi ve rekabet edilecek ülkelerde olmadığı iddiasıdır.
- Kıdem tazminatı hakkının korunması konusunda sendikaların vermiş olduğu tepkiler ve kararlı tutumlar desteklenmektedir.
- 38:17Sendikacılık ve Toplu Sözleşme Düzenlemeleri
- Son yıllarda sendikalı sayısı düşmekte olup, son yirmi yılda sendikalaşma oranı yüzde on civarındaydı.
- Sendikalar ve Top Bir Sözleşmesi'nde iki kolaylaştırıcı düzenleme getirildi: sendikalara üye olmaktan noter şartı kaldırıldı ve iş kolu barajı yüzde on'dan yüzde bir'e indirildi.
- Yeni düzenlemeyle sosyal güvenlik kurumuna kayıtlı işçilerin o iş kolundaki sayısının yüzde biri ile ilgili düzenleme getirildi ve sendikalaşma oranı üç-dört puanlık bir iyileşme gösterdi.
- 40:10Konfederasyonların Durumu
- Sendikalaşma iyileşmesinin etkileri kamuda taşeron işçileri geçici işçilik ve kadroya alınmasıyla görüldü ve bu da konfederasyonlara yansıması oldu.
- En çok üye çıkar sahibi olan konfederasyon hükümete yakın olduğu için Hak-İş üye sayısını önemli oranda arttırdı.
- Memur-Sen, hükümete yakın olduğu için bir milyonun üzerinde üyesi varken, Kamusen ve Demokrat gibi farklı sendikal politika izleyen konfederasyonlar en az üyeye sahip ve en çok baskı altında tutuldu.
- 42:19Muhalefetin Tepkisi ve Sendikaların Rolü
- Konuşmacı, muhalefet partilerinin şu saate kadar tepkisiz kalmasını anlayamadığını ve Türk İş'in Top Bir Sözleşmesinde enflasyon oranında zam alamamasını eleştirmemesini doğru görmediğini belirtti.
- Türk İş'in dışındaki konfederasyonların ve memur sendikalarının bu konuda açıklama yapması gerektiğini, ancak bunun gerçekleşmediğini söyledi.
- Aşırı siyasallaşmanın siyasi ve sendikal alanındaki etkilerini gösteren bu durumda, muhalefetin bu konuda pasif kalması ve sendikaların baskıdan korkması önemli bir tespit olarak kaydedildi.