Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Sınav Yayınları'nın "Yirmidört Adımda TYT AYT Tarih" setinin birinci adımını içeren bir eğitim dersidir. Tarih öğretmeni Ümit Akal, TYT ve AYT sınavlarına hazırlanan öğrencilere tarih biliminin temel kavramlarını anlatmaktadır.
- Video, tarih biliminin tanımı ve özellikleriyle başlayıp, tarih araştırmalarının beş aşamalı sürecini (kaynak tarama, tasnif, tahlil-tenkit, terkip) detaylı şekilde açıklamaktadır. Ardından tarihin konuları (siyasi, askeri, ekonomik, kültürel, dini ve sosyal tarih), tarih yazım çeşitleri ve tarihe yardımcı bilimler (coğrafya, etnografya, arkeoloji, antropoloji, nümizmatik, filoloji, kronoloji, diplomasi) ele alınmaktadır.
- Video, ÖSYM sınavlarında çıkabilecek soru tiplerine örneklerle değinmekte ve tarihin milli ve toplumsal kimliğin inşasındaki rolü hakkında bilgiler içermektedir. Ayrıca, Leopold von Ranke, İbn Haldun ve Halil İnalcık gibi önemli tarih düşünürlerinin görüşleri ve Atatürk'ün tarih öğretimine verdiği önem de videoda paylaşılmaktadır.
- Sınav Yayınları'nın 24 Adımda TYT AYT Tarih Seti
- Sınav Yayınları'nın 24 adımda TYT AYT tarih bitirme setinin birinci adım videosu sunuluyor.
- Sete başlamadan önce başlangıç denemesini çözerek seviyenizi görmelisiniz ve öğrenme sürecini takip etmek için setin sonunda yer alan bitiş denemesini çözmeyi unutmayın.
- Başlangıç denemesinin video çözümlerine sağ üstte veya açıklamada yer alan linkten ulaşabilirsiniz.
- 00:46Tarih Nedir?
- Tarih, geçmişte yaşayan insan topluluklarının başından geçen tüm olayların neden ve sonuç ilişkisi içerisinde belgelere dayanarak objektif bir şekilde yer ve zaman belirterek inceleyen sosyal bilim dalıdır.
- Tarih biliminde belgelere dayalı ve objektif bir anlatım yapmak zorunludur, aksi takdirde tarih olmaz.
- Tarihi olaylar süreklilik gösterir, gerçekleştirdiği yer ve zamanın ürünüdür, günümüz değer yargılarıyla tarih yorumlanamaz ve tekrarlanamaz.
- 08:26Tarih Öğrenmenin Faydaları
- Tarih öğrenmesi geçmişten ders alınıp geleceğe yön verilmesini sağlar.
- Vatan, millet kavramları ile milli kültürel değerlerin öğretilmesinde ve bir millet bilincinin oluşmasında tarih bilimi önemli bir fayda sağlar.
- Tarih bilimi insanların sorunlarını barış yoluyla çözmesini sağlar ve bugün anlamamıza yardımcı olur.
- 11:21Tarih Araştırmalarında Yöntem ve Teknik
- Tarih araştırmalarında beş aşamalı bir süreç bulunmaktadır: kaynak tarama, tasnif, tahlil, tenkit ve terkip aşamaları.
- Kaynak tarama aşamasında, ele alınan konuyla ilgili her türlü belge ve bulgu toplanır (örneğin birinci İnönü Savaşı'nda kullanılan silahlar, telgraf yazışmaları, mektuplar, anılar).
- Tasnif aşamasında toplanan belgeler zamana, mekana ve konuya göre sınıflandırılır, ayrıca birinci el ve ikinci el kaynaklar olarak da ayrılır.
- 14:06Tahlil ve Tenkit Aşamaları
- Tahlil aşamasında elde edilen verilerin bilgi olarak yeterliliği tespit edilir, aynı bilgiyi başka kaynaklarda da bulup bulamadığımız kontrol edilir.
- Tenkit aşamasında (eleştiri) yeterliliğini tespit ettiğimiz bilginin güvenilir olup olmadığı ve orijinalliği tespit edilmeye çalışılır.
- Kaynaklar arasında önemli farklılıklar varsa (örneğin asker sayısı konusunda 250 bin ile 80-95 bin arasında fark), o kaynak asılsız ve güvenilir olmayan olarak değerlendirilir.
- 16:29Terkip Aşaması ve Önemli Tarih Düşünürleri
- Terkip aşamasında güvenilirliğine ve orijinalliğine kanaat getirilen bilgiler birleştirilerek eser kaleme alınır.
- Leopold von Ranke'ye göre "tarihle ilgili gerçeğin ne olduğu belgelerde saklıdır ve gerçek ancak belgelerin eleştirisel eleştirisi ile ortaya çıkar" (belge yoksa tarih yoktur).
- İbn Haldun'a göre tarih, gerçeği araştırmak ve olayların sebeplerini bulup ortaya koymaktır (neden-sonuç ilişkisi).
- Halil İnalcık'a göre gerçek bir tarih için kaynaklara gitmek, kaynakları tenkit etmek ve doğruluğunu değerlendirmek gerekir.
- 20:02Tarih Araştırmaları Süreci
- Tarih araştırmalarında verilerin birleştirme aşaması terkip olarak adlandırılır.
- Tarih araştırması süreci kaynak tarama, tasnif, tahlil-tenkit ve terkip aşamalarından oluşur.
- Tarihi olayların neden-sonuç ilişkisi araştırılmalıdır, aksi takdirde olaylar tam olarak anlaşılabilir.
- 22:30Tarih Araştırmalarının Bilimselliği
- Tarih araştırmasında olayın geçtiği yer ve zamanın belirlenmesi bilimselliği olumlu yönde etkiler.
- Olayın günümüz koşullarıyla değerlendirilmesi ve tarihçinin kendi fikrine göre yorumlaması bilimselliği olumsuz yönde etkiler.
- Tarih, belgelere dayanarak, insan topluluklarının geçmişteki yaşantılarını tarafsız bir biçimde inceleyen bir bilimdir.
- 26:26Tarihi Olay ve Olgu Kavramları
- Olay, başlangıç ve bitiş zamanı belli, aniden gerçekleşmiş ve tekrarlanamayan gelişmelere denir.
- Olay örnekleri: 1071 Malazgirt Savaşı, 1453 İstanbul'un Fethi, 1789 Fransız İhtilali, 1921 Birinci İnönü Savaşı.
- Olgu, olayların ortaya çıkardığı sonuçlara göre uzun sürede meydana gelen değişimlerdir; genel, soyut ve süreklidir (örneğin Anadolu'nun Türkleşme Süreci).
- 30:30Olay ve Olgu Kavramları
- İstanbul'un fethi sonrasında ortaya çıkan gelişmeler (Osmanlı başkenti olması, Bizans'ın yıkılması, ortaçağın sona ermesi) ve bilim adamlarının Avrupa'ya gitmesi, Rönesans ve reform hareketlerini tetiklemesi bir süreçtir.
- Fransız İhtilali ile başlayan hürriyet ve milliyet düşüncesi, imparatorlukların parçalanması ve demokrasinin gelişmesi de bir süreçtir.
- Olay ve olgu kavramları önemlidir; örneğin iki arabanın çarpışması bir olaydır, çarpışma sonrası yaşanan süreç ise olgudur.
- 32:46Tarihin Sınıflandırılması
- Tarihi tarih araştırma, inceleme, öğrenme ve öğretme kolaylığı sağlamak amacıyla üç şekilde sınıflandırırız: zamana göre, mekana göre ve konuya göre.
- Zamana göre sınıflandırma, kronolojik sıralamadır (ilk çağ tarihi, 15. yüzyıl Osmanlı tarihi gibi).
- Mekana göre sınıflandırma, coğrafi konumlandırma yapar (Ankara tarihi, Anadolu tarihi, Avrupa tarihi gibi).
- Konuya göre sınıflandırma, terimsel konu ile sınırlıdır (tıp tarihi, iktisat tarihi, sanat tarihi gibi).
- 34:30Tarih Yazım Çeşitleri
- Hikayeci (rivayetçi, nakilci) tarih, Herodot tarafından ortaya atılan ilk tarih metodu olup, yer ve zamana dikkat eder, neden-sonuç ilişkisine önem vermez ve destansı bir anlatım yapar.
- Sosyal tarih (pozitivist, olgucu tarih), olayların toplumsal yönlerini ve toplumların faaliyetlerini araştırıp ortaya koyan tarih türüdür; Halil İnalcık ve Ömer Lütfü Barkan bu yöntemi kullanmıştır.
- Öğretici (pragmatik, faydacı) tarih, tarihin faydalarında geçmişte yaşanan olaylardan ders çıkartarak anlatır ve ulusal birlik ve bilinci geliştirmeyi amaçlar.
- Kronik tarih, belli bir kronolojik gelişme içerisinde tarih yazım metodudur (Çin yıllıkları, Hitit anları gibi).
- Araştırmacı neden-nasılcı tarih, günümüz tarihçiliğinin temelini oluşturur; neden-sonuç ilişkisi içerisinde olayları belgelere dayanarak tarihsel-bilimsel nitelik kazandıran tarih çeşididir.
- 41:46Tarih Kavramları ve Örnekler
- Hindistan'daki ilk çay uygarlıklarında kast sistemi, sınıfsal toplum yapısının bir sosyal tarihe örneği olabilir.
- Tarihi olgular genellikle tarihi olaylardan sonra belli bir süreç içinde oluşan durumlardır.
- Talas Savaşı'ndan sonra Türklerin İslam'ı kabul etmeye başlaması ve Malazgirt Savaşı'ndan sonra Anadolu'nun Türkleşmeye başlaması tarihi olayların olgularıdır.
- 44:16Tarih Alanları ve Soru Çözümü
- Savaş ve barış gibi tarihi olaylar siyasi tarihin konuları içine girer.
- Sosyal tarihin konusu içerisine Ortadoğu Türklerinin göçleri girer çünkü bu toplumsal bir harekettir.
- Öğretici tarih, olayların olumlu yönlerini ve önemli kişileri dikkat çekici ve duygusal bir şekilde aktarır ve kahramanları ön plana çıkartır.
- 49:38Tarihe Yardımcı Bilim Dalları
- Tarihi bir olayı veya konuyu ele alırken sadece tarih bilimi yeterli değildir, yardımcı bilimler gereklidir.
- Epigrafya (anıt kitabe üzerindeki yazıları inceler), filoloji (dilleri ve diller arasındaki ilişkileri inceler), coğrafya (insan topluluklarının yaşadıkları yerler hakkında bilgi verir) ve etnografya (toplulukların kültürlerini ve kültürel kalıntılarını inceler) tarihe yardımcı bilim dallarıdır.
- Etnografya müzeleri, toplumların yaşam şekillerini, kıyafetlerini, düğün ve sünnet törenlerini anlatarak tarihsel süreçleri anlamamıza yardımcı olur.
- 53:00Tarih Biliminin Yardımcı Bilimleri
- Diplomasi, siyasal belgelerin biçim ve içerik yönünden incelenmesi bilimidir ve özellikle antlaşmaları incelemektedir.
- Arkeoloji, tarihin olmazsa olmaz yardımcı bilimlerinden biridir ve eski dönemlere ait toprak ya da su altında kalmış tarihi eserleri meydana çıkarıp inceler.
- Antropoloji, insan ırkını ve kültürlerin gelişimini inceler; arkeologların çıkardığı iskelet kalıntılarını inceleyerek mezarda yatan kişinin ırk ve millet bilgisini ortaya koyar.
- 54:37Tarih Biliminin Diğer Yardımcı Bilimleri
- Kimya ve karbon-14 metodu, tarihi kalıntıların yaşını belirleyen bilimsel bir yöntemdir; kimyagerler bu metotla arkeolojik buluntuların hangi döneme ait olduğunu belirler.
- Paleografya, toplumların geçmişte kullandıkları yazıları inceler; nümizmatik ise eski paraları inceleyen bilim dalıdır.
- Kronoloji, tarihi olayların belli bir zaman içerisinde sıralamasını yapan tarih bilimidir; sosyoloji ise toplumların bütün faaliyetlerini inceler ve toplumsal gelişmelerin yapısını araştırır.
- 56:18Tarihi Kaynakların Sınıflandırılması
- Tarihi kaynaklar birinci el kaynaklar ve ikinci el kaynaklar olarak sınıflandırılır; birinci el kaynaklar olayın geçtiği döneme ait belgeler ve buluntulardır.
- İkinci el kaynaklar ise olayın geçtiği döneme yakın ya da o dönemin kaynaklarından faydalanarak meydana getirilen eserlerdir.
- Kaynaklar gerçek eşya ve nesneler (topraktan, taştan yapılmış eşyalar, mağara resimleri, fosiller) ve yazılı kaynaklar (kitaplar, antlaşmalar, tabletler, paralar, gazeteler, kronikler) olarak değerlendirilir.
- 1:00:39Atatürk'ün Tarihle İlgili Sözleri
- Atatürk, insanın mensup olduğu toplumu ve dünyayı anlamak için geçmişini bilmek gerektiğini, geçmişini bilmeyen toplumun hafızasını yitirdiğini belirtmiştir.
- Tarih, bireylere yaşadığı toplumun geçmişini öğreterek kendi milletine aidiyet duygusuyla bağlanmasını sağlar ve milli duyguların oluşmasında etkilidir.
- Atatürk, Türk tarihi ile ilgili ilmi araştırmalar yapılması için 1931 yılında Türk Tarih Kurumu (Türk Tarih Tetkik Cemiyeti) kurmuştur.
- 1:02:35Tarihi Kaynaklarla İlgili Sorular
- Bir olayın veya dönemin araştırılması sırasında birinci elden kaynaklara ulaşabilmek önemlidir; hükümdar fermanları, kitabeler, kalıntılar ve devlet arşivleri birinci el kaynaklardır.
- Eski bir yerleşim yerinde yapılan kazıda bulunan mezar odasında insan iskeleti, süs eşyaları ve altın para bulunması durumunda arkeoloji, antropoloji ve kimya gibi tarihe yardımcı bilim dalları kullanılmıştır.
- 1:04:26Tarihi Yardımcı Bilimler
- Kazı, arkeoloji; insan iskeleti, antropoloji; altın paralar, nümizmatik; süs eşyaları ve kılık kıyafetler, etnografya bilim dallarıdır.
- Tarihi yardımcı bilimler arasında filoloji (dil bilimi), antropoloji (ırk bilimi), nümizmatik (para bilimi), arkeoloji (kazı bilimi) ve arma bilimi (toplum bilimi) bulunmaktadır.
- 1:07:32Tarih Biliminin Önemi
- Tarih, milletlerin ortak hafızası olarak milli ve toplumsal kimliğin inşasında önemli rol oynar.
- Tarih bilimi bireye yaşadığı toplumun geçmişini öğretir, kendi milletine adet duygusunu geliştirir ve eleştirel düşünme becerisini artırır.
- 1:09:31Dersin Sonu
- Siyasi belgelerin cins, şekil ve içerik olarak değerlendirilmesi yapan tarihe yardımcı bilim dalı diplomasi bilimidir.
- Bir sonraki derste zamanın taksimi konusu ele alınacaktır.