Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan, Türkiye'nin anayasal tarihini anlatan kapsamlı bir ders formatındadır.
- Video, 1961 Anayasası'nın özellikleri ve önemi ile başlayıp, 1971-1973 muhtırası, 1974-1975 dönemindeki öğrenci olayları, Kıbrıs Barış Harekatı ve 12 Eylül 1980 darbesi ile devam etmektedir. Son bölümde 1982 Anayasası'nın sert yapısı, değiştirilemez maddeleri ve yürütme, yasama ve yargı kurumları üzerindeki değişiklikleri detaylı olarak incelenmektedir.
- Videoda ayrıca TRT'nin özerk olarak kurulması, Milli Güvenlik Kurulu ve Yüksek Hakimler Kurulu'nun oluşturulması, üniversitelere özerklik tanınması, 1971-1973 muhtırasının temel hakları daraltması, bakanlar kurulu'nu güçlendirme ve 1982 Anayasası'nın Cumhurbaşkanlığı'nı özellikle güçlendirmesi gibi önemli anayasal gelişmeler ele alınmaktadır.
- 00:121961 Anayasası'nın Genel Özellikleri
- 1961 Anayasası, 27 Mayıs 1960 darbesi ile uygulanmış bir darbe anayasasıdır.
- Bu darbe, klasik askeri darbe mantığına uymayan, albayların paşalara karşı alttan yukarıya doğru yapılan bir darbedir.
- 1961 Anayasası, özgürlükçü bir anayasa olup temel hak ve hürriyetleri ön plana çıkaran, tarihimizin en gizemli anayasalarından biridir.
- 01:201961 Anayasası'nın Önemli Hükümleri
- 1961 Anayasası'nın en önemli yanı parlamenter sistemi kabul etmesidir.
- Anayasa Mahkemesi kurulmuş olup, yasama organının yargısal denetimini sağlamıştır.
- Demokratik, laik ve sosyal hukuk devleti kavramları anayasaya dahil edilmiştir.
- 04:221961 Anayasası'nın Diğer Yenilikleri
- 1961 Anayasası, çoğulcu sistematiğe dönmüş ve insan haklarına dayalı bir devlet modeli kabul etmiştir.
- TRT özerk olarak kurulmuş, bu dönemin önemli bir gelişmesidir.
- Milli Güvenlik Kurulu kurulmuş, askerle devletin belli aralıklarla görüşebileceği bir platform oluşturulmuştur.
- 08:331961 Anayasası'nın Diğer Önemli Hükümleri
- Yüksek Hakimler Kurulu kurulmuş, yargı sistemini koruma altına almıştır.
- Üniversitelere özerklik tanınmıştır.
- 1961 Anayasası, yüzde 61,50 gibi bir halk oyuyla kabul edilmiş ve çift anayasal bir yapıya sahiptir.
- 11:09Türkiye'nin Meclis Yapısı ve Anayasa Tarihi
- Türkiye'de Cumhuriyet Senatosu yapısı ve Temsilciler Meclisi algısı bulunmaktadır.
- Türkiye'de çift meclisli iki anayasa vardır: 1976 ve 1961 anayasaları.
- 1961 anayasası sonrasında demokratik iklim tam anlaşılamadı, hem toplum nezdinde darbenin travmatik etkileri hem de devlet kurumlarında anayasanın vermek istediği mesaj anlaşılamadı.
- 12:251971-1973 Muhtırası
- 1971-1973 muhtırası, askeriyenin 1960 darbesinden rahatsız olması ve bürokrasinin bu durumdan rahatsız olması sonucu gerçekleşti.
- Muhtıra ile darbe arasındaki fark, darbede yönetimin silah zoruyla ele geçirilmesi iken, muhtırada "ele geçiririm ha" demektir ve darbe tehdididir.
- Muhtıra sonrası temel haklar pasifize edildi, bürokrasi ve devlet güçlendirildi.
- 14:20Muhtıra Sonrası Değişiklikler
- Bakanlar Kurulu'na kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi tanındı.
- Devlet Güvenlik Mahkemeleri (DGM) kuruldu ve kaldırılana kadar tartışmalı bir şekilde görev ifa etti.
- Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, hiyerarşiyi tam anlamıyla güçlendiremediği için kuruldu.
- 15:37Diğer Değişiklikler ve Sınırlamalar
- Yüksek Hakimler Kurulu'na Yüksek Savcılar Kurulu kanadı eklendi.
- TRT'nin özerkliği kaldırıldı.
- Üniversitelerin özerkliği sınırlandırıldı, basın yayın hürriyeti, sendikal haklar, dernek kurma ve siyasi partilerle ilgili sınırlamalar getirildi.
- 17:15Kültür ve Medya Üzerindeki Baskı
- 1973 muhtırasıyla ciddi yasaklar getirildi, özellikle sinema filmleri üzerinde sansür uygulandı.
- Türkiye'de sinema ve dizi merkezli bir kültür vardır, halk rol model alır ve bu psikolojik etkisi vardır.
- Gayri resmi rakamlara göre Türkiye'de en çok izlenen film Ayhan İşık ile Türkan Şoray'ın oynadığı "Acı Hayat" filmidir.
- 19:01"Acı Hayat" Filminin Hikayesi
- "Acı Hayat" filminde Ayhan İşık, Türkan Şoray'ın kuaförün yanında çalışan bir kız ve tersanede çalışan bir adam olarak birbirlerini seviyorlar.
- Filmin bir sahnesinde Ayhan İşık depoya girip dayak yiyor ve çöplüğe atılıyor, ancak film gösterime girince kimse izlemiyor.
- Yapımcı, Ayhan İşık'ın dayak yemediğini öğrenince, sahneyi değiştirip Ayhan İşık'ın depoya girip herkesi dövüp çıkmasını istiyor ve film bu değişiklikle gösterime giriyor.
- 21:431974-1975 Dönemi ve Sonrası
- 1974-1975 döneminde öğrenci olayları bir süre durulmuş, ancak 1975'ten sonra olaylar tekrar devam etmiş.
- 1975'te Kıbrıs Barış Harekatı yapılmış ve bu harekatla Türkiye'ye ciddi ambargolar konulmuş, toplumsal olarak kenetlenmiş ve sağ-sol dengesi unutulmuş.
- 12 Eylül 1980 darbesi ve 1982 anayasası bu süreçte vücuda gelmiş.
- 23:391982 Anayasasının Özellikleri
- 1982 anayasası çok sert bir anayasa olarak görülüyor, değiştirilmesi kanunlardan çok daha zor kurallara dayanıyor.
- Anayasanın ilk üç maddesi değiştirilemez değerde.
- 1982 anayasası yürütme organını, özellikle cumhurbaşkanlığı makamını güçlendirmiş.
- 25:55Cumhurbaşkanlığı Makamının Güçlendirilmesi
- Cumhurbaşkanlığı makamında genel sekreterliği kurulmuş, bu Fransa modeli bir atılımdır.
- Cumhurbaşkanlığı genel sekreterliği hacimli bir kuruluştur ve cumhurbaşkanının bürokratik işlerini, yazışmalarını ve basın açıklamalarını yapar.
- Genel sekreterlikte 600-700 hukukçu bulunur ve cumhurbaşkanına yasaların ön incelemesi yapılır.
- Devlet Denetleme Kurulu kurulmuş, bu kurul sadece cumhurbaşkanlığı emir alır ve hazırladığı raporları sadece cumhurbaşkanlığına sunar.
- 28:36Cumhurbaşkanlığı ve Genel Sekreterlik
- Cumhurbaşkanlığı güçlendirilmiş ve Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği sadece Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir.
- Genel Sekreterlik başka hiçbir hukuk kuralı ile düzenlenemez, sadece Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenir.
- Cumhurbaşkanlığı'nın tek başına yaptığı tüm işlemler yargı denetimi dışındadır.
- 30:03Bakanlar Kurulu ve Yargı Kurumları
- Bakanlar Kurulu'na olağanüstü kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi tanıtılmıştır.
- Yüksek Hakimler Kurulu ve Yüksek Savcılar Kurulu birleştirilerek HSYK (Hakimler ve Savcılar Kurulu) kurulmuştur.
- Modern ülkelerde hakimlik kurumu ile savcılık kurumu bir arada olmaz çünkü hakim mutlak tarafsızken savcı bir iddiası vardır.
- 32:28İnsan Haklarına Saygılı Devlet ve Dersin Özeti
- İnsan haklarına saygılı devlet hükmü getirilmiştir.
- Bu derste 61 Anayasası'nın genel özellikleri, muhtıra süreci ile gelişmiş diğer kısmı ve 71, 73 anayasaları incelenmiştir.
- 82 Anayasası'nın genel girizgahı yapılmış olup, bir sonraki videoda daha detaylı incelenecektir.