Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan felsefe dersi formatında hazırlanmış eğitim içeriğidir.
- Video, varlık felsefesinin (ontoloji) temel sorularını ele alarak başlıyor ve varlığın gerçekliği, varlığın özü gibi temel soruları tartışıyor. Ardından nihilizm, anarşizm, realizm, gerçekçilik, naturalizm ve idealizm gibi felsefe akımları detaylı şekilde inceleniyor. Son bölümde ise diyalektik düşünce kavramı, Hegel'in diyalektik anlayışı ve analitik düşünce ile diyalektik düşünce arasındaki temel farklar karşılaştırılıyor.
- Videoda Taoizm, nihilizm, Platon idealizmi, Sokrates, Descartes, Berkeley, Kant, Hegel ve Marx gibi önemli felsefe düşünürlerinin görüşleri ve akımları ele alınıyor. Ayrıca analitik düşünce ile diyalektik düşünce arasındaki temel farklar, zaman boyutunun her iki düşünce tarzındaki önemi ve bunların birbirini tamamlayıcı olduğu örneklerle açıklanıyor.
- 00:01Varlık Felsefesi ve Ontoloji
- Varlık felsefesi, felsefenin özüdür ve felsefe tarihinde en yoğun tartışılan konulardan biridir.
- Ontoloji, zihinde varlığını sürdüren düşüncelerin ve duyu organlarıyla algılanabilen olguların varoluşlarını inceler.
- Varlık felsefesi, madde ve düşünce ilişkisini ve bunların varoluşunu inceleyen bir disiplindir.
- 01:10Varlık Felsefesinde Sorulan Temel Sorular
- Varlık felsefesi alanında çalışanlar "bir varlık denilen şey gerçekten var mıdır?" sorusunu sorarlar.
- "Eğer varlık gerçekten varsa, varlığın özünde ne yer alıyor?" sorusuna verilen yanıtlar farklı felsefi akımları oluşturur.
- Varlık felsefesi tartışmaları bilgi felsefesi kadar eskiye dayanır ve felsefenin iki ana konusu varlık felsefesi ve bilgi felsefesidir.
- 02:46Varlığın Gerçekte Var Olmadığını Söyleyen Akımlar
- Taoizm, nihilizm, epistemolojik idealizm gibi akımlar varlığın gerçekte var olmadığını söyler.
- Taoizm, ilk çağ'da Çin'de ortaya çıkmış, Lao Tzu tarafından kurulmuş bir akımdır ve Çin kültürünün üç temel ayağından biridir.
- Taoizm, insanın kendi içinde yapacağı yolculuğa yol göstermeyi amaçlayan bir öğretidir ve "yol" kelimesinin Arapça karşılığı "tarikat"tır.
- 06:48Taoizm'in Temel Felsefesi
- Taoizm'de doğadaki tüm çeşitliliğe karşın gerçek birdir ve bu birlik biçimden, maddeden ve tüm adlandırmalardan münezzehdir.
- İnsanın aydınlanması kendisini gereksiz her şeyden arındırmasıyla başlar ve bu arındırma ile içinde nurlu bir boşluğa yer açılır.
- Taoizm'in önerdiği iç yolculuk beden eğitimi ile başlar ve beden ve ruh dualizmi burada kabul edilebilen bir dualizm değildir.
- 10:00Nihilizm
- Nihilizm, varlık felsefesinin sınıflandırmasına girmesi tartışmalı bir akımdır ve bir ideal uğruna harcadığın her çabanın anlamsızlığını anlatır.
- Nihilizm, dünyadaki hiçbir şeyin anlamlı olmadığını, tüm kavramların, ideallerin ve eylemlerin arkasının boş olduğunu söyleyen bir akımdır.
- Nihilizm, idealleri olan, aşık olan, çocuk yapmak isteyen, ülkeyi değiştirmek isteyen insanları sinirlendiren bir başkaldırıştır.
- 12:26Nihilizm ve Anarşizm
- Aydınlanmacılar, sanattaki estetizm anlayışına, derinlikli yazılara, anlam arayışına ve toplumdaki görgü kurallarına karşı bir başkaldırı olarak nihilizm ve anarşizm felsefesini ortaya koymuştur.
- Nihilizm ve anarşizm, din, kilise, aile, devlet ve geleneksel toplum düzenine karşı çıkarak insani değerleri yadsımaz, tam tersine bu değerlerin ortaya çıkmasının yolunu gösterir.
- Bu felsefeler, ekonomik, sosyal ve politik sistemlerin insanı bozduğunu, insanları bir arada tutabilmek için muhayyel cemaatler yarattığını ve bu cemaatlerin hayali birliktelikler olduğunu savunur.
- 14:28Nihilizmin Edebi Örnekleri
- Nihilizmin en çarpıcı örnekleri 19. yüzyıl Rus edebiyatında ve Friedrich Nietzsche'nin eserlerinde görülür.
- Turgenyev'in "Babalar ve Oğulları"ndaki Bazarov karakteri en ünlü nihilistler arasındadır.
- Dostoyevski'nin "Suç ve Ceza"ndaki Raskolnikov karakteri nihilist olarak başlar, varoluşçu bitirir ve sonunda dine döner.
- 15:28Varlık Felsefesinde Realizm
- Varlık felsefesinde varlığın insan zihninden tamamen bağımsız bir şekilde var olduğunu söyleyen akımlar "realizm" olarak adlandırılır.
- Realizm, varlığın insan bilincinin dışında ve bağımsız olarak var olduğunu savunur; tüm insanları ortadan kaldırırsanız bile varlık hala vardır.
- Gerçekçilik ise varlığın insan bilincinden bağımsız ve nesnel olarak var olduğunu, sanatta ve edebiyatta hayatın idealize edilmeden olduğu gibi betimlenmesi gerektiğini savunan öğretilere verilen ortak at.
- 17:39Varlık Felsefesinde İdealizm
- İdealizm, felsefe tarihinin gelmiş geçmiş en etkili akımıdır ve felsefede ağzını açtığın anda ya idealizmin yanlısı ya da karşıtı olmak gerekiyor.
- İdealist, gördüğün her şeyin bir düşüncenin yansıması olduğunu, bu düşüncenin senin değil, bir ideanın maddeleşmiş halini savunur.
- İdealizm, kuşkuculuğun, pozitivizmin ve materyalizmin tam karşısında yer alır; özellikle Platon idealizmi "gerçek dediğimiz şey idealdir, ideal cinsindendir" diyerek materyalizmin tam zıttıdır.
- 18:34Platon Idealizmi
- Platon idealizmine Sokrates, Platon ve Augustine girer ve ortaçağ Avrupası'nın temel felsefe akımlarından biridir.
- Platon'a göre algılanan tüm nesneler idealar dünyasındaki değişmez kalıpların eksik birer yansımalarıdır; dünyadaki beş duyuyla algıladığımız şeyler tikeller, ideal kalıpların soluk yansımalarıdır.
- Platon'a göre doğanın amacı insan, insanın amacı da idealdir; kötülüğün ortadan kalkması mümkün değildir çünkü iyiliğe zıt bir kavram gereklidir.
- 22:45Epistemolojik Idealizm
- Epistemolojik idealizm (öznel idealizm) Descartes, Berkeley ve Kant'ın felsefesini kapsar.
- Descartes, etrafındaki her şeye şüpheyle bakmaya başlayarak tüm önyargılarından kurtulmak için her şeyden kuşku duymanın gerekliliğini savunur ve sonunda kuşku duyulmayacak olan tek şeyin kendi düşüncesi olduğunu karar kılar.
- Descartes idealizmden yola çıkarak bir tür realizme ulaşır; madde dünyasının gerçek olmadığını düşünse de Tanrı'nın insanın nesneler dünyasına inanmasını istediğini ve bizi böyle tasarladığını savunur.
- 25:18Berkeley'in Felsefesi
- Berkeley, dış dünyada gördüğümüz her şeyin sadece zihnimizdeki düşüncelerden ibaret olduğunu savunuyor; madde için var olmak algılanmış olmaktır.
- Berkeley, maddi dünyanın ötesinde gerçek bir dünya olduğunu savunan Platon'dan daha ileri gidiyor ve dış dünyayı tamamen zihnimizdeki idealler dünyası oluşturuyor.
- Epistemolojik idealizmin kurucusu olarak kabul edilen Berkeley, fiziki nesnelerin onları algılayan zihinden bağımsız bir varoluşa sahip olmadığını savunarak realizmin tam karşısında yer alıyor.
- 27:10Berkeley'in Felsefesinin Delilleri ve Zayıf Noktaları
- Berkeley, duyularımızın yanıltıcı olduğunu, renklerin, biçimlerin ve sıcaklığın maddelerin kendisinde değil, tamamen bizde olduğunu savunuyor.
- Berkeley'in felsefesinin en zayıf noktası, nesnelerin onları algılayacak hiç kimse yokken nasıl var olduğunu açıklamasıdır.
- Berkeley, nesnelerin varlıklarını Tanrı'nın düşüncelerine borçlu olduğunu söyleyerek bu sorunu çözmeye çalışıyor.
- 28:57Kant'ın Felsefesi
- Kant, doğa gerçekliğinin doğa yasalarıyla, tinsel gerçekliğin ise farklı kanunlarla hareket ettiğini net bir şekilde birbirinden ayırıyor.
- Kant'a göre bilgiye ancak deneyle ulaşılabilir, ancak deney yoluyla elde edilen bilgi hakikate götürmüyor, sadece dünyevi kurallara götürüyor.
- Kant 1781'de "Salt Aklın Kriteri" isimli kitabını yayınlayarak felsefe tarihinde yeni bir dönem açıyor ve zihinde bir laiklik yaratıyor.
- 31:01Kant'ın Bilim ve Metafizik Hakkındaki Görüşleri
- Kant'a göre epistemolojik idealizm bilime zarar vermez, tam tersine bu yaklaşım bilimi kuşkuculuktan kurtarabilmenin tek yoludur.
- Kant, idealar dünyasının gerçeği bilinemeyeceğine göre, eldeki gerçekle yetinilmeleri ve bilimle metafizik karıştırılmamalıdır diyor.
- Kant, bilimi bilimsel kurallarla, deneylerle yaparken metafiziği felsefe ile yaparak bu iki alanın birbirinden ayırt edilmesini sağlıyor.
- 31:56Alman Idealizmi
- Alman idealizmi (Fichte, Schelling ve Hegel) 18. yüzyıldaki öznel idealizmleri izleyen bir akımdır ve özellikle Kant'tan çok etkileniyorlar.
- Alman idealistleri, gerçekliğin en yüksek ölçüde tinsel olduğunu, fakat tinin kendisini yalnızca maddi bir öğeyle gerçekleştirebileceğini savunuyorlar.
- Bu yaklaşımlarıyla materyalizmin tam karşısında yer alan Alman idealistleri, bilim felsefesi alanında diyalektik yöntemini öne çıkartıyorlar.
- 33:19Hegel ve Diyalektik Düşünce
- Hegel'e göre dış dünya ile zihnimiz özdeş, zihin dış dünyadan bağımsız bir şey değil.
- Hegel, dış dünyayı "tin" olarak tanımlıyor ve sadece düşünceyle deneye başvurmadan kesin bilgiye ulaşılabilir diyor.
- Hegel'e göre düşünce gibi varlık da diyalektik olarak gelişir, zıtların birliği ile var olur ve başka bir şeye dönüşür.
- 35:36Diyalektik Düşüncenin Temelleri
- Diyalektik düşünceyi ilk ortaya koyan kişi Antik Yunan'da Herakleitos'tur ve "aynı nehirde iki kez yıkanılmaz" sözüyle tanınıyor.
- Diyalektik, herhangi bir olgunun çevresiyle arasındaki bağımlılığın çözülmezliğini savunuyor; hiçbir olguyu etrafından bağımsız alıp inceleyemezsin.
- Doğanın yasaları, toplumun gelişimi, düşüncenin evrimi gibi olgular bilimsel objektiflik içinde değerlendirildiğinde görülür ki hiçbir şey olduğu gibi kalmaz ve her şey birbirini etkiler.
- 37:00Diyalektik Düşünce ve Hegel
- Diyalektik düşünce, varlık alemindeki değişimin ve karşılıklı etkileşimin sistematik olarak incelenmesiyle doğar.
- Diyalektik metot, bir şeyi zıttıyla, tarihsel bağlamıyla ve çevresiyle birlikte düşünme ve ele alma yöntemidir.
- Hegel'in diyalektik anlayışının Heraklitos'tan temel farkı, doğadaki hareketin düşüncedeki hareketten kaynaklandığını söylemesidir.
- 37:55Marx ve Hegel'in Diyalektik Anlayışları
- Marx, Hegel'in "doğada zihnimin bir yansımasıdır" fikrini kabul etmez ve Hegel'in diyalektiğinin baş aşağı durduğunu söyler.
- Hegel'e göre evren maddeleşmiş düşünce olup, önce mucidin aklında bir düşünce vardır, sonra icadı ortaya çıkar.
- Marx'ın diyalektik materyalizm felsefesinde madde düşünceyi oluşturur, yaşantın düşünceyi oluşturur, sınıf düşünceyi oluşturur.
- 39:06Standart Eğitim ve Diyalektik Düşünce
- Standart eğitimde verilen düşünce yapısı, bağlamıyla düşünme, eleştirel düşünme ve sosyal realitesiyle birlikte düşünmeyi iyi beceremiyor.
- Batı toplumlarında analitik ve sistematik düşünce daha hakimken, Doğu toplumlarında muğlak ve derin düşünce, diyalektik düşünceye daha yakın.
- 39:59Analitik ve Diyalektik Düşünce Karşılaştırması
- Analitik düşünce, belirli bir zaman anı durdurularak, en basit ayrıntılarına kadar girerek ve parçaların birbirleriyle ve bütünle ilişkisini inceleyerek oluşur.
- Diyalektik düşüncede zaman boyutu mutlaka göz önüne alınır ve her olgu geçmişiyle geleceği arasında bir geçişten ibaret görülür.
- Analitik düşüncede Aristo mantığı ve bir-sıfır mantığı hakimken, diyalektik düşüncede doğru-yanlış, iyi-kötü, hayat-ölüm birbirinden bağımsız düşünülemez.
- 42:29Analitik ve Diyalektik Düşünce Arasındaki İlişki
- Analitik düşünce ile diyalektik düşünce birbirinin zıttı gibi görünse de aslında birbirlerinin tamamlayıcısı niteliğindedirler.
- Analitik düşünce, diyalektik düşüncenin ürünü olan fikirleri birleştirir ve diyalektik düşünceyle ulaşılan bilgiler analitik düşünceyle sistematik hale getirilir.
- Diyalektik düşünceye göre hayat ölümle, güçlü güçsüzle, bilgi bilgisizlikle var ve her şey zıttını içinde barındırır.
- 43:53Diyalektik Düşünce Örnekleri
- Doğada öncelikle durumu muhafaza etmeye yönelik bir kültür vardır, sonra bir kuvvet vardır ve bu kuvvet kendi zıttını yaratır.
- Vahşi kapitalizm (tez) ile sosyalizm (antitez) arasındaki çatışmadan sosyal devlet (sentez) ortaya çıkmıştır.
- Günümüzde ulus devletler ve küresel birlikler arasında ayrılmaya ve birleşmeye yönelik iki kuvvet var ve bunların birlikte çatışmasında nelerin yaşanacağını henüz bilmemekte.