Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, akademisyen Özgür Demirtaş ile yapılan bir röportaj formatında olup, konuşmacı kendi akademik deneyimlerini de paylaşmaktadır.
- Video, Türkiye'de iktisat biliminin tarihsel gelişimini ve siyasi olayların bu gelişim üzerindeki etkilerini kronolojik olarak ele almaktadır. 1960'lı yıllarda başlayan süreçten başlayarak, 12 Eylül darbesi sonrası üniversite sistemine müdahaleler, YÖK kurulması ve iktisat biliminin uzmanlaşması süreci anlatılmaktadır. Ayrıca 2000'li yıllardaki ekonomik politikalar ve toplumsal olayların akademi üzerindeki etkileri de incelenmektedir.
- Videoda iktisadın sadece rakamlara indirgenmiş bir bilim değil, toplumun neyi nasıl ürettiği ve ürettiğini nasıl paylaştığıyla ilgili bir bilim olduğu vurgulanmaktadır. Türkiye'deki akademinin sosyal bilimler alanında özgün bilimsel üretim kapasitesinin zaman içinde nasıl azaldığı ve akademisyenlerin dış kaynaklara nasıl bağımlı hale geldiği de ele alınmaktadır.
- 00:01Döviz Alımı ve Meslekler
- İnsanlar doların yükselmesini bekleyerek döviz alıyor, ancak dolar düşerse pişman oluyorlar.
- Meslek olarak hekimlik dışında diğer meslekler kapitalist bir dünyada yozlaşma tehdidiyle savaşmak zorundadır.
- 01:07Ekonomi ve İktisadın Anlamı
- Ekonomi, bir toplumun neyi nasıl ürettiği ve ürettiğini nasıl paylaştığıyla ilgili bir bilimdir.
- Çoğunluk sadece nihai üretimle ilgilenirken, ekonomi insanlar arasındaki ilişkileri de kapsar.
- İktisat genellikle rakamlara ve grafiklere indirgenmiş nicel göstergelerden ibaret olarak algılanır ve işletmelere reçete sunar.
- 04:05İktisadın Tarihsel Gelişimi
- 1950'lerden itibaren büyüme modelleri ön planda yer almıştır.
- 1945-1975 yılları kapitalizmin altın çağı olarak bilinir ve bu dönemde dünya ekonomileri kesintisiz büyüme yaşamıştır.
- II. Dünya Savaşı sonrası Avrupa'nın yeniden yapılanması için 1944'te Bretton Woods toplantısı düzenlenmiştir.
- 06:55Bretton Woods Sistemi
- Toplantıda tüm ülkelerin paralarının değeri ABD dolarına endeksli hale geleceği kararlaştırılmıştır.
- Bretton Woods dönemi, büyüme hızları bakımından tarihsel olarak istisnai bir dönemdir.
- Büyümenin koşulları arasında talebin artması ve işsizlik oranlarının düşmesi bulunmaktadır.
- 08:38Keynes'in Etkisi
- Kapitalist devletler, zenginlerden daha fazla vergi alarak refah devleti modeline geçmiştir.
- Keynes'in modeli Bretton Woods toplantısında tam olarak kabul görmese de, sonraki otuz yılın gelişme ve kalkınmasına damgasını vurmuştur.
- Bu politika aynı zamanda II. Dünya Savaşı sonrası yayılan sosyalist ülkelere karşı bir önlem niteliğinde olmuştur.
- 11:02Türkiye'nin Altın Çağı
- Türkiye'nin altın çağı 1960'lardır ve bu dönem 27 Mayıs 1960 darbesiyle başlamıştır.
- 1961 Anayasası Türkiye'ye solu getirmiş ve kalkınma toplumun bütün kesimlerini kucaklamıştır.
- Bu dönemde Türkiye'de özgürlükçü demokrat bir ortam oluşmuş ve gençlik toplumsal meselelere odaklanmıştır.
- 14:01İktisat Felsefesi ve Akademisyenler
- İktisat felsefesinde Karl Marx ve John Maynard Keynes önemli figürlerdir.
- Marx, sadece iktisatçı değil aynı zamanda tarihçi, uluslararası ilişkiler ve siyaset bilimci olarak değerlendirilir.
- Sadun Aren gibi akademisyenler, üniversitelerde Marx'ın ve Keynes'in tanınması ve yaygınlaşmasına katkı sağlamıştır.
- 17:26Eğitim Sistemi ve İktisatın Gelişimi
- 1960'lara doğru eğitim hayatına başlayan öğrenciler, günümüzden çok farklı şartlarda iktisat bölümüne yönelmişlerdi.
- Eğitim sistemi daha standartlaştırılmış, devlet okulları belli bir standardı tutturuyordu ve öğretmenler kendini adamış insanlardı.
- Konuşmacı, 15 yaşındayken toplumsal sorunlara ilgi duymaya başlamış ve İngiltere'ye gönderilen bir burs sınavında iktisat bölümünü tercih etmiştir.
- 20:03İktisat Biliminin Tanımı ve Önemi
- Dönemin gençleri için toplumun aydınlanması ve toplumsal hayatın sağlıklı kurulması, doğru iktisat politikalarından geçiyordu.
- İktisat, toplumun nasıl iyileşileceğini inceleyen, sosyal uyum sağlayan ve toplumu entelektüel bir pencereden gören bir bilim dalıdır.
- İktisat, üretim ilişkisi, bölüşüm ilişkisi ve tüketim ilişkisini harmanlayan bir bilim dalıdır ve sadece uzmanları değil, herkesi ilgilendiren bir konudur.
- 22:40Ekonomik ve Siyasi Dönüşüm
- 1960'ların üretim ve toplumsal gelişime olan merakı, toplumu anlama ve değiştirme arzusu zamanla kaybolmuştur.
- Türkiye, 12 Mart darbesiyle birlikte solcu öğrencilerin tutuklanması ve fakültede hocaların gözaltına alınmasıyla karşılaştı.
- 1970'lerin başında dünya ekonomisi yeni bir döneme girmekteydi ve Bretton Woods döneminin sonu gelmişti.
- 24:28Ekonomik Kriz ve Neoliberalizm
- 1971'de ABD'nin Bretton Woods Antlaşması'ndan çekilmesi, dolar kurunun serbest hale gelmesine ve fiyatların kontrolsüzce değişmesine neden oldu.
- 1973'te Arap-İsrail Savaşı'nı bahane eden petrol ihracatçıları, petrol fiyatlarını 5 dolardan 20 dolara çıkarttılar.
- Kapitalizmin bu krizden çıkmak için ürettiği yanıt daha fazla serbestleşme oldu ve sosyal devlet uygulamalarından muzdarip sermaye sınıfı artık daha fazla vergi ödemek istemiyordu.
- 26:07Türkiye'de Neoliberal Politikaların Uygulanması
- 1979'da Türkiye'nin üzerinde sallanan borçlar ve TUSIAD'ın "iktidarı sermayeye bırakın" bildirisi, sermaye sınıfının sesini yansıtmaktaydı.
- 1980 yılında Süleyman Demirel, Turgut Özal'ı ekonomi yönetiminin başına getirerek 24 Ocak Kararları (Yapısal Uyum Adımları) hazırlatmıştır.
- Bu kararlar devleti küçültmeyi, planlamanın yerine piyasa hakimiyetini kurmayı içeriyordu ve eşitsizliği arttırmanın yolu demokrasiyi azaltmaktan geçiyordu.
- 28:3612 Eylül Darbesi ve Sonrası
- 12 Eylül darbesi, Türkiye'nin anayasal düzenini değiştirmek için darbeci iktidarın niyetiydi.
- Türkiye, muhalif sesleri susturmuş ve neoliberal politikaların uygulanabileceği zemini yaratmıştır.
- Yeni ekonomik modelin devreye sokulması için, mevcut siyasi ve ekonomik rejimi sorgulayan kadroların yerine yeni dönemin ihtiyaç duyulan kadroların yetiştirilmesi gerekiyordu.
- 30:0212 Eylül Darbesi Sonrası Üniversite Sistemindeki Değişiklikler
- 12 Eylül darbesinden sonra 1983'te 1402 sayılı sıkıyönetim kanunu'na eklenen bir maddeyle yaklaşık 35 bin kamu görevlisi işlerinden çıkarıldı.
- Darbe sonrası siyasal bilgiler fakültesi hedef alındı ve 8-10-12 kişi arasında doktoralı asistanlar, profesörler, dekan olan Cevat Geray, yardımcısı Kurtan Fişek ve Rona Aybay dahil olmak üzere üniversiteden atıldı.
- Bu tasfiye, üniversiteyi kontrol altına almak için bir proje olarak uygulandı ve önce doçent ve profesör olmayan kişiler tasfiye edildi, sonra iş tırmandı.
- 31:47İşsizlik ve Yurtdışına Çıkış
- Türkiye'de başka kamu kuruluşlarında çalışma imkanı olmadığı için, vakıf üniversiteleri henüz ortada olmadığı için, birçok kişi yurtdışına bakmaya başladı.
- Konuşmacı İngiltere, Avustralya ve Cenevre'de bulunan iş imkanlarından birini tercih etti.
- Vize başvurusunda iktisatçı olduğunu belirtince, iktisatçılar birliği gibi bir belge sunamadığı için "serbest" olarak tanımlandı.
- 35:21YÖK'in Kuruluşu ve Üniversite Sistemindeki Değişiklikler
- Yeni ekonomik düzenin kurumsallaşması için YÖK (Yükseköğretim Kurulu) kuruldu ve ilk başkanı Prof. Dr. İhsan Doğramacı oldu.
- YÖK sistemi, eğitimin kapitalist ekonominin ihtiyaçlarıyla uyumlu hale getirilmesi ve yönetimin sermaye birikiminin ihtiyacına göre yönlendirilmesi amacıyla oluşturuldu.
- Üniversite sistemine beklenmedik bir darbe vurdu, her gün yeni yönetmelikler geldi ve bölüm adları bile değişti (Ekonomi bölümü İktisat bölümü oldu).
- 37:53İktisat Biliminin Dönüşümü
- 2000'li yıllarda öğretim programlarından iktisadi düşünce tarihi, iktisat felsefesi, iktisat tarihi gibi dersler ayıklanarak disiplin 250 yıllık geçmişine sahip araştırma nesnesi ve yöntemleri Amerikan egemenliğine girdi.
- İktisat mekanikleşti ve ihtisaslaşma başladı; bazı iktisatçıların doktora yapmadan hoca olup iktisat öğretmeye başladıkları belirtildi.
- Dar bir anlayışla ekonomiye bakmak, disiplinlerarası bilgileri tekrar birleştirmek gereken bir paradigmanın zaaflarına işaret ediyor.
- 40:04Ekonomi Anlayışındaki Değişim
- Uzun vadeli bakış açısı yerine günlük değişen verilerle uğraşmak akademideki düşünce üretiminde etkilemeye başladı.
- 1980'li yıllara kadar döviz kuru ve faiz önemli değildi, ancak 1980'lerden sonra bu konular öne çıktı.
- İktisat bilimi giderek finans dünyasının bir enstrümanına dönüştü.
- 42:44Akademinin Durumu
- Akademi, ülkenin kalkınması ve refahı için çalışan bir kurum olarak toplum için bilim üretme yeteneğini yitirmeye başladı.
- 1940'lardan 1980'lere kadar merkez üniversiteler ekonomik araştırmaları yaparken, 1980'lerden sonra akademik araştırmalar bankalar, şirketler ve vakıflar tarafından örgütlenmeye başladı.
- Üniversitelerin beyin kaynağı bankalara, piyasalara ve şirketlere yöneldi, bu da özgün bilimsel üretimde azalma ve sahte bilim yazılarının ortaya çıkmasına neden oldu.
- 45:02AKP Döneminde Ekonomik Düzen
- 1980'lerde temeli atılan ekonomik düzen 2000'li yıllarda meyvesini verecek ve AKP iktidara geldiğinde finansal serbestleşme politikalarını benimseyecek.
- 2001'de IMF'nin benimsediği doktrin, finansal serbestleşmenin önündeki engellerin kaldırılmasıydı.
- Büyük sermaye hareketleri ivmesi tükenince büyümenin sınırlarına ulaşıldı ve dış kaynak gereksinimine tıkanan Türkiye 2008-2009'dan sonra krize sürüldü.
- 46:56Kriz ve Toplumsal Olaylar
- İlk patlama saat 13.30 sıralarında olağanüstü güvenlik önlemi alınan yükseköğretim sınavında şifreli kopya çekildiği iddiasıyla meydana geldi.
- İki ayrı patlama sonrası resmi gazetede yayınlanan kararname ile 631 akademisyen ve 155 idari personelin görevine son verildi.
- Büyük toplumsal altüst oluş sonrası düşünce hayatı değişti ve paradigmanın unuttuğu konular gündeme geldi.
- 48:32Gelecek Üzerine Umut
- Geçmiş yazın yeni baştan seçici bir şekilde okunuyor ve gençlerden ümidi hiçbir zaman kesilmiyor.
- 2011'den itibaren "21. Yüzyıl için Planlama" adlı bir grup kuruldu ve yılda iki kez planlama kurultayları düzenleniyor.
- Türkiye toplumunun aydınlanmacı damarı kolay susturulamıyor ve her tasfiye aşamasında gerici güçler daha kalabalık bir muhalefetle karşılaşmak zorunda kalıyor.