Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitim dersi formatında olup, bir eğitmen tarafından yazınsal göstergebilim konusu anlatılmaktadır.
- Ders, yüzey yapı (anlatısal sözdizim) ve eylemlerden başlayarak, eyleyenler şeması, anlatı şeması, anlatısal anlam, derin yapı, temel anlam, yazar ve metinleşme gibi kavramları açıklamaktadır. Eğitmen, "Sümüklü Böcek" masalı örneği üzerinden bu kavramları somutlaştırmakta ve metin analizi yapmaktadır. Ayrıca, metindeki kalıplaşmış imgeler, metinler arası ilişkiler ve söyleşimlilik gibi yazınsal göstergebilimsel özellikler de ele alınmaktadır.
- 00:01Yüzey Yapı ve Eylemler
- Yüzey yapı, anlatısal sözdizim ve eylemlerden oluşur, söylemsel yapıların altında bulunan karmaşık ve zengin bir düzeydir.
- Paris Göstergebilim Okulu'na göre en fazla altı eylem olabilir: özne-nesne şeklinde ve türevleri.
- Özne-nesne kavramı dilbilgisel bir terim değil, anlatı içindeki işlevine göre değerlendirilir; özne dışındaki her şey nesnedir.
- 01:03Eylemlerin Türleri
- Eylemlerin adı, kişiliği, sesi ve cinsiyeti yoktur; yazınsal anlatıda özne işlevini genellikle baş kahraman üstlenir.
- Edimsel nesneler (ev, araba gibi) el değiştirebilen veya değiştirilebilen eyleyenler için kullanılır.
- Gönderen, özneyi görevlendiren; gönderilen ise özneyi değerlendiren; özerk özne ise üst eyleyenden bağımsızdır.
- 02:30Yardımcı ve Engelleyici Eyleyenler
- Yardımcı eyleyen, öznenin nesnesini elde etmesine veya ondan kurtulmasına destek olan eyleyendir.
- Engelleyici eyleyen, öznenin amacına ulaşmasını engelleyen eyleyendir.
- Eylemler şeması yapılırken her zaman bir kahramanın bakış açısı seçilir ve eyleyenler bu bakış açısına göre konumlandırılır.
- 03:27Sümüklü Böcek Öyküsü
- Sümüklü böcek bilgili, düşünceli ve sabırlı bir özne olarak bir gönderen ve bir gönderilen tanımıyor.
- Başlangıçta doğada yalnız ve mutlu olan sümüklü böcek, sonra olumsuzlaşıp mutsuzlaşır.
- Sümüklü böceğin nesneleri ile ilişkisi açısından farklı şemalar kullanılabilir.
- 04:19Anlatı Şeması ve Anlatısal Anlam
- Anlatı şeması, eyleyenler şemasının belirlenmesinden sonra ikinci aşamada değerlendirilir.
- Anlatısal anlam, eyleyenlerin nesnelere, oyunculara, uzama ve eylemlere verdiği değerlerin nasıl gerçekleştiğini ele alır.
- Metinde soyut ahlaki değerler yoksulların, esenlikli, somut ve estetik değerler ise zengin ve gösterişli olanların özelliği olarak görülür.
- 05:56Derin Yapı ve Temel Anlam
- Derin yapı, söylemi oluşturan dilsel ve dilsel olmayan, sözdizimsel ve göstergebilimsel düzenlemeleri ortaya koyan yapıdır.
- Metinde mavi ve sarı renkler renk ekseninde birbirini tamamlayan renkler olsa da, kelebek ve arının renkleri olarak birbirlerini dışlayan karşıt renkler oluşturur.
- Temel anlam, temel sözdizmin ve anlatısal anlamın tamamlayıcısı ve oluşturucusu olup en soyut yapısını ifade eder.
- 07:13Göstergebilim ve Yazınsal Özellikler
- Göstergebilim 80'li yıllara kadar metni yazarından bağımsız olarak incelemek için yöntemler geliştirirken, 2000'li yıllardan sonra yazarın öznelliği ve estetik ögeleri gibi konuları da ele almaya başlamıştır.
- Metinde kalıplaşmış imgeler (babasını vurmuşlardı), kalıplaşmış deyimler (iğne ipliğe dönmek, iki gözü iki çeşme ağlamak) ve metinler arası ilişki (Victor Hugo'ya atıfta bulunma) görülür.
- Söyleşimlilik, anlatıcı ile yazarın seslerinin ve anlam evrenlerinin birbirine karışması sonucu hangisinin konuştuğunu anlayamadığımız durumlardır.