Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, din sosyolojisi uzmanı Volkan Ertit ve İlker Hoca ile yapılan bir televizyon programıdır. Programda ayrıca Binnaz Toprak gibi diğer akademisyenler de yer almaktadır.
- Video, sekülerleşme kavramının tanımı ve Türkiye'deki uygulaması üzerine odaklanmaktadır. Konuşmacılar, sekülerleşmenin doğaüstü alanın toplumsal günlük pratikleri etkileme gücünün azalması süreci olduğunu, modernleşme, üniversiteleşme ve kentleşme gibi faktörlerin bu süreci nasıl etkilediğini tartışmaktadır. Ayrıca laiklik kavramı, ateizm, eğitim sistemindeki inanç özgürlüğü ve COVID aşıları gibi güncel konular da ele alınmaktadır.
- Programda Türkiye'nin sekülerleşme süreci istatistiksel verilerle desteklenmekte, imam hatip ve ilahiyat fakültelerinden mezunların eğitim sonrası davranışları, Fethullah Gülen örgütü gibi eğitim kurumlarının terörist örgütlere dönüşme riski ve sosyolojinin bilim olup olmadığı gibi konular da tartışılmaktadır. Konuşmacılar arasında sekülerleşme ve laikliğin dinsizlik anlamına gelmediği konusunda farklı görüşler bulunmaktadır.
- 00:06Sekülerleşme Kavramı
- Sekülerleşme, belirli bir toplumda ve zaman diliminde doğaüstü alanın (din, dinimsi yapılar, halk inançları, astroloji, büyü, fal) günlük pratikleri etkileme gücünün azalmasıdır.
- Sekülerleşme kavramı Avrupa'ya ait bir kavramdır ve orijinal olarak Katolik Kilisesi'nin mallarının kamulaştırılması ve toplumsal etki gücünün azalmasıyla ilgili kullanılmıştır.
- Türkiye'de kilise olmasa da cami, diyanet ve inancınızı nasıl yaşamanızı iddia edenler var, bu nedenle sekülerleşme kavramı Türkiye'de de kullanılabilir.
- 02:09Din Sosyolojisi ve Sekülerleşme Tartışması
- Sekülerleşme tartışmalarında "gerçek İslam" sorunu ortaya çıkar; din sosyolojisi açısından gerçek İslam tartışmasından uzaklaşmak için kavramın merkezine doğaüstü alanı koyuyoruz.
- Din, hitap ettiği kitlenin varoluşsal sorunlarına yanıt veren, günlük aktivitelerine yön veren, ahlaki bir kod belirleyen bir paradigma bütünüdür.
- Dinimsi yapılar, doğanın içerisinde olup kendisinin kutsallık iddiası olmayan ama başkaları tarafından ululaştırılmış yapılar olarak tanımlanır (örneğin Mustafa Kemal, Erdoğan).
- 04:55Sekülerleşme Tartışmasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Sekülerleşme tartışmasında sadece İslam'dan (Kur'an-ı Kerim'den) uzaklaşmayalım, dinimsi yapıları ve halk inançlarını da ele almalıyız.
- Din sosyolojisi yaparken bir inancı diğerinden öncelemek veya daha değerli bulmak mümkün değildir, bunu yapmak din alimi olmak demektir.
- Bir şeyin din olup olmamasının kriteri, yeterli kişiye ulaşıp ulaşamamasıdır; yeterli abone sayısına ulaşırsa din olarak kabul görür.
- 08:06Sekülerleşme Kavramı
- Sekülerleşme, doğaüstü gücün azalmasıdır ve dindarlaşmanın tam tersidir.
- Sekülerleşme, biri dindarlaşmadan da olabilir; örneğin İslam açısından namaz ve oruç yapmayan ancak kocasıyla arasının iyi olmasını burçlara bağlı kılan biri de sekülerdir.
- Sekülerleşme, doğaüstü alanın günlük hayatımıza daha fazla etki ettiği süreçlerdir.
- 08:51Modernleşen Toplumlar ve Sekülerleşme
- Modernleşen toplumlar sekülerleşmektedir, ancak fala olan inanç ve spiritüellikte yeni yeni yükselişler görülmektedir.
- İngiltere'deki metodist kilisesi'nin üye sayısı 1948'den günümüze 748.000'den 170.000'e düşmüştür.
- Yeni dini hareketler günlük hayatımıza çok fazla dokunmamaktadır; kılık kıyafetimize, yeme içmeye, kimle evleneceğimize karışmamaktadır.
- 10:54Türkiye'de Sekülerleşme
- Türkiye'de özellikle İstanbul, Ankara, İzmir gibi şehirlerde son dönemlerde daha spiritüel akımların görünürlüğünde bir artış vardır.
- Yeni dini hareketlere üye olan kişiler, baskın dini öğretiden uzaklaşanların sayısını kompanse edememektedir.
- İslam, Türkiye'de halihazırda yediğimize, içtiğimize, ne giyinip ne giyinmeyeceğimize, nasıl konuşacağımıza, mahrem yakınlaşmamızın derecesinde kiminle olacağına karar verme hakkını kendisinde görüyor ve halen dokunmaktadır.
- 13:37Laiklik ve Sekülerleşme Tartışması
- Türkiye'de sekülerleşme tartışması yapıldığında kemalistlerden ve Avrupalı akademisyenlerden ağır tepkiler alınmıştır.
- Avrupa'da AK Parti hükümetleri nedeniyle Türkiye'nin gün geçtikçe dindarlaştığını, muhafazakarlaştığını, İranlaştığını düşünen bir algı vardır.
- Modernleşme, modern kent ve modern bilim ile başlamıştır; 400 sene öncesine kadar aristocu bilim yapma anlayışı hakimdi.
- 15:14Sekülerleşme ve Doğaüstü Alan
- Sekülerleşme, bilim, kapitalizm ve kentleşme dinamiklerinin bir araya geldiği yerlerde gerçekleşmektedir.
- Yeni kuşaklar kendilerinden önceki kuşaklara kıyasla doğaüstü alanı daha az günlük aktivitelerinde aldıkları görülmektedir.
- Sekülerleşme, doğaüstü alanın geri çekilmesi olarak tanımlanmaktadır.
- 15:57Dinin İhtiyacı ve Sekülerleşme
- Din, insanların ölüm sonrası ile ilgili sorulara yanıt aramaları, doğaüstü anlatılarla rahatlamak istemeleri nedeniyle ihtiyaç duyulan bir alandır.
- Sekülerleşme, doğaüstü alanın toplumsal yaşamda azalması anlamına gelir, ancak bu alanın tamamen yok olması anlamına gelmez.
- Sekülerleşme kavramı Türkiye'de dertli olup, laikleşme, dinsizleşme, ahlaksızlaşma, çağdaşlaşma, dünyevileşme ve sekülarizm gibi kavramlarla karıştırılır.
- 18:19Laiklik ve Sekülerleşme Arasındaki Fark
- Laiklik, devletin herhangi bir dini öğretiyi önceliklememesi ve insanların inançlarına göre devlet kademelerinde yükselirken veya uzaklaştırılırken ayrımcılık yapmaması anlamına gelir.
- Laiklik, devletin dini kontrol etmesi veya dinsizleşmesi anlamına gelmez.
- Sekülerleşme süreci, dinin tamamen yok olması değil, doğaüstü alanın günlük yaşamda azalmasıdır.
- 19:32Türkiye'de İnanç Değişimi
- Türkiye'de inanç oranları değişmektedir; Konda'nın araştırmalarına göre Allah'a inananlar oranı %84'tür, ancak namaz kılma ve oruç tutma oranları %65'e %55'e düşmektedir.
- Türkiye'deki ateistlerin sayısı 10 yıllık bir periyonda üç kat artmış durumdadır.
- Eğer bu artış devam ederse, 20 yıl içinde Türkiye'deki her 10 kişiden 3-4'ünün ateist veya deist olma ihtimali vardır.
- 21:25Laiklik ve Kamusal Alan
- Laiklik, hukuk sisteminde görev yapanların (mahkeme başkanı, savcı, doktor) dış görünüşüne değil, verilecek kararların evrensel hukuk kuralları içerisinde olup olmadığına bakılmalıdır.
- Üniversitelerin öğrencilerine inanç, inançsızlık, etnik kimlik gibi faktörlerin kamusal alandaki görevlerde anlam ifade etmeyeceğini öğretmesi gerekir.
- Kamusal eğitim kurumlarında öğretmenlerin kişisel inançlarına göre dersler vermesi yerine, evrensel bilimsel gerçekleri öğretmeleri gerekir.
- 24:33Eğitim Kurumları ve İnanç
- Konuşmacı, İmam Hatip ve İlahiyat fakültelerinden çıkan insanların irrasyonel veya şeriatı isteyen kişiler olduğu iddiasını reddediyor.
- Herhangi bir okuldan çıkan insanlar arasında sapma olabileceğini kabul ediyor.
- Konuşmacı, bireyin kendi yaşam tarzına, yemeye içmeye ve çocuklarına ne öğreteceğine dair kararlarını kendisinin belirlemesini savunuyor.
- 25:29Akılcılık ve Postmodern Çağ
- Akılcılık, Rönesans ve Reform dönemlerinden sonra Dünya Savaşı sonrası eleştirilerek postmodern çağın başlamasıyla birlikte değerinden kaybetmeye başlamış.
- Konuşmacı, akıl modern bilimin yaşayacağı en prestijli dönem olduğunu savunuyor.
- Toplumsal dönüşümlerde bir taraf ilerlerken diğer taraf geri dönebileceğini vurguluyor.
- 26:39Bilim ve İnanç İlişkisi
- Pozitivizm halihazırda baskın bir paradigma haline gelmiş ve pozitivizme karşı olanlar bile kendilerini bu çerçeveye göre konumlandırıyorlar.
- Bazı düşünürler, modern bilimin ortaya koyduğu iddiaları Kur'an-ı Kerim'de de bulduğunu iddia ediyorlar.
- İnançları bilimle meşrulaştırmak, inançların bilimle uyuşmadıkları durumlarda inançtan vazgeçilmesi riskini taşıyor.
- 28:11Bilimsel Araştırma ve Türkiye'nin Sekülerleşmesi
- Konuşmacı, Türkiye'nin sekülerleştiğini gösteren istatistiksel ve nitel araştırmaları paylaşıyor.
- Binnaz Toprak'ın "Türkiye'de Öteki Olmak" kitabında yöntem hatası olduğunu ve Türkiye'nin sekülerleştiğini ancak yazarın bunu kabul etmediğini belirtiyor.
- Erzurum'daki küpeli gençlerin durumu ve Kayseri'deki Ramazan ayı restoranları örneğiyle Türkiye'nin sekülerleşmesi tartışılıyor.
- 30:37İnançsızlık ve Toplumsal Davranış
- Tanrı'nın olmaması durumunda insanın başkalarına zarar verme güdüsünün cezasızlık hissiyle ilgili olduğu iddia ediliyor.
- Bazı inançlı kişiler, inançsızların başkalarına tecavüz etme ve öldürme güdüsünün olduğunu düşünüyorlar.
- Hollanda'nın %51'inin ateist olduğu halde tecavüz oranlarının Türkiye'den daha düşük olduğu belirtiliyor.
- 31:12Toplumsal İlişkiler ve Din
- İnsanın içinde doğuştan gelen bir kötü taraf, bir karanlık taraf olduğu belirtiliyor.
- Durkheim'a göre toplumun devam etmesi için işlevsel olmayan şeyler hayatımızdan çekilmektedir.
- Dinlerin en saf halini görmek için ilkel kabilelere giden Durkheim, insanların ve toplulukların kendilerine tapıyor olduklarını fark etmiştir.
- 32:55Radikal Örgütler ve Toplumsal Dönüşüm
- Radikal dini örgütlere katılan Danimarkalı gençler gibi istisnalar toplumsal bir kökeni olmayabilir.
- Kapitalizm gibi sosyo-ekonomik faktörler radikalizmin oluşumunda rol oynayabilir.
- Radikal dini örgütlerin dinin içinden değil, dışarıdan zorlanarak yaratılmış olabileceği iddia edilmektedir.
- 38:56Sekülerleşme ve Dinsizleşme
- Sekülerleşme, doğaüstü inancın azalması anlamına gelir ve mutlaka dinsizlik anlamına gelmez.
- Sekülerleşme ile ahlaksızlaşma, yozlaşma ve çürüme karıştırılmamalıdır.
- Seküler ülkelerde faşizm görülebileceği gibi, seküler olmayan ülkelerde de demokratik yapılar bulunabilir.
- 39:51COVID Aşıları Hakkında Görüşler
- Konuşmacılar COVID aşılarını zorla yaptırmak konusunda farklı görüşlere sahipler.
- İlker, aşıyı vurulduğunu ve bunu istediğini belirtirken, aşı vurulmak istemeyenlerin durumunu ve aşı vurulmamakın toplum üzerindeki etkilerini değerlendiremediğini ifade eder.
- Diğer konuşmacı, liberal olarak görülmesine rağmen, kanıtlanmış bir aşı bulunduğunda ve toplum için iyi olduğunda zorla yapılması gerektiğini savunur.
- 42:42Bilim ve Demokrasi İlişkisi
- Konuşmacılar, COVID-19 döneminde bilimin prestijli bir dönemden geçtiğini ve tüm dünyanın bilim insanlarına ve laboratuvarlara yöneldiğini belirtirler.
- Demokrasinin paradoksu olarak, ekstrem durumlarda demokrasi rafa kaldırılabilir ve insan hakları sınırlı olabilir.
- Mantık disiplininin bir yöntemi olarak, bir iddianın en uca götürülmesi ve eleştirilmesi önemlidir.
- 44:46Sosyoloji ve Bilim
- Sosyoloji, doğa bilimleri gibi sert bir bilim (hard science) değil, ancak sosyal bilim olarak kabul edilir.
- Doğa bilimleri ile sosyal bilimler arasında fark vardır; doğa yasaları her yerde aynı şekilde geçerliyken, sosyoloji toplumsal dönüşümleri açıklamayı amaçlar.
- Sosyoloji, görünenin ardındaki görünmeyeni ortaya koymaya çalışır ve sekülerleşme gibi konuları incelemek için veri toplama ve gözlem yöntemlerini kullanır.