Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, terapsikoloji alanında düzenlenen bir eğitim semineridir. Şanver Hoca, Eyüp Hoca, Caner Hoca, Fatiha Hoca ve Bilal Bey gibi uzmanlar tarafından sunulan interaktif bir içerikte, katılımcıların sorular sorabileceği bir format kullanılmaktadır.
- Seminer, yas sürecinin psikolojik boyutlarını, kayıpların insan üzerindeki etkilerini ve yas tutmanın hayatın farklı dönemlerindeki önemini ele almaktadır. Elizabeth Kübler-Ross'un yas sürecinin beş aşaması (inkar, öfke, pazarlık, depresyon ve kabullenme), duygusal regülasyon teknikleri ve yas sürecinin bireysel ve kültürel göstergeleri detaylı şekilde açıklanmaktadır.
- Seminerde ayrıca, tutulamamış yasların kişilik bozukluğu oluşturabileceği, kaybedilen kişiyle olan ilişkilerin yeniden gözden geçirilmesi gerektiği ve yas sürecinin bireysel olarak nasıl yaşanması gerektiği konuları da ele alınmaktadır. Anadolu'daki yas tutma adetleri gibi kültürel pratikler de videoda yer almaktadır.
- Tanıtım ve Sunum Başlangıcı
- Şanver, Engin'in Bakırköy'den gelen, alanda yetkin ve uzman bir arkadaşı olarak tanıtılıyor.
- Engin, yas ve yaslandırma terapisi ile ilgili bilgilerini paylaşacağını belirtiyor.
- Konuşma yaklaşık bir buçuk saatlik olacak ve sorular akış içerisinde sorulabilir.
- 04:35Yas Tanımı ve Önemi
- Yas, kayıp hayatımızın herhangi bir alanında oluşan bir değişime verdiğimiz psikolojik yanıt olarak tanımlanır.
- Yas süreci, kaybettiğimiz durumla hayata devam edebilmek adına iç dünyamızda dış gerçeklik arasında bir uzlaşı yakalama sürecidir.
- Yaşamın bedeli öncesini bırakmak, şu an yaşayabilme koşuludur ve yas insanlığın ortak yaşantısıdır.
- 07:49Yasın Sağlıklı Olması
- Yas, sağlıklı hayatın bir parçasıdır ve insanın temel duygularının biridir.
- Sevinme ve mutlu olma duygusu ne kadar sağlıklı ise üzülme duygusu da bir o kadar sağlıklıdır.
- Sadece mutlu olabilen değil, mutsuzluğu da iyi yaşayabilen insanların daha bütün bir ruh sağlığına sahip olduğu ifade edilebilir.
- 09:44Yas Sürecini Yaşama
- Yas sürecini etkileyen birçok faktör olduğundan, herkesin yas sürecini kendi öznelliğinde yaşayabileceği belirtilir.
- Güvenli bağlanamayan biri sağlıklı bir şekilde ayrılamaz, güvenli bağlanan ise yas sürecini tamamlayabilir.
- Sağlıklı bir ruhsal yapıya sahip olan kişi yasla beraber değişir, dönüşür ve ileriye doğru gider.
- 12:52Yas Olgusunun Temel Durumları
- Yas olgusunun anlaşılabilmesi için üç temel durum vardır: acı, her kayıp ondan önceki tutulamamış bütün kayıpları harekete geçirir.
- Kayıp durumunda ruhsal yapı içsel bir tepki verir; huzursuzluk, acı, üzüntü veya korku gibi duygular hissettirir.
- 13:59Yas Tutmanın Önemi
- Tamamlanmamış yaslar bir şekilde inkar edilerek hayatta devam edilir, ancak yeni bir kayıp yaşanınca önceki tamamlanmamış yaslarda harekete geçilir.
- Bazı kişiler, taziye geldiklerinde öyle çok ağlayabilir ki, aslında ölen kişiye değil, kendi geçmiş kayıplarına ağlıyor olabilirler.
- Tutulmamış yası olan kişiler kötü duygulanımlara tahammül etmekte zorlanır ve hızlıca inkar edip uzaklaşma savunmasını geliştirirler.
- 15:17Taziye Evlerindeki Davranışlar
- Taziye evlerinde bazı kişiler, ölüm gerçekliğiyle ilgili duyguları yaşayamadıkları için futbol, siyaset, fiyat artışları gibi konulara geçerler.
- Bu davranışlar genellikle edepsizlik olarak değerlendirilir, ancak aslında yas duygusuna tahammül edemedikleri için ölüme karşı huzursuzluk hissederler.
- Yas tutamayan veya yas duygusunda kalamayan insanlar ya tutulmamış yasları çok fazladır ya da kaybettiği kişiyle olan ilişkisi çok saplantılı ve çatışmalıdır.
- 17:32Yaşamın Her Döneminde Kayıp
- Sağlıklı bir hayatın parçası olarak var olan yas, bir önceki gelişim döneminin biyolojik, sosyal ve duygusal özelliklerinin kaybıdır.
- Çocukluk döneminde kucakta gezdirilmeyi, altına yapma lüksünü kaybeder; okul döneminde evin konforunu, üniversite döneminde aileyle yaşamayı kaybeder.
- Küçük büyük bütün kayıplar kötü bir duygu hissettirir, bunu hazmedebilir, adapte olabilirsek içinde bulunduğumuz dönemi derinlemesine yaşama hakkına sahip oluruz.
- 19:01Yaşam Değişimlerinde Yas
- Bekar olan kişi evlendiğinde bekarlığın yasını tutması gerekir, aksi takdirde evlenir ama bekar gibi yaşamak ister.
- Çift olarak yaşamış olan kişilerin çocuk sahibi olmaya karar verdiğinde çocukluk çift olarak yaşamış olmanın yasını tutması gerekir.
- Evlenmeden önce birçok partnerle cinsel ve duygusal hayatı olan erkeklerin evlenirken bekarlığın yasını tutamadıkları için aldatma hikayeleri ortaya çıkabilir.
- 22:43Çocuk ve Yaşlılık Dönemlerinde Yas
- Hazır olmadan çocuk yapmış kişiler çocuksuz hayatın yasını tutamadıkları için çocuğa karşı öfkeli olabilirler.
- Emeklilik döneminde maddi, manevi ve mesleki anlamda kayıplar ortaya çıktığında, bunların yasını tutamayan insanlar ciddi huysuz yaşlı adamlar olabilir.
- Yaşlılık sonrasında da ölümle ilgili kısımda toprakla uzlaşmak, bütün ömürle hesaplaşmak ve ölümü hazırlamak bir yazdır.
- 25:20Yaşamın Tümü Bir Yaz
- Doğumdan önceki dönemde anne karnında iken altı kat deri ile dışarıdaki gürültüye karşı kendimizi koruduğumuz ve rahatımız yerindeyken beslendiğimiz hayattan önce dışarıya çıkıp nefes almanın sorumluluğunu almak canımızın yanıyor olması.
- Yaşam, sürekli bir şeyleri bırakarak içinde olduğumuz, yeni bir şeyi almaya razı olarak veya almaya hak vererek geçirdiğimiz bir süreçtir.
- Yas tutabilenlerin hayatı içinde bulunduğu döneme göre daha uyumlu, daha adaptif ve belli ölçüde daha doyurucu yaşayabilme fırsatını bulduklarını söylemek mümkündür.
- 26:28Yaz Süreci ve Süresi
- Gökçen, yedi aylık bir terapi sürecini sonlandırmak zorunda kaldığını ve yaz sürecinin bu kadar uzun sürmesinin normal olup olmadığını sormaktadır.
- Normal şartlardaki yaz sürecinin akut dönemi altı ay civarında sürer, ancak herkesin durumu farklıdır ve bazı kaynaklara göre bir yıla kadar çıkabilir.
- Altı aydan uzun süren yaz süreci için destek alınması gerekir, ancak özel günler (bayramlar, doğum günleri) sonrasında yavaş yavaş keder duygusu azalıp bitmesi beklenir.
- 30:10Bölme Savunması ve Ruhsal Olgunlaşma
- Bölme savunması, hayatımızın başından itibaren var olan ve iki buçuk-üç yaşlarında entegrasyona doğru dönüşüm beklenen bir durumdur.
- Bölme savunması, kişileri, durumları ya tamamen iyiye ya da tamamen kötüye doğru çarpıtmaya meyilli olmak anlamına gelir ve ruhsal anlamda gelişimsel bir duraklama işaretidir.
- Depresif dönemde, çocuğun anneyi pür iyi veya kötü olarak algılamaktan vazgeçip, anne iyi ve kötü özellikleri bir bütün olarak görebilmeye başladığı andan itibaren ideal anneyi kaybeder ve bu bir yaz süreci olur.
- 32:23Entegrasyon Süreci
- Kişinin kendini pür iyi veya pür kötü olarak değil, yetenekleri ve beceriksizlikleri bir arada olan bir çocuk olarak entegre etmesi ve bütünleştirmesi mümkündür.
- Toplumda, siyasi partiler, cemaatler veya tarikatları idealize eden kişilerin, bu grupların kusurları ile yüzleştiğinde büyük bir hayal kırıklığı yaşarlar.
- Entegre edebilen kişiler, hayal kırıklığı yaşadıktan sonra "bu parti hizmette var ama yolsuzluk da var" gibi düşünerek, ideal ülkünün yasını tutup daha gerçekçi bir bakış açısı kazanırlar.
- 35:45Kardeşin Varlığı ve Yas
- Kardeşin gelmesi, annenin ilgisinin ve duygusal sermayenin bir kısmının paylaşılması anlamına gelir.
- Eğer yaz tutulabilirse, kardeşi kabul edip sevebilir, kardeşle beraber sistemde kalabilmeyi normalize edebilir.
- Tutulmamış yaslarla hayatı devam etmeyi sağlayan patolojik savunmalar terapi sürecinde çalışılır.
- 37:47Anne-Baba Travmaları ve Yas Tutma
- Çocukluk travmalarına çalışmak, bu travmaları nötralize etmek ve yeniden işlemlemek anlamına gelir.
- İyi bir anne-babaya sahip olamamış olmanın yasını tutmak, gerçek anne-babayı kabul edebilmesi ve aradaki farkın yasını tutulabilmesi ile ilgilidir.
- Saplantılı bir şekilde ideal anne-babaya dönüşmeyecek olması ve onun yasını tutmamak, eldeki ile bir ilişki kurmamak anlamına gelir.
- 40:46Ortak Yaşamanın Kaybı
- Ortak yaşamın kaybı, ruhsal olgunlaşma sürecindeki önemli ve kritik bir aşamadır.
- Anne ile bir olmak ruhsal anlamda bir bütün olma sürecinden sonra, anneden farklı olan taraflarını fark etmek ve bunu hayata aktarabilme hakkını kendine vermek gerekir.
- Ayrışma sürecinde gelişimsel duraklama yaşamışsa, bu hayat boyu sürekli tetiklenen bir durum olabilir.
- 44:59Sağlıkla İlgili Kayıplar
- Sağlıkla ilgili kayıplar (şeker hastalığı, kanser, kazalar sonucu yürüyememe gibi) kabul edilmesi ve tedavi aşamasına hazır hale gelebilmesi süreci yas sürecidir.
- Kayıpların ilk ihtiyaçları, o duygusunu yaşayabilmektir; sonra olup biteni anlamlandırmaya ihtiyaç vardır.
- Terapide danışanın önce duygularını regüle edebileceği deneyimleri yaşatmak, sonrasında olup biteni anlamlandırma sürecine girmek gerekir.
- 48:48Yas Tutma Sürecindeki İhtiyaçlar
- Yas tutan birine en çok ihtiyacı, yanında olmasıdır; konuşması çok önemli değildir.
- Yas tutan kişiye elini omzuna atmak, göz teması kurmak ve onu anladığını hissettirmek yeterlidir.
- Yas tutan kişiye fazla konuşma külfettir, çünkü mantıklı cevap vermesi ve kibarlık gereği soruları cevaplamak zorunda kalır.
- 50:50Duygu Regülasyonu ve Terapi Teknikleri
- Duygu regülasyonu, duyguların yeniden işlemesi sürecidir ve bu süreçte farklı teknikler ve terapi kuramları kullanılır.
- Duygu regülasyonu için bir danışanın yaşadığı deneyimi anlaması ve bu deneyimi düzenleyebilecek yolları öğrenmesi önemlidir.
- Katarsis, bir duyguyu tam anlamıyla yaşamanın bir formudur ve bu süreç yüzyıllardır kullanılan bir yöntemdir.
- 53:27Yaşam Düzenini Değiştiren Kayıplar
- Boşanma, iş değişimi, emeklilik, göç, sevilen bir yakının ölümü gibi olaylar yaşam düzenini değiştiren kayıplardır.
- Göç, özellikle mültecilerin gelmesi ve doğudan batıya, batıdan doğuya göçler, yurt dışından yurt içine veya yurt içinden yurt dışına göçler bir yas süreci gerektirir.
- Emekli olup Türkiye'ye gelme veya Almanya'ya gitme gibi durumlar da bir yas süreci gerektirir.
- 54:40Sevilen Bir Yakının Ölümü ve Yas Süreci
- Yas süreci, anne, baba, kardeş, akraba veya sevgili kişinin vefat etmesi sonucu yaşanan ruhsal deneyimlerdir.
- Sağlıklı yas sürecinin aşamalarında yoğun olarak çalışılan duygular öfke, suçluluk ve üzüntüdür.
- Kaybedilen kişiyle ilgili geçmişte yaşanmış veya yaşanmamış yaşantılar, yas sürecini daha zorlaştırabilir ve patolojik bir hale dönüştürebilir.
- 57:38Sağlıklı ve Komplike Yas Süreci
- Sağlıklı yas, dünya genelindeki insanların deneyimlediği ve hayata adapte olabilecek süreçtir.
- Sağlıklı yas sürecinde işlevsellikte kısmi kayıpların altı aya kadar, keder ve üzüntünün ise yirmidört aya kadar devam etmesi olağandır.
- Yas belirtilerinin çok uzaması veya şiddetinin çok artması durumunda komplike yas olduğu düşünülebilir ve profesyonel yardım alınması gerekir.
- 59:20Yas Sürecinin Aşamaları
- Elizabeth Kübler-Ross'a göre yas süreci beş aşamaya ayrılır: inkar, öfke, pazarlık, depresyon ve kabullenme.
- İnkar aşamasında kaybın gerçekliği reddedilir ve farklı mantık silsilesi oluşturulmaya çalışılır.
- Öfke aşamasında kaybedilen kişiye veya kendine karşı yoğun öfke ve suçlama hissedilir, pazarlık aşamasında ise geçmişte yaşanmış olaylar farklı senaryolarla yeniden canlandırılır.
- 1:03:55Keder Sürecinin Aşamaları
- Kaybedilen şeyin geri gelmeyeceğini kabul etmek, depresyon aşamasında yaşanır ve burada kişi kayıpla ilgili duyguyu işlemeye başlar.
- Depresyon aşamasında kişi normal hayata dönerek yiyor, içiyor, işe gidiyor, ancak günde belirli süreler ağlayıp üzülür; bu süre zamanla azalarak gitmeyi sürdürür.
- Kabullenme aşamasında, gerçeklik, kültür ve inanç gibi anlamlandırma biçimleri yararlı olur ve kaybedilen şey geçmiş bir hatıraya dönüştürülür.
- 1:05:30Keder Sürecinin Genel Özellikleri
- Yakının ölümü, mesleğin kaybı veya şehirden taşınma gibi hayatımızdaki değişikliklerin önemine göre bu keder sürecini yaşarız.
- Keder sürecinin aşamaları: hissizlik (şok), özlem ve kaybolanı geri getirme dürtüsü (pazarlık), öfke, dagnaşıklık (depresyon) ve yeniden örgütlenme (kabullenme).
- Bu aşamalar parmak izi kadar kendine özgü olabilir, ancak herkesin geçtiği süreç benzerdir; aşamalar arasında gidip gelebiliyoruz.
- 1:07:08Patolojik Keder ve Yas Tutma
- Patolojik keder, keder sürecinin bir noktasında tıkanmasıdır; çoğunlukla inkar veya pazarlık aşamasında tıkanmak ve o haliyle hayata devam etmek anlamına gelir.
- Damut Volkan'a göre, keder başlangıç ve yas tutma işi olarak ikiye ayrılır; başlangıç dönemine inkar, öfke ve pazarlık aşamaları, yas tutma işi ise depresyon ve keder kısmıdır.
- İnkar, kayıpla ilgili yoğun duygunun bir kısmını tutabilmek için bir tampon görevi görür ve insanın keder sürecini daha kolay yönetmesine yardımcı olur.
- 1:10:08Pazarlık ve Öfke Aşamaları
- Pazarlık aşamasında, "eğer öyle yapmasaydın, böyle yapsaydım" gibi düşüncelerle eski zamanı geri getirmeye çalışılır ve kaybettikten sonraki hayatta tehlikede olacağı duygusu hissedilir.
- Öfke aşamasında, ölen veya bizi terk eden kişiye karşı yoğun öfke duygusu yaşanır.
- Kıbrıs'ta vefat eden kişinin cenazesi evden çıkarken tutulan matemciler, öfkeyle bağırarak "sen bizi nasıl bırakıp gidersin?" gibi ifadelerle kayıp yaşayan kişilerin öfkesini sembolize eder.
- 1:12:38Ruhsal Gelişim ve Bitmemiş Yaşlar
- Ruhsal gelişim olarak kritik dönemlerde tutulamamış yaslar ve kronik travmalar kişilik bozukluğu olarak gelir.
- İlk üç yaş, altı, sekiz, on, on beş-yirmi yaş gibi dönemlerde tutulmamış yaslar kişilik bozukluğu oluşturmaz, sadece benzer duyguları hissettiren sonraki yasları tetikler.
- Bir kişinin birden fazla tutulmamış yası varsa, yeni bir kayıp yaşadığı zaman daha yoğun bir keder yaşar ve bu durum yeni yaşını da tutmasını zorlaştırır.
- 1:16:36Yas Tutma Süreci ve Patolojik Sonuçlar
- Terapiye gelen kişiler genellikle kendi ruh sağlıklarında sorunlar olan, kaybettiği kişide de problemler olan ve en çok kötü duygu hissettiği kişilerdir.
- Sevilmeyen veya istenmeyen kişilerin kaybı da patolojik anlamda sonuç verebilir, ancak genellikle sevilen kişilerin kaybı daha sık terapiye sebep olur.
- Yas patolojisinde hem geriye dönük ilişkilerin tamamlanması hem de kaybedilen kişiyle yaşanabilecek ama yaşanmamış olan ilişkinin yas tutulması gereklidir.
- 1:18:43Sağlıklı Yas Tutma Süreci
- Sağlıklı yas tutma sürecinde kaybedilen ile olan ilişki yeniden gözden geçirilir ve kaybedilenin hayatındaki anlamı değerlendirilir.
- Yas sürecinde olumlu ve olumsuz anılar hatırlanarak yeniden işlenir, bu süreç rüyalar ve kederlendi zamanlarda da devam eder.
- Sağlıklı yas sürecinde kaybedilen kişiyle özdeşim kurmak, onun bazı özelliklerini kendi benliğe katmak, kaybettiğimiz kişiden kurduğumuz ilişkide onun parçalarını kendi benliğimizin parçası haline dönüştürerek onsuzluğa tahammül edebilmek ve olgunlaşmak mümkündür.
- 1:22:25Bireysel Yas Tutma Sürecindeki Görevler
- Ordu'na göre bireysel yas tutma sürecindeki görevler arasında kaybın gerçekliğini kabullenmek, ölen kişinin geri dönmeyeceğini yüzleşmek ve yası ile oluşan acı ve duyguların doğal akışında yaşayabilmek ve ifade etmek bulunmaktadır.
- Yas tutan kişi, ölen kişinin hayatındaki rollerini fark etmek ve eksikliğini oluşturduğu boşluğu uyum sağlayabilmek adına benliğin dönüşmesini sağlamalıdır.
- Duygusal anlamda ölen kişiyle ilişkiye yeniden düzenlemek, yaşama devam etmek ve ölen kişiye ait anıları, geçmişi, şartları belli bir yere yerleştirmek önemlidir.
- 1:23:17Anadolu'da Yas Tutma Adetleri
- Karalar bağlanır, kadınlar saçlarını keser, erkekler saçlı sakal bırakır; bu durum kötü duygunun içinde kalabilmek için bir önlem olarak görülür.
- Kadınlar dövünerek, vücuduna acı verecek şekilde çizikler atarak ve yüksek sesle tırmalamak, bağırarak ifade ederler; kadın ve erkek kırk gün eğlenceye gitmez, televizyon ve radyo açılmaz.
- Yedi ve kırk gününde Kur'an ve mevlüt okutulur, yemekler dağıtılır; bu dağıtılan yemek psikodinamik anlamda ölen kişinin vücudundaki etleri hep beraber yenerek hazmedilmesi anlamına gelir.
- 1:25:29Yas Tutma Sürecindeki Diğer Adetler
- Ölünün giysileri dağıtılır, bu geri gelmeyeceğini gösterir; bir süre geçtikten sonra ölü yakınları komşuları tarafından çağrılıp tıraş ettirilir.
- Bazı yerlerde ölü evindekiler hamama çağırılır, yıkanmaları sağlanır veya ölü sahipleri hamam kiralar ve komşuları davet ederler.
- İlk bayramda ölü evindekiler dışarı çıkmaz, bazı yörelerde öleni hatırlatan eşyalar bir yıl saklanır; genelde aile büyüğünün onayıyla televizyon açılması, evden çıkılması ve normale dönüşe izin verilir.
- 1:27:12Terapi Sürecinde Yas Tutma
- Uzun soluklu bir terapi sürecinde bir bağlanma ve sağlıklı bir ayrılma gereklidir; bu ayrılma iki taraf için de bir yas süreci gerektirir.
- Birçok danışan, terapiyi tam bitirmeyi göze alamadıkları için son üç seans kala gelmez ve "drop out" olur.
- Yeni vefat eden bir yakının kaybı sonrasında danışanın hiç yas tutmaması durumunda, genellikle yazı inkar kısmında tutmuş olabilir ve bir müddet beklemek yararlıdır.
- 1:31:29Yas Tutma Sürecindeki Savunma Mekanizmaları
- Danışan izolasyon savunmasını yaşıyor olabilir, o duyguyu ağır geldiği için henüz sistem o duygu yönetecek kadar hazır değil.
- Bu durum normal bir koruyucu savunmadır ve terapi sürecinde başka bir kayıp yaşanması durumunda, o yoğun duyguyla gelen tetikleme sayesinde eski yas sürecine tekrar çalışma fırsatı bulunabilir.