Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin TYT Türkçe sınavına hazırlık amacıyla sunduğu eğitim içeriğidir. Öğretmen, tahtada notlar alarak konuları açıklamaktadır.
- Video, Türkçe'deki söz sanatlarını kapsamlı şekilde ele almaktadır. İlk bölümde mecaz-ı mürsel (ad aktarması) konusu, ardından kinaye, teşhis (kişileştirme), intak (konuşturma), mübalağa, abartı ve kinayeli anlatım (tersini kastetme, iğneleme, laf sokma) gibi söz sanatları detaylı şekilde anlatılmaktadır. Her bir söz sanatı için tanımlar verilmiş, günlük hayattan örneklerle konu pekiştirilmiştir.
- Öğretmen, her bir söz sanatının nasıl tespit edileceğini, hangi durumlarda kullanıldığını ve sınavlarda nasıl sorulabileceğini açıklamakta, ayrıca mecaz-ı mürselin temel mantığını parça-bütün ilişkisi, iç-dış ilişkisi, mekan-insan ilişkisi gibi farklı örneklerle anlatmaktadır.
- 00:15Mecaz-ı Mürsel Nedir?
- Mecaz-ı mürsel (ad aktarması), bir sözcüğün benzetme amacı olmadan başka bir sözcük yerine kullanılmasıdır.
- Mecaz-ı mürselde kesinlikle benzetme amacı yoktur.
- Örnek olarak "ünlü kalem o dergiye transfer oldu" ifadesinde kalem transfer olmaz, yazar transfer olur.
- 01:44Mecaz-ı Mürselin Türleri
- Parça-bütün ilişkisi: Bir parçayı söylerken bütünü, bütünü söylerken parçayı anlama durumudur.
- İç-dış ilişkisi: İçini söylerken dışını, dışını söylerken içini anlama durumudur.
- Mekan-insan ilişkisi: Mekanı söylerken insanı, insanı söylerken mekanı anlama durumudur.
- 05:08Diğer Mecaz-ı Mürsel Türleri
- Eser-sanatçı ilişkisi: Sanatçıyı söylerken eserini anlama durumudur.
- İnsan ilişkisi: Eşyayı söylerken insanı anlama durumudur.
- Koşul-şart ilişkisi: Somut bir şeyi söylerken soyut bir şeyi anlama durumudur.
- 06:54Mecaz-ı Mürsel Örnekleri
- "Gişeden bilet aldım" ifadesinde gişeden değil, bilet satan adamdan bahsedilmektedir.
- "Apartman bu olaya üzüldü" ifadesinde apartman değil, apartmanda yaşayan insanlar üzülmektedir.
- "Dün dolmuşta bir çift kulak beni dinledi" ifadesinde kulak değil, insan dinlemektedir.
- 08:53Kinaye
- Kinaye, bir sözcüğü ya da sözcük grubunu hem gerçek anlamıyla hem de mecaz anlamıyla kullanmaktır.
- Kinayede taktik: Belli bir sözcük hem somut hem de soyut anlama geliyorsa orada kinaye vardır.
- Örnekler: "Para verirken patronun eli titrer" (somut ve mecaz), "İçim oyuk" (somut ve soyut), "Ayağını yorganına göre uzat" (somut ve soyut).
- 14:01Teşhis (Kişileştirme)
- Teşhis, insan dışındaki varlıklara insana ait özelliği aktarmaktır.
- Teşhisde önemli olan insan dışındaki varlık olmasıdır, insan geçerse teşhis olmaz.
- Örnekler: "Ay suda bestelerken en güzel şarkısını" (teşhis ve kapalı istiare), "Küreklerim de suya en derin şiiri yazdı" (teşhis ve kapalı istiare).
- 17:40İntak
- İntak, insana ait olan konuşturma özelliğini insan dışındaki varlığa aktarmaktır.
- İntak ve teşhis birlikte varsa, şıklarda teşhis ve intak beraberse en özeli işaretlenir.
- Örnekler: "Halini kıldı ile eşek gelmiş" (teşhis ve intak), "Sabahleyin kozasından bakan gelincikler sorar: bu dünyaya bakın" (teşhis ve intak).
- 20:37Mübalağa
- Mübalağa, bir durumu olduğundan çok büyük göstermek veya bir durumu olduğundan daha küçük göstermektir.
- Mübalağa örneği: "Bir of çeksem karşıki dağlar yıkılır" (abartma).
- Mübalağa örneği: "Ben arabayla İstanbul'a birvirgülelli saate giderim" (abartma).
- 21:31Abartı Söz Sanatı
- Abartı söz sanatında, bir durumun gerçek boyutundan çok daha büyük gösterilmesi veya çok daha küçük gösterilmesi yapılır.
- "Yaram var, havanlar dövemez, merhem yüküm var, pazar bulamaz" örneğinde, büyük bir yara ve çok büyük bir yükün pazarlarla satın alınamayacağı abartılmıştır.
- Namık Kemal'in "Bizi küre-i arzı patlatır çıkarız" mısrasında da abartı söz sanatı kullanılmıştır.
- 23:06Olduğundan Daha Küçük Gösterme
- "Ey bu topraklar için toprağa düşmüş asker, gökten ecdad inerek öpse o pak alnı değer" örneğinde, askerin değeri gökten inen ecdad tarafından alnını öpmekle eşdeğer gösterilmiştir.
- Bu tür ifadelerde, bir durumun gerçek değerinden çok daha küçük gösterilmesi yapılmıştır.
- 24:02Söz Sanatı ve Kinayeli Anlatım
- Söz sanatı, tersini kastetme, iğneleme ve laf sokma olarak tanımlanır.
- Kinaye ile kinayeli anlatım aynı şey değildir; kinaye bir sözcüğün hem gerçek hem mecaz anlama gelmesi iken, kinayeli anlatım laf sokmadır.
- "Maşallah oğlum çok çalışmışsın, matematikten beş almışsın, bak ne yaptı gibi göründü ama beni gömdü" örneği kinayeli anlatımdır.
- 25:35Kinayeli Anlatım Örnekleri
- "Hediye namıyla bir şey gönderme, adet edip hiç misafir kondurma" örneğinde, insanlara laf sokularak bencil davranmaları eleştirilmiştir.
- "Ormanda gezen adam azgını, çarşıda, pazarda insan beğenmez, medrese kaçkını, bozgunu ezan ezan beğenmez" örneğinde, ezan beğenmeyen kişinin insanlıktan nasibini almamış olduğu ima edilmiştir.
- "Kime iyi desen darılır, söver, merhamet zamanı değildir meğer" örneğinde, insanlara iyilik yapmaktan korkulması eleştirilmiştir.
- "Mutfak tezgahı öyle temizdir ki sinekler yıkardı bulaşıkları" örneğinde, tezgahın aslında çok pis olduğu ima edilmiştir.