Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan tarih dersi formatında olup, Türkiye Cumhuriyeti'nin anayasal gelişimini kronolojik olarak anlatmaktadır.
- Video, 1924 Anayasası'nın özellikleri ve tarihsel önemi ile başlayıp, 1930'lardaki kadın hakları değişiklikleri, 1946'daki çok partili yaşamın başlaması ve 1950'deki gizli oy ilkesinin benimsenmesi gibi önemli dönüm noktalarını ele almaktadır. Daha sonra 1961 Anayasası'nın hazırlanması, kuvvetler ayrılığı, çift meclis sistemi ve sosyal devlet kavramı gibi ilkler anayasası olarak nitelendirilmesi anlatılmaktadır. Son bölümde ise 1971 muhtırası ve sonrasında yapılan anayasa değişiklikleri, 1982 Anayasası'nın 1980 darbesiyle getirileceği bilgisiyle sonlanmaktadır.
- Ders boyunca Türkiye Cumhuriyeti'nin temel ilkeleri (laiklik, halkçılık, milliyetçilik, devletçilik, cumhuriyetçilik ve inkılapçılık) açıklanmakta ve her anayasa değişikliğinin tarihsel bağlamı detaylı şekilde ele alınmaktadır. 1961 Anayasası'nın getirdiği önemli kurumlar (anayasa mahkemesi, milli güvenlik kurulu, Diyanet İşleri Başkanlığı, Yüksek Hakimler Kurulu) ve kavramlar (sosyal devlet, demokratik devlet, hukuk devleti, insan hakları) özellikle vurgulanmaktadır.
- 00:4524. Anayasa'nın Genel Özellikleri
- 24. Anayasa, TBMM tarafından yapılmış ve yürürlüğe sokulmuştur.
- Bu anayasa, ikili anayasal dönemi sona erdirerek Kanuni Esasi'nin yürürlükten kalkmasını sağlamıştır.
- Cumhuriyet ilan edildikten sonra kabul edilen ilk anayasadır ve 1924, 1961 ve 1982 anayasaları arasında yer almaktadır.
- 01:3824. Anayasa'nın Temel Maddeleri
- Anayasanın 1. maddesi "Türkiye Devleti bir cumhuriyettir ve bu madde değiştirilemez" şeklinde başlamaktadır.
- Başkent Ankara olarak ilk defa bu anayasada düzenlenmiştir.
- Seçimler dört yılda bir yapılacak ve seçmen yaşı 18'dir (daha sonra 22'ye çıkacaktır).
- 02:36Hükümet Sistemi
- 24. Anayasa, hem meclis hükümeti hem parlamenter hükümet sisteminin özelliklerini birleştiren karma bir hükümet sistemi oluşturmuştur.
- Yasama ve yürütme yetkileri mecliste toplanırken, yürütme yetkisi meclis adına bakanlar kurulu ve cumhurbaşkanı tarafından yerine getirilmiştir.
- Bu anayasa, meclis hükümeti ile parlamenter sistem arasında bir geçiş dönemi olarak değerlendirilmektedir.
- 03:48Haklar ve Kuvvetler Ayrılığı
- 24. Anayasa, temel hak ve hürriyetleri düzenleyen tek anayasadır ancak sadece birinci kuşak hakları ve siyasi hakları kapsar.
- Sosyal devlet kavramı, sendika, sağlık ve çevre hakları gibi sosyal ve ekonomik haklar bu anayasada yer almamaktadır.
- Anayasa üstündür ifadesi ilk defa bu anayasada yer almaktadır ancak anayasa mahkemesi olmadığı için bu üstünlük uygulanamamıştır.
- 05:41Demokrasi Anlayışı
- 24. Anayasa, çoğunlukçu demokrasi anlayışını benimsemiştir.
- Yasamada, yürütmede ve yargıda çoğunluğun mutlak iktidarı vardır.
- Anayasa mahkemesi olmadığı için yargı yasamaya bağlı hale gelmiştir.
- 06:5324. Anayasa'nın Değişiklikleri
- 24. Anayasa'nın en önemli özelliği değişiklikleridir.
- 1928'de laikliğe aykırı hükümler anayasadan çıkarılmıştır.
- 1934'te kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı verilmiş, seçmen yaşı 18'den 22'ye çıkarılmıştır.
- 1937'de Cumhuriyet Halk Partisi'nin altı oku anayasaya girmiştir.
- 09:33Türkiye Cumhuriyeti'nin İlkeleri
- Türkiye Cumhuriyeti laik, halkçı, milliyetçi, devletçi, cumhuriyetçi ve inkılapçıdır.
- Laiklik kavramı 1937 anayasaya girmiştir, 1924 anayasası laikliğe aykırı şeyler içeriyordu.
- Halkçılık, devletçilik ve inkılapçılık ilkeleri sadece 1937 anayasasında yer almıştır, 1961 ve 1982 anayasalarında devam etmemiştir.
- 10:391924 Anayasası Yürürlükte Olurken Meydana Gelen Gelişmeler
- 1930 yılında kadınlara belediye seçimlerine katılma hakkı, 1933'te muhtarlık seçimlerine katılma hakkı verilmiştir.
- 1934'te milletvekilliği seçimlerine katılma hakkı verilmiş, ilk seçilen kadın muhtar Gül Esin'dir.
- 1946 seçimlerinde kesintisiz çok partili yaşam başlamış, Cumhuriyet Halk Partisi'nden ayrılan Demokrat Parti ile iki parti katılmıştır.
- 12:41Seçim Sistemindeki Değişiklikler
- 1946 seçimlerinde milletvekili seçim kanunu değiştirilerek Türk tarihinde tek dereceli ilk seçimler yapılmıştır.
- 1950 seçimlerinde gizli oy ilkesi benimsenmiş ve bu ilke 1961 anayasasına girmiştir.
- 1950 seçimlerinde Yüksek Seçim Kurulu (YSK) kurulmuş ve seçim yargısı denetimi altında yapılan ilk seçimler bu dönemde yapılmıştır.
- 15:221961 Anayasası ve 27 Mayıs 1960 Darbesi
- 1950'de Demokrat Parti iktidara gelmiş, 1960'a kadar iktidarda kalmış ve 27 Mayıs 1960 darbesiyle sona ermiştir.
- 27 Mayıs 1960 darbesi 37 kişilik düşük rütbeli subaylardan oluşan bir grup tarafından yapılmıştır.
- Darbeden sonra Demokrat Parti kapatılmış, üyeleri yargılanmış ve bazıları idama mahkum edilmiştir.
- 16:171961 Anayasasının Hazırlanması
- 1961 anayasası için asli kurucu meclis kurulmuş, bu meclis asker ve sivil kanattan oluşmuştur.
- Asker kanadı Milli Birlik Komitesi (başında Cemal Gürsel) ve sivil kanadı Temsilciler Meclisi'nden oluşmuştur.
- Sivil kanada kapatılmayan siyasi partiler, sivil toplum kuruluşları, öğrenci konseyleri, üniversiteler ve tarım kredi kooperatifleri dahil olmuştur.
- 17:371961 Anayasası'nın Temel Özellikleri
- 1961 Anayasası, egemenlik yetkisini "yetkili organlar eliyle kullanır" diyerek meclis yerine devletin organları arasında bölüştürüyor, bu da kuvvetler ayrılığını temsil ediyor.
- 1961 Anayasası ile yasama meclis, yürütme cumhurbaşkanı ve bakanlar kurulu, yargı ise bağımsız mahkemeler tarafından yapılıyor ve parlamenter sisteme geçiliyor.
- 1961 Anayasası'nda meclis iki bölümden oluşuyor: alt meclis millet meclisi ve üst meclis cumhuriyet senatosu, kanunlar önce millet meclisinden sonra cumhuriyet senatosu'na gidiyor.
- 20:121961 Anayasası'nın İlkleri
- 1961 Anayasası "ilkler anayasası" olarak bilinir ve sosyal devlet kavramı, sosyal haklar ve hukuk devleti kavramı ilk defa anayasaya giriyor.
- İlk defa anayasalar içerisinde "insan hakları" ifadesinin geçtiği anayasa 1961 Anayasası'dır, 1982'de ise "insan haklarına saygılı devlet" ifadesi kullanılıyor.
- 1961 Anayasası'nın en önemli özellikleri kuvvetler ayrılığını getirmesi, sosyal devlet kavramını getirmesi ve anayasa mahkemesi getirmesidir.
- 22:371961 Anayasası'nda Yeni Kurumlar
- Milli Güvenlik Kurulu (MGK) ilk defa 1961 Anayasası'nda anayasaya giriyor.
- Diyanet İşleri Başkanlığı, Yüksek Hakimler Kurulu ve Devlet Planlama Teşkilatı 1961 Anayasası'nda anayasaya giriyor.
- 1961 Anayasası TRT'ye ve üniversitelere özerklik veriyor, TRT bağımsız ve tarafsız yayın yapacak, üniversiteler ise özgür düşünce ve bilim ortamında bilim yapacak.
- 24:211961 Anayasası ve 12 Mart 1971 Muhtırası
- 1961 Anayasası memurlara sendikal haklar ve grev hakkı getirmiş, bu nedenle özgürlükler anayasası olarak nitelendirilmiştir.
- 12 Mart 1971'de askeri bir darbe teşebbüsü yaşanmış ve partiler üstü, bürokratlardan ve teknokratlardan oluşan bir hükümet kurulmuştur.
- Bu hükümet, anayasanın çok özgürlük içerdiğini ve özellikle memurların çok fazla grev yaptığını iddia ederek anayasanın değiştirilmesine karar vermiştir.
- 25:231971 Değişiklikleri
- 1971 ve 1973 yıllarında yapılan değişikliklerle yürütme meclise karşı güçlendirilmiş, bakanlar kuruluna kanun hükmünde kararname yetkisi verilmiştir.
- Üniversitelerin özerkliği zayıflatılmış, TRT'nin anayasaya girmesi ve tümden kaldırılması sağlanmıştır.
- Memurlara verilen sendikal haklar kaldırılmış, devlet güvenlik mahkemesi ve askeri yüksek idare mahkemesi kurulmuştur.
- 27:30Anayasa Mahkemesi ve 1961 Anayasasının İlkeleri
- Anayasa değişikliklerini anayasa mahkemesi eskiden hem esas hem şekil bakımından denetliyordu, ancak esas denetimine son verilmiş, sadece şekil bakımından denetleyecek.
- 1961 Anayasası ilk defa anayasa mahkemesi, milli güvenlik kurulu, diyanet isleri başkanlığı, yüksek hakimler kurulu ve devlet planlama teşkilatı gibi kurumları anayasaya getirmiştir.
- Sosyal ve ekonomik haklar, başlangıç metni, üniversite kavramı, siyasi partilerin anayasal koruma altına alınması, sosyal devlet kavramı, demokratik devlet, hukuk devleti ve insan hakları kavramı ilk defa 1961 Anayasası ile anayasaya girmiştir.
- 31:271980'lerde Türkiye'de Kaos Durumu
- 1980'lere doğru Türkiye'de ekonomik sıkıntılar, siyasi cinayetler, sokak olayları ve sağ-sol çatışmaları yaşanmıştır.
- Cumhurbaşkanının görevi sona ermesine rağmen mecliste yeni cumhurbaşkanı seçilememiş, bu durum darbe yapmak isteyenlere zemin hazırlamıştır.
- 12 Eylül darbecileri darbe yaparak 1982 Anayasası'nın yapılmasına zemin hazırlamışlardır.