Buradasın

Türkiye'de Din, Siyaset ve İslamcılık Üzerine Akademik Röportaj

youtube.com/watch?v=zZMurKNtTcQ

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

Bu video, Türkiye'nin kripto varlık platformu İcrypex tarafından sunulan, Fatih Altaylı'nın Prof. Dr. Mustafa Öztürk ile yaptığı bir röportaj programıdır. Prof. Dr. Mustafa Öztürk kendisini "ilahiyatçı" olarak tanımlamakta ve din adamı tabirinden hoşlanmadığını belirtmektedir.
Röportajda Türkiye'de din ile siyaset arasındaki ilişki, kurumsal dinin tarihsel gelişimi ve modern dünyadaki durumu ele alınmaktadır. Video, İslam tarihindeki devlet-din ilişkisinden başlayarak, Türkiye'deki siyasi İslam akımlarına, özellikle Necip Fazıl'ın "baş yücelik devleti" fikrine kadar uzanan bir yapıya sahiptir. Ayrıca iman kavramı, fideizm ve agnostisizm arasındaki farklar, felsefenin dinle ilişkisi gibi felsefi konular da tartışılmaktadır.
Röportajda Nizamülmülk, Muaviye, İbn Rüşd ve İbn Haldun gibi tarihi şahsiyetlerden örnekler verilmekte, İslam'ın Mekke ve Medine dönemlerindeki sosyalizm anlayışından başlayarak siyasallaşmış İslam'ın ortaya çıkışına kadar tarihsel bir perspektif sunulmaktadır. Video, Necip Fazıl'ın kişisel alışkanlıkları ve siyasi tutumları arasındaki çelişkiler üzerine de durmakta ve röportajı anlamak için Fikret Adil'in "Asmalı Mescit 74" kitabı gibi kaynaklar önerilmektedir.

00:01Programın Tanıtımı ve Konunun Tanıtımı: Türkiye'nin kripto varlık platformu icrypex, Fatih Altaylı röportaj özel programını sunuyor.
Programda ilahiyatçı Prof. Dr. Mustafa Öztürk konuk olarak yer alıyor.
Önceki programda dinle ilgili konuşmalar hamaset dışında bilimsel ve toplumsal bazda ele alınmış.
01:02Konunun Kendini Tanıtması: Konuk, "din adamı" tabirinden hoşlanmadığını, kendisini ruhban veya papaz gibi bir makamda görmediğini belirtiyor.
İlim adamı hassasiyetinin öncelikli olduğunu, Müslümanlığının ise şahsi özel hayat alanı olduğunu vurguluyor.
Dini alanda bilgi paylaşmak istese de, kimsenin dindarlığıyla ilgilenmediğini ifade ediyor.
02:34Türkiye'de Dinle İlgili Sorunlar: Türkiye'de giderek artan bir dini baskı değil, dinle ilgili taassup yaklaşımı söz konusu.
Din öğretisinin lafıyla ruhu arasında veya söylenle uygulaması arasında ortaya çıkan farklılıklar insanların kafasında karışıklık yaratıyor.
Özellikle gençler, din adına yapılan programlar ve televizyon programlarının içi boş yaklaşımlarından dolayı dinden uzaklaşma eğiliminde.
05:30Din ve Siyaset İlişkisi: Türkiye'de din alanı ve dinin hangi yorumunun daha makbul olduğu meselesi din alanının kendi otonomisi içinde belirlenen bir şey değildir.
Türkiye'de, Osmanlı Devleti'nde, Abbasi'sinde ve Emevi'sinde din ile siyasi otorite arasında tarih boyunca kesintisiz bir simbiyoz ilişkisi vardır.
Din bu topraklarda bütün toplumu yönlendirme konusunda son derece etkili bir araçtır.
06:57Siyasi İktidarın Din Üzerindeki Etkisi: Türkiye'de İslam'ın hangi yorumunun makbul olduğu meselesi siyasi iktidarın büyük ölçüde tayin ve tespit etmesiyle belirlenir.
Siyasi irade karar verince, Diyanet İşleri Başkanlığı hem söylem hem kadro olarak ona göre düzenlenir.
İlahiyat fakültelerinde hangi dini görüşlerin temsil edileceği, seslendirileceği ve ne tür çalışmalar yapılacağı da üst siyasetin altında dizayn edilir.
08:36Din ve Siyaset İlişkisinin Sonuçları: Türkiye'de dindar olmak veya dine yakın olmak yeterli değil, dikte ettiğine yakın olmak gerekiyor.
Siyasi iktidar, sorgulayacak, eleştirecek ve dinin evrensel değerleri üzerinden yapılanları tartışmaya açacak şekilde bir tavır koyan din görüşünü kabul etmiyor.
Ehl-i Sünnet tarih boyunca kurumsal yapısıyla ve kimliğiyle devletin siyasi gücüyle yan yana durduğu için kalabalığın gücü olmayı başarmıştır.
11:46Devlet ve Din İlişkisi: Nizamülmülk gibi devlet adamları, ahlaki hassasiyet tavsiyeleri sunsa da, siyasi otorite bu tavsiyeleri kabul etmek zorunda değildir.
Siyasi otorite, kitaplarda "zıllullah fil arz" (Tanrı'nın yeryüzündeki gölgesi) olarak konumlandırılır ve bu gölgeye karşı durulmaz.
Osmanlı'da din ve siyaset arasındaki ilişki "Bizantist" olmuştur; devlet otoritesi dini otoriteye karşı üst konumdadır ve dini otorite devlet icraatlarının dini olarak legalize edilme işlevini görür.
14:24Osmanlı'da Paralel Hukuk: Osmanlı'da İslam hukukunun potansiyel olarak imkan olarak böyle bir meselenin çıkacağını geçmişteki müctehid fakihler düşünememiş, kanun boşluğu oluşmuştur.
Osmanlı'da "şer-i sultani" ve "örfü sultani" adı verilen paralel hukuk sistemi oluşturulmuştur.
Tarih boyunca özgün görüş sahiplerinden veya aksi yönde görüş belirtme dirayeti gösteren adamlardan hoşlanılmamıştır.
15:50Tarihsel Alimler ve Otorite İlişkisi: Tarih boyunca alimler o günün iktidarında lanetlenip, terörist muamelesi görmüş, işkence görmüş veya öldürülmüşlerdir.
Aradan 500-600 sene geçtikten sonra, bu alimler "tarihin gördüğü en parlayan yıldızımız" olarak anılmaya başlanmıştır.
Bu durumun arkasında, otoritenin arzularına hayır diyecek, eleştirecek veya ihtirasına dur diyecek kişilerin bulunmaması vardır.
17:17Günümüzdeki Din ve Toplum İlişkisi: Günümüzde geniş kitle, aydınlanan, üniversite okuyan ve yurtdışı ile açık olan gençler ve orta yaşlılar, geçmişteki tutarsızlıkları saçma bulmaktadır.
Bu tutarsızlıklar, diyanet isleri başkanının sık sık şikayet ettiği deizmi, agnosizmi veya ateizmi güçlendirmektedir.
Din, insan zihnini çalıştırmaya değil, örselemeye, peşin kabule, itaate, sorgulamamaya ve teslimiyete odaklı bir doktrin olduğu için, sorgulayan zihinlere karşı hazır değildir.
20:12Dinin Geleceği: Felsefeyi dini alana sokarsan din din olarak kalabilir mi diye bir soru vardır; sokmazsan din primitifliği ile kalır ve çocukların sorularına cevap veremez.
Kurumsal din, mevcut muhtevasıyla, söylem tarzıyla ve doktrinleriyle gitgide yeni dünyada etki alanını yitirecek gibi görünmektedir.
Konuşmacı, dinin tarih boyunca kendi kurumlarına, alimlerine, literatürüne ve ilimlerine sahip olduğunu, ancak bu çağın insanıyla dinler buluşturulabilmesi için daha üst perspektifle, evrensel insani ve ahlaki ilkelerden yola çıkılması gerektiğini belirtmektedir.
23:15Din ve Bireysel İnanç: İnsanlar bireysel planda inanma arzuları varsa ve bunlara iyi geliyorsa, onları mutlu ediyorsa, başkalarının bu konuda söz söyleme hakkı yoktur.
Kurumsal dini ortaçağ Avrupa'sındaki gibi bir zulüm aygıtına dönüştürürseniz, insanları boğar ve öfke ikiye katlanır.
Öfke, temsil edilen dini kuruma ve müesseseye doğru sıçrar, nefreti öfke sıçraması olur.
24:43Din ve Felsefe İlişkisi: Felsefe insanın kendini tanımasıyla ve içinden ürettiği zihinle alakalı bir şeydir, bir önermede bulunur ve düşüncenin içeriğini doldurmakla ilgilidir.
Din tanımı gereği dogmatiktir, hiçbir şey olmak için bir imanı gerektirir ve iman edildiğinde düşünme imkanı kalmaz.
Kur'an'ın akletme meselesi, peşinen kabul edilen şeyleri köküne kadar sorgulamak değil, imanın gösterdiği düşünce tarzıyla bakmaktır.
27:14Dinin Sınırları ve Felsefi Yaklaşım: Din önce peşinen kabulünü yapar, sonra belirli bir volta atma sınırının içinde düşünmeyi sağlar.
Kur'an'da müşrikler beyinsiz olarak isimlendirilmesi, imana gelmemişlik tavrı ile ilgilidir, düşünmez beyinsiz olarak isimlendirilmesi objektif değil subjektif bir yargılama.
Din hakikat konusunda ortak kabul etmez, hakikat benden sorulur diye konuşunca, o zaman beyinsiz dedi.
29:32İslam Düşüncesinde Felsefe: İslam düşüncesinde felsefe, Farabi ve İbn-i Sina gibi isimlerin Aristo ve Platon'un düşüncelerini İslam terminolojisiyle bağdaştırması şeklinde gerçekleşmiştir.
İbn Rüşd, dini alanın argümanlarının tabibidir (retorikseldir) ve avam'ı ikna etme düzeyinde olduğunu belirtmiştir.
İbn Haldun dini alan üzerinden bir okuma yapmamış, tarihin işleyiş düzenine bakarak antropoloji yapmıştır.
33:38Din ve Felsefe Arasındaki Fark: Din avamın felsefesidir, felsefe ise entellektüellerin havasıdır.
Entellektüel, varlığa, eşyaya, kendine dair sorgulayan, kafa patlatan, düşünme kabiliyeti daha rafine hale gelen kişilerdir.
İnançta kognitif bilişsel temelin olması gerekir, sadece sezgiler, ümitler ve tahminlerle iman etmek fideisttik iman olarak adlandırılır.
35:09İman ve Bilme Arasındaki Fark: İman, bilmenin konusu değildir; Allah'ı her yönüyle keşfetmenin veya kanıtlamanın ardından iman etmek değil, güvenmek ve teslim olmaktır.
İman, bilme değil, güvenmek ve teslim olmaktır; bilme ise bir şeyi bilmek, deneyle gözlemlemek ve kanıtlamaktır.
Her iman biriciktir ve herkesin iman etme gerekçesi farklı olabilir; bazıları travma sonrası sığınma ihtiyacı hissederken, bazıları düşünür, taşınır ve ilham gelir.
37:10Fideizm ve İnanç: İman genellikle merdiven basamağı çıkar gibi değil, genellikle bir zıplama ile olur; toplumdaki genel olarak peşinen kendine inanmışlık hali ise kültürel kimlik tevarisi olarak nitelendirilir.
Fideizm, bireysel olarak bir insanın inanma inanmama konusunda bir çaba koyarak attığı adımdır; burada bilme ve kanıtlama yoktur, bir ihtiyaca binaen inanma vardır.
Fideizm rasyonel olmaktan ziyade irrasyoneldir; örneğin "inanmadan ahlaka geçer" gibi evrensel bir yasa değildir, kişiye özel bir durumdur.
38:29Varoluşçuluk ve İman: Varoluşçuluk, her insanın biricik olduğunu ve her insanın yaşanmışlığı öznel tecrübeleri üzerinden değerlendirilmesi gerektiğini savunur.
İman, "böyle olur" diye kayıtsız şartsız egemenlik milletindir gibi ser levha olacak cümleler kurmamaktır.
İbrahim'in oğlu İshak'i kurban etme hadisesi üzerinden, bir babanın ahlaki sorumluluk olarak oğlunu hayatta tutması yerine Tanrı'ya verdiği söze istinaden oğlunu bıçağın altına yatırabilmesi örnek olarak verilmiştir.
39:48İman Tiplemeleri: İman tiplemeleri arasında estetik tiplemesi, trajik kahraman tiplemesi ve iman şövalyesi tiplemesi bulunmaktadır.
Trajik kahraman tiplemesi, kamuya dönük yüzüyle iş yapan, ahlaki eylemin ahlaki olup olmadığını toplum nezdinde nasıl değerlendiriliri dikkate alarak yapanlara denir.
İman şövalyesi tiplemesi, "millet ne derse desin, ne yaparsa yaparsın, ben inandığıma, o içime düşen duyguya göre hareket ederim" diyen kişilere denir.
40:51Fideizm ve Agnostisizm: Fideizmin agnostisizmle kesiştiği yer, "bilmiyorum" abiciğim, bu bilmiyorumu daha ileri götürenler var; Hıristiyan girerek de hatta absürt olduğunu düşünüyorum, o yüzden de iman ediyorum diyenler vardır.
Agnostik tavır, bilmenin, rasyonalize etmenin, rasyonel olarak gerekçelendirmenin, temellendirmenin, ikna olup inanma dediğin aşamaya geçmenin konusu değildir.
Agnostik tavrı üç beş kategoriye ayırırlar: "biliyorum Allah yok" (ateizm), "biliyorum ki Allah var" (teizm), "bilmiyorum ama gene de iman ediyorum" (zayıf teizm), "bilmiyorum ama da inanmaya da değer görmüyorum" (agnostisizm).
42:21İslam ve Siyaset İlişkisi: İslam'ın bir siyasi iddiası yoktur, ancak siyasetçiler bir tür dokunulmazlık ve kutsiyet kazanmak ve iktidarını güçlendirmek için İslam'ı kullanıyorlar.
Büyük İ harfi ile yazılan İslam, Hz. Muhammed'in geldiği yirmiüç yıl Kur'an'la birlikte tebliğ ettiği, sonra halifeliği Ebubekir'e geçerek oradan bugünlere gelen bildiğimiz İslam'ı kastedilir.
Kur'an'ın peygamberle ilk hikayesi yirmiüç yıl sürer ve bunun onüç yılındaki Kur'an söylemi oldukça sivildir; bugünkü kaba ideolojilerden bir denkleştirme yaparsak sol söyleme daha yakındır.
44:58İslam'ın Mekke ve Medine Dönemleri: İslam'ın Mekke ve Medine dönemleri arasında farklılıklar vardır; Mekke döneminde sosyalizm karşılanırken, Medine döneminde kurumsal ve siyasal kimlik kazanma, devlet olma imkanı ve bununla birlikte ahlaki bozulma yaşanmıştır.
Mekke'deki seksen küsur surenin hiçbirinde Müslüman topluma suçlayıcı ifade görülmezken, Medine döneminde Hucurat suresinde gıybet, dedikodu, iftira atma gibi ahlaki defekler Müslümanlarla ilgilidir.
Müslümanlığın toprak kazanımlarıyla birlikte devlet ve imparatorluk haline gelmesi, "Darül Harp" ve "Darül İslam" kavramlarıyla ilahi kelimetullah (Allah'ın sözü) misyonuyla desteklenmiştir.
49:06Siyasallaşmış İslam ve Osmanlı Dönemi: Siyasallaşmış İslam, bir Müslüman otoritenin "ilahi kelimetullah" kavramını kullanarak toprak kazanma ve dini vecibeyi yerine getirme iddiasıyla sivil İslam ve dinler arası özgürlükten bahsetmesini engeller.
Osmanlı'nın fetih politikası, ganimet almak yerine ulvi bir davayı yaymaya yönelikti ve bu siyasallaşmış İslam'ın bir örneğiydi.
Osmanlı'da da siyasal İslamcilik çıktı ancak ana hedefi Osmanlı gemisini batmaktan kurtarmaktı ve bu İslamcilik daha çok dünya Müslümanları birliği ve panislamizm ekseninde dillendirildi.
50:38Türkiye'deki İslamcilik Türleri: Türkiye'de 1960'lardan sonra iki tür İslamcilik çıktı: biri Pakistan, Mısır, İran coğrafyalarındaki hikayeleri olduğu gibi okuyan romantik İslamcılar, diğeri ise yerli, milli, Anadolu, Osmanlı ekseninde giden milliyetçi muhafazakarlık.
Romantik İslamcılar (İrancılar) entelektüel meraklara yöneldi ve bazıları okumaya yöneldi.
Yerli İslamcilik, Necip Fazıl Kısakürek'in patentine sahip bir İslamcilik olarak Türkiye'de yirmibeş yıldır egemendir ve İslamciliğin en büyük hedefi devlet ve iktidar olmaktır.
53:49Necip Fazıl'ın İslamcilik Anlayışı: Necip Fazıl, Demokrat Parti ile devlet kurma denemesinde, Demokrat Parti'yi kendi ideallerini gerçekleştiren bir temsiliyet makamı değil, Büyük Doğu projesi için bir yatırım aparatı olarak kullandı.
Necip Fazıl, Alparslan Türkeş'e "baş yüce" bir komite tarafından seçilen, beşer yıllığına ama seçim hakkı sonsuz olan bir liderin olduğu, dokuz umdesi olan bir devlet kurma fikrini önerdi.
Necip Fazıl'ın İslamcilik anlayışında müdahalecilikcilik en önemli unsurdur; sokakta polis vatandaşları durdurup komünist olmadığını kanıtlatması, paranoyaklık düzeyinde devlet casusluk faaliyetleri ve George Orwell'ın 1984 romanındaki "Big Brother" benzeri bir gözetim sistemi hayal edilmiştir.
57:52Necip Fazıl'ın Siyasi Etkisi: Necip Fazıl, bugünkü siyasi iktidar zihninin fikir mimarisini temsil ediyor ve Türkiye "fazlizma" ile yönetiliyor.
Necip Fazıl'ın 1932'de Kubilay'ı anma töreninde "memleketteki mürteci ve softaların yeşil kanını kurutacaksın" diyen sözleri ve 1943'te "Atatürk bir gün dirilecek" ifadeleri, 1944'ten sonra CHP düşmanlığına, Atatürk düşmanlığına ve Cumhuriyet düşmanlığına adanmasıyla birlikte değişti.
Necip Fazıl, CHP'de eleştirdiği jakobenlik, tepeden inmecilik ve müdahaleciliği baş yüceliğe oturttu ve 1975'te "dininin, dilinin, ırzının, kininin takipçisi, şucusu olan bir gençlik" diyerek bugünkü Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Necmettin Erbakan'ı da dahil etti.
1:00:54Necip Fazıl'ın Siyasi ve Kişisel İlişkileri: Necip Fazıl, büyük bir şair olmasına rağmen siyasetle ve hidroje ilişkisi maddi değerler üzerine kurulmuş, dönemin iktidara mektup yazarak para talep etmiş ve talep yerine gelmediğinde muhalif olmuş.
Necip Fazıl'ın kumarla ilişkisi derin mistik anlamlara sahip, 52 hikayesinin 8'i sadece kumar üzerine yazılmış ve 1951'de kumarhane basıldığında yakalanmış.
Necip Fazıl, 1951'de "Demokrat Parti'nin bana bir tezgahı olur" diyerek Demokrat Parti ile ilişkisi başlamış.
1:04:05Necip Fazıl'ın Siyasal İslam Anlayışı: Türkiye'deki siyasal İslam anlayışını anlamak için Necip Fazıl üzerinden okumak gerekiyor ve onun yeri geliyor en koyu milliyetçi, en sıkı Osmanlıcı, süper mukaddesatçı, müthiş liberal.
Necip Fazıl'ın parayla ilişkisi varoluşsal bir ilişki ve hiçbir kötü alışkanlığından vazgeçmiyor.
Türkiye'deki siyasal İslam anlayışının dokusu, mimarisi ve tasarımı yüzde yüz "Necip Fazıl Kısakürek" olarak tanımlanabilir.
1:07:12Programın Kapanışı: Prof. Dr. Mustafa Öztürk ile keyifli ve bilgilendirici bir sohbet yapıldı.
Türkiye'deki siyasal İslam anlayışını anlamak isteyenlerin Necip Fazıl'a bakmaları ve Necip Fazıl'ın yanında yetişmiş güvenilir kaynakları incelemeleri önerildi.
Program, Türkiye'nin kripto varlık platformu icrypex Fatih Altaylı röportaj özel programı olarak sunuldu.

Türkiye'de Din, Siyaset ve İslamcılık Üzerine Akademik Röportaj

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir