Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türkiye'nin anayasal gelişimini anlatan eğitim içeriğidir. Konuşmacı, tarihsel olarak anayasalcılık hareketlerinin devlet iktidarının sınırlandırılması amacıyla ortaya çıktığını açıklamaktadır.
- Video, Osmanlı İmparatorluğu döneminde başlayan anayasal gelişmeleri (Sened-i İttifak, Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı) ve 1876, 1921, 1924, 1961 ve 1982 anayasalarının genel özelliklerini incelemektedir. Her anayasanın kurumsal düzenlemeleri, yasama-yürütme ilişkileri, temel hak ve özgürlükler, yargı bağımsızlığı gibi konular detaylı olarak ele alınmaktadır. Özellikle 1982 anayasasının devlet merkezli bir toplum anlayışı öngördüğü ve sivil toplum, siyasal katılım ve temel hak ve özgürlükler konularında sınırlayıcı bir tutum sergilediği vurgulanmaktadır.
- 00:09Anayasalcılık Hareketleri ve Programın Amacı
- Anayasalcılık hareketleri temelde devlet iktidarının sınırlandırılması amacıyla ortaya çıkmıştır.
- Türkiye'nin anayasal düzenini değerlendirmek için Osmanlı İmparatorluğu döneminde başlayan anayasacılık hareketlerinin de incelenmesi gerekir.
- Bu programda 1982 Anayasası'nın özellikleri ve temel felsefesi geçmişteki anayasal gelişmeler ışığında değerlendirilecektir.
- 00:42Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri
- 1876 tarihli Kanun-u Esasi ilk yazılı anayasa olarak kabul edilir, ancak Sened-i İttifak, Tanzimat Fermanı ve Islahat Fermanı da anayasal belge olarak kabul edilir.
- Programda geçmişteki anayasal belgeler ile 1876-1921, 1924, 1961 ve 1982 Anayasalarının genel özellikleri açıklanacaktır.
- Program sonunda mevcut anayasamız ve eski anayasallarımızın genel özellikleri hakkında bilgi edinilecektir.
- 01:58Sened-i İttifak ve Tanzimat Fermanı
- Sened-i İttifak, Osmanlı-Türkiye anayasacılık hareketleri çerçevesinde Misak Sözleşme biçiminde meydana getirilen ilk anayasal belgedir ve 1808 yılında merkezi hukumetin temsilcileri ile ayan temsilcileri arasında yapılan görüşmeler sonucunda kabul edilir.
- 1839 yılında padişah tarafından tek taraflı olarak ferman biçiminde ilan edilen Tanzimat Fermanı'nda hem devlet yönetimine ilişkin ilkelere hem de hak ve özgürlüklere yer verilir.
- Tanzimat Fermanı ile devletin bütün uyrukları için can, mal ve ırz güvenliğinin teminat altına alınması, düzenli bir vergi sistemine geçilmesi, genel ve zorunlu askerlik uygulamasının başlatılması ve bütün uyrukların kanun önünde eşitliğinin sağlanması taahhüt edilir.
- 02:58Islahat Fermanı ve 1876 Anayasası
- 1856 tarihinde padişah tarafından ferman biçiminde ilan edilen Islahat Fermanı, Tanzimat Fermanı'ndaki vaatleri yenileyen ve ayrıca din farkı gözetilmeden bütün devlet uyruklarının eşit işlem görmesi ilkesini getiren bir belgedir.
- 23 Aralık 1876'da padişah II. Abdülhamid tarafından ferman biçiminde ilan edilen 1876 Anayasası'na göre Osmanlı Devleti, devlet başkanlığının irsi yoldan geçtiği bir monarşidir, devletin dini İslam dinidir ve resmi dili Türkçedir.
- 1876 Anayasası, Osmanlı Devleti tebaasının temel hak ve hürriyetlerini zamanının anayasalarına benzer bir biçimde düzenlemiştir.
- 03:491876 Anayasası'nın Özellikleri
- 1876 Anayasası'na göre Heyet-i Mebusan ve Heyet-i Ayan'dan oluşan parlamentonun yetkileri oldukça sınırlıdır, milletvekillerinin kanun teklifi edebilmesi padişahın iznine bağlıdır.
- Hukumetin parlamentoya karşı sorumluluğu açıkça belirtilmemiştir, padişahın kanunları veto etme ve parlamentoyu feshetme yetkisi vardır.
- Yürütme yetkisi devlet başkanı olan padişah ile bakanlar kuruluna aittir, yargı yetkisini bağımsız mahkemelere vermiştir.
- 04:301876 Anayasası'nın Değişiklikleri ve 1921 Anayasası
- 1876 Anayasası'nda 1909 yılında bazı değişiklikler yapılarak temel hak ve hürriyetler genişletilmiş, bakanlar kurulu'nun sorumluluğu esası benimsenmiş, parlamentonun yetkileri artırılmış, padişahın yetkileri ise daraltılmıştır.
- 23 Nisan 1920 tarihinde açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin kabul ettiği 1921 Anayasası'nın en önemli kuralı milli egemenlik ilkesidir.
- 1921 Anayasası'na göre yasama ve yürütme kuvvetleri TBMM'nde toplanır, Türkiye Devleti TBMM tarafından idare olunur ve hukumeti TBMM hukumeti unvanını taşır.
- 05:251921 Anayasası'nın Özellikleri
- Hükümet bölümleri meclisin seçtiği bakanlar aracılığıyla yönetilir, bu bakanlara meclis yön verir ve gerektiğinde değiştirir.
- 1921 Anayasası'nın önemli özelliklerinden biri yerinden yönetim ilkesini o döneme göre oldukça ileri bir düzeyde benimsemiş olmasıdır.
- 29 Ekim 1923 tarihinde yapılan değişiklikle cumhuriyet ilan edilir.
- 06:121924 Anayasası
- 1921 Anayasası'nın devletin kuruluşu ve hak ve hürriyetlerle ilgili düzenlemelerinin yetersiz olması nedeniyle 1924 yılında yeni bir anayasa yapılır.
- 1924 Anayasasında önceki anayasalardan farklı olarak anayasanın üstünlüğü ilkesi benimsenir, ancak bu anayasa ile kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimine ilişkin bir sistem oluşturulmamıştır.
- 1924 Anayasasında yasama ve yürütme ilişkileri alanında hem meclis hukumeti sistemi hem de parlamenter sisteme benzeyen hükümlere yer verilir, bu nedenle anayasa'nın karma bir hukumet sistemi oluşturduğunu söylemek mümkündür.
- 06:561924 Anayasası'nın Sınırlamaları
- 1924 Anayasası'nda kişi hak ve hürriyetlerini genel olarak düzenlemiş olmakla birlikte, o dönemde Batı anayasalarında da tam olarak görülmeyen sosyal haklara yer verilmez.
- Anayasada temel hak ve hürriyetlere meclis tarafından yapılacak sınırlamaların ölçüsünün belirlenmemesi sebebiyle meclis çoğunluğunun hakları aşırı bir şekilde sınırlaması mümkün hale gelir.
- 07:241961 Anayasası
- Katı ve düzenleyici nitelikteki 1961 Anayasası, anayasanın üstünlüğü ilkesini benimsemiş ve bunu gerçekleştirmek için de anayasa mahkemesini kurmuştur.
- Anayasa ile yargı bağımsızlığını ve hakimlik teminatını sağlamak üzere Yüksek Hakimler Kurulu getirilir, yasama ve yürütme ilişkileri bakımından parlamenter hukumet sistemi öngörülür.
- Yasama alanında Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosundan oluşan çift meclisli bir parlamento oluşturulur.
- 08:041961 Anayasası'nın Diğer Özellikleri
- Anayasa, iktidarın bu paylaşımı bakımından üniversiteler ve radyo-televizyon idaresi gibi özerk kamu kurumlarının yanı sıra merkezi yönetim karşısında yerel yönetim ilkesini de kabul eder.
- 1961 Anayasası ile çoğulcu toplum yapısının geliştirilebilmesi için siyasal partiler düzenlenerek hukuki bir güvenceye kavuşturulur.
- Anayasada sendikal faaliyet, dernek kurma hürriyeti ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına yer verilerek çeşitli hukuki güvencelerle koruma altına alınır.
- 08:401961 Anayasası'nın Sosyal Devlet İlkesi
- 1961 Anayasası ile anayasacılık tarihimizde ilk defa sosyal devlet ilkesi benimsenmiş ve sosyal haklara yer verilmiştir.
- 1982 Anayasası anarşi, terör, bölücülük faaliyetleri ile ekonomik bakımdan kötüye gidiş ve bunlar karşısında sivil yönetimin başarısız kaldığı gerekçeleri ile 12 Eylül 1980'de gerçekleşen askeri darbenin ardından atamayla oluşturulan bir kurucu meclis tarafından hazırlanarak kabul edilir.
- 1982 Anayasası'nın 1961 Anayasası döneminde siyasi sistemin işleyişi alanında oluşan tıkanıklıkları giderici çözümler getirmesi, devlet otoritesini güçlendirmeye yönelik hükümlere yer vermesi, yürütmenin ve özellikle cumhurbaşkanının güçlendirilmesi, siyasal partiler, dernekler, vakıflar, sendikalar ve siyasal katılma bakımından sınırlayıcı hükümlere yer vermesi bu düzenlemelere örnektir.
- 09:551982 Anayasası'nın Felsefesi
- Yürürlüğe girdiği tarihten sonra yapılan tüm değişikliklere rağmen 1982 Anayasası'nın bütününe devletçi, toplumcu ve ideolojik olarak taraflı, bireysellik ve özgürlük karşıtı bir felsefe egemendir.
- Batı demokrasilerinde devletin sınırlandırılması anlamına gelen anayasacılığın tam tersi olarak Türkiye'de anayasa, devlet merkezli bir toplum ve siyaset anlayışı öngörmektedir.
- Bu programda devlet iktidarını kısmen de olsa sınırlandıran ilk anayasal belge olarak kabul edilecek Sened-i İttifaktan 1982 Anayasası'nın kabul edilmesine kadar yaşanan anayasal gelişmeler incelendi.
- 10:57Anayasal Gelişmelerin Etkisi
- Mevcut anayasal sistemimizin şekillenmesinde geçmişte yaşanan anayasal tecrübelerin etkisi büyüktür.
- 1982 Anayasası'nın sivil toplum, siyasal katılım, temel hak ve özgürlükler gibi konularda sınırlayıcı bir tutum sergilemesi de bu etkinin bir sonucudur.
- 1982 Anayasasında sonradan pek çok değişiklik yapılmasına rağmen anayasa'nın temel felsefesinin tamamıyla değişmesi mümkün olmamıştır.