Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- TRT Radyo'da yayınlanan "Düşünceden Duyguya" programında sunucu ve konuk psikiyatr Erzur Erkan Yüce, hayatımızı yönlendiren şemalar hakkında konuşmaktadır.
- Program, "Yüksek Standartlar Şeması" (mükemmeliyetçilik) konusunu ele almaktadır. İlk bölümde şemanın ne olduğu, çağımızın gerekliliği olarak nitelendirilmesi ve hem kişinin kendine hem de yakınlarına verdiği zararlar anlatılırken, ikinci bölümde şemanın kökenleri, genetik ve aile ortamından nasıl geliştiği, koşullu sevgi, aile içindeki rekabet ve eğitim sisteminin etkisi açıklanmaktadır.
- Programda ayrıca mükemmeliyetçilik şemasının hayat boyu nasıl değişebildiği, kaçınma, aşırı telafi ve karşıt saldırı gibi farklı davranışlarla nasıl ortaya çıkabileceği ve bu şemaya sahip kişilerin sürekli tatminsiz kalması, kronik yorgunluk, depresyon ve kaygı bozuklukları gibi sağlık sorunlarına yol açabileceği ve ilişkilerde sorunlar yaratabileceği detaylı olarak ele alınmaktadır.
- 00:54Program Tanıtımı
- Program, hayatımızı yönlendiren şemalarla ilgili konuşacak ve bugünün konusu "yüksek standartlar şeması" olacak.
- Konuk psikiyatr Erkan Yüce ile programda olacak.
- 01:24Şemaların Tanımı
- Şemalar, hayata bakışımızı şekillendiren "gözlükler" gibidir ve bu gözlükler doğuştan geliyor veya yaşantılarla şekilleniyor.
- Bu gözlükler kişiden kişiye, durumdan duruma değiştirilebiliyor ve bakış açımızı değiştirebiliyor.
- 02:01Yüksek Standartlar Şeması
- Yüksek standartlar şeması, çağımızın gerekliliği olarak görülen ve çok yaygın görülen bir şemadır.
- Bu şema, mükemmeliyetçilik veya "meziyetmiş" olarak da adlandırılır ve birçok kişi bunu bir avantaj olarak görür.
- Çağımızın popüler kültür ve rekabetçi yapısı, herkesi böyle olmaya zorlamaktadır.
- 04:35Şemanın Etkileri
- Dışarıdan bu kişilerin yaşamları dört dörtlük görünür: başarılı, güzel, şık, temiz ve titiz gibi.
- İçeride bu kişiler yıllardır bu şekilde koşturmaktan dolayı yorgun, tükenmiş ve bitmiş durumda olurlar.
- Standartları yüksek olduğu için başarılarından tatmin olamazlar ve yaptıkları işten memnun kalamazlar.
- 06:21Şemanın Zararları
- Bu şema, kişileri kendilerine ve yakınlarına zarar veren bir duruma sürükler.
- Depresyon, kaygı bozuklukları, kronik yorgunluk ve fiziksel sorunlar (ülser, bağırsak sorunları, kalp çarpıntıları, kronik ağrı sendromları) gibi sorunlara yol açabilir.
- Yakinlarına da zorlayıcı olurlar ve aile içinde sürekli eleştiri yaparak hayatlarını dar ederler.
- 08:52Şemanın Kökeni
- Bu şemanın kökeni, kişinin nasıl bir ailede yetiştiğine ve çocukluğunda nasıl yaşadığına bağlıdır.
- Aileden gelen bu şema, kişilerin bunu normal zannederek sürdürmelerine neden olur.
- Farklı bir ortama girdiğinde diğerlerinin kendisi kadar çalışmadığını, tasalanmadığını ve yorulmadığını görünce öfke, hayal kırıklığı ve kullanılmışlık hissi yaşar.
- 09:07Yüksek Standartlar Şeması ve Genetik Etkiler
- Yüksek standartlar şeması, genetik hazinenizle ilgili bir yatkınlık olabilir ve aile ortamı veya okul ortamı bu şemayı hazırlayabilir.
- Koşullu sevgi, sadece başardığınızda ve en iyisi olduğunuzda alkış alırken, daha az iyi olduğunuzda daha az sevgi ve ilgi alırsanız, çocuk bu farkı ayırt eder.
- Çocuklar, sevgiyi ve takdiri almak için kendilerini daha başarılı ve iyi olmaya programlar, başarısız olduğunda ise cezalandırılma, hakaret veya yoksun bırakılma hissiyle karşılaşabilir.
- 10:34Aile ve Eğitimde Yüksek Standartlar Şeması
- Ailede bir ödül sistemi veya vaat varken, birine bir şeyken öbürüne onun olmaması veya çocukları birbiriyle yarıştırmak, değer görebilme ihtiyacı için çocuklarda aşırı telafi yapmaya yönlendirir.
- Dört temel şema (kusurlu hissetmek, bir yere ait değilmiş gibi hissetmek, sosyal izolasyon ve duygusal yoksunluk) hissetmemek için yüksek standartlar şeması geliştirilir.
- Ailede direkt geçiş, anne-baba profili veya nesillerden gelen meslek tercihleri, çocuklarda yüksek standartlar şemasını oluşturabilir.
- 12:24Yüksek Standartlar Şemasının Etkileri
- Öğretmenlerde çok görülen bir şema, "hayal ettiğim çocuk değilsiniz" gibi ifadelerle öğrencilere ve kendi çocuklarına davranabilirler.
- Yüksek standartlar şemasında insanlar "ne zaman rahat edeceğim?" sorusunu sorgular, her zaman bir sonraki hedefe doğru ilerlerler.
- Mükemmeliyetçilik, "mükemmel iyinin düşmanıdır" olarak ifade edilir ve mükemmeli hedeflemek iyi bir şeyi bile yapamamayı sağlayabilir.
- 15:37Şemaların Değişkenliği ve Sonuçlar
- Yüksek standartlar şeması, bazı konularda mükemmeliyetçi olup bazı konularda "ne olmasa da olur, ne yapayım" gibi düşüncelerle değişebilir.
- Şemalar nöbet gibi arada bir tetiklenebilir ve hayatın farklı dönemlerinde farklı şekillerde ortaya çıkabilir.
- Aile ve eğitim ortamı aynı olsa bile, kardeşler arasında birinde olup diğerinde olmayan şemalar görülebilir ve bazı kişiler şemaya teslim olurken, bazıları kaçınma veya karşıt saldırı yöntemlerini kullanabilir.