Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan, 1982 Anayasası'nda yasama ve seçimler konularını kapsayan kapsamlı bir eğitim dersidir. Eğitmen, KPSS sınavına hazırlananlar için önemli bilgiler sunmaktadır.
- Video, yasama kavramının tanımı ve özellikleri ile başlayıp, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin yapısı, seçimleri, milletvekili seçilme yeterlilikleri, vekillik sıfatı, meclis iç yapısı, çalışma düzeni ve yetkileri hakkında detaylı bilgiler sunmaktadır. İçerik, 2010 ve 2017 anayasa değişikliklerinin TBMM'nin yetkilerine etkilerini de içermektedir.
- Videoda ayrıca milletvekilliği için gerekli koşullar, seçilemez kişiler, yasama sorumsuzluğu ve dokunulmazlığı, meclis başkanlığı, siyasi parti grupları, yasama dönemi, toplantı ve karar yeter sayıları, kanun yapma süreci, anayasa değişiklikleri, af ilanları, para basımı, savaş ilanı ve 2017 anayasa değişikliği sonrası meclisin bilgi edinme ve denetleme yöntemleri gibi konular ele alınmaktadır. Video, bir sonraki bölümün yürütme konusunu ele alacağını belirterek sona ermektedir.
- 00:11Yasama ve Devlet Organları
- Yasama, devletin organlarından biridir ve 1982 Anayasası'na göre devletin organları yasama, yürütme ve yargı olmak üzere üçe ayrılmıştır.
- Yasama yasa yapma demektir ve yasamada Türkiye Büyük Millet Meclisi bulunurken, yürütme Cumhurbaşkanı, yargı ise bağımsız ve tarafsız mahkemelerdir.
- Yasama yetkisinin özellikleri genelliği, asliliği (ilkelliği), devredilmezliği ve sürekliliğidir.
- 01:53Meclis Yapısı
- Türkiye Büyük Millet Meclisi 600 milletvekilinden oluşmaktadır.
- Milletvekilleri seçimle gelirler.
- 02:15TBMM Seçimleri
- 1982 Anayasası'na göre TBMM seçimleri ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri 5 yılda bir birlikte aynı gün yapılır.
- Seçimler görevde olan meclis ve Cumhurbaşkanı görev sürelerinin dolmasından önceki son pazar oy verme günü yapılır.
- TBMM seçimleri yenilenme kararı (erken seçim) Türkiye Büyük Millet Meclisi veya Cumhurbaşkanı tarafından alınabilir.
- 04:14Seçimlerin Ertelenmesi ve Ara Seçimler
- Sadece savaş sebebiyle seçimler ertelenebilir ve erteleme kararı Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından alınır.
- Ara seçim, TBMM üyeliklerinde veya üye tam sayısında boşalma olması durumunda boşalan üyeliklerin doldurulması amacıyla yapılan seçimdir.
- Ara seçim bir yasama döneminde bir kez yapılır, seçimlerden 30 ay geçmedikçe ve seçimlere son bir yıl kala ara seçime gidilmez.
- 07:24Milletvekili Seçilme Koşulları
- Milletvekili seçilme yeterlilikleri: Türk vatandaşı olmak, 18 yaşını doldurmuş olmak, en az ilkokul mezunu olmak, askerlikle ilişkinin bulunmaması, kısıtlı olmamak, kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak, suçlarla ilgili belirli şartları sağlamaktır.
- Hakimler, savcılar, yüksek yargı organı mensupları ve silahlı kuvvet mensupları milletvekili olabilmek için görevlerinden çekilmesi gerekir.
- 09:17Milletvekili Seçildiğindeki Durumlar
- Yükseköğretim Kurulu'ndaki öğretim elemanları, görevinden çekilmeli ve istifa ettikten sonra seçilemezlerse geri dönebilirler.
- Hakimler, savcılar, yüksek yargı organı mensupları ve silahlı kuvvet mensupları seçilemezlerse göreve geri dönemezler.
- Milletvekilliği sıfatı, il seçim kurulu tarafından hazırlanan mazbatayla (tutanak) başlar ve görev başlaması için mecliste and içmesi ve yemin etmesi gerekir.
- 11:22Milletvekillerinin Dokunulmazlıkları
- Yasama sorumsuzluğu, milletvekilleri için oya, söze ve düşünceye karşı koruma sağlar ve meclis dışında açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.
- Yasama dokunulmazlığı, milletvekili seçilmeden önce veya seçildikten sonra işlediği suçla meclis kararı olmadıkça tutulamaz, tutuklanamaz, sorgulanamaz ve yargılanamaz.
- Yasama dokunulmazlığın istisnaları: ağır ceza gerektiren suçüstü halde yakalanma, soruşturmasına milletvekili seçilmeden önce başlamak koşuluyla ve Anayasa'nın 14. maddesindeki durumlar.
- 13:55Dokunulmazlığın Kaldırılması ve Vekillik Sıfatı
- Yasama sorumsuzluğu mutlak koruma sağlarken, dokunulmazlık kaldırılabiliyor ve pazara kadar (seçime kadar) korur.
- Dokunulmazlığın kaldırılması milletvekili sıfatını sona erdirmez, ancak vekillik sıfatı sona erdiğinde dokunulmazlık da bitecektir.
- Dokunulmazlığı kaldırmak için Türkiye Büyük Millet Meclisi genel kurulu tarafından toplantıya katılanların salt çoğunluğuyla (151'in altına düşmemeli) kaldırılır.
- 16:21Vekillik Sıfatının Sona Erişmesi
- Milletvekilliği sıfatı kendiliğinden, meclis kararıyla ve mahkeme kararıyla sona erebilir.
- İstifa vekilliği kendiliğinden sona erdirmez, istifanın kabul edilmesi gerekir.
- Vekillik kendiliğinden sona erdirme durumları: ölüm, gaiplik, bakan veya cumhurbaşkanı yardımcısı olarak atanma, cumhurbaşkanı seçilme ve yeniden seçimlerde seçilememek.
- 17:41Meclis Vekillik Sıfatının Sona Ermesi
- Milletvekili olarak atanmış bir kişi bakan olarak atandığında, vekillik sıfatı kendiliğinden sona erer ve istifa mektubu okunmaya gerek yoktur.
- Vekillik sıfatı meclis kararıyla devamsızlık, istifa, vekillikle bağdaşmayan görev yapma veya seçilmeye engel suçtan kesin hüküm giyerek sona erdirilebilir.
- Meclis kararıyla vekillik sıfatı sona erdirilen biri yedi gün içinde Anayasa Mahkemesi'ne başvurabilir ve mahkeme onbeş gün içinde kararını açıklar.
- 19:44Vekillik Sıfatını Sona Ertirmeyen Durumlar
- Partisinden istifa etmesi veya partisinin kapatılmasına neden olması vekillik sıfatını sona erdirmez.
- Meclis başkanı seçilmesi de vekillik sıfatını sona erdirmez çünkü meclis başkanı olmak için vekil olmak gerekir.
- 2017 anayasa değişikliğiyle milletvekili sayısı 600'e çıkarılmıştır ve milletvekili sayısını belirleyen Anayasadır.
- 21:14Meclis'in İç Yapısı ve Çalışma Düzeni
- Meclis'in iç yapısında başkanlık divanı, komisyonlar, danışma kurulu ve siyasi parti grupları bulunmaktadır.
- Meclis kendi çalışmalarını düzenlemek amacıyla koyduğu kurallara "meclis iç tüzüğü" denir ve bu durum meclisin yöntemsel bağımsızlığını oluşturur.
- Meclis iç tüzüğünün yargısal denetimini Anayasa Mahkemesi yapar ve iç tüzüğe değişiklik yapmak parlamento kararı niteliğindedir.
- 22:47Meclis Başkanlık Divanı
- Meclis başkanlık divanı, meclis çalışmalarını yöneten yapıdır ve meclis başkanı, başkan vekilleri, idare amirleri ve katip üyelerden oluşur.
- Başkanlık divanı içindeki herkesin milletvekili olmak zorundadır.
- Bir yasama döneminde meclis başkanlık divanı için iki kez seçim yapılır; ilk seçilenlerin görev süresi iki yıl, ikinci seçilenlerin görev süresi ise o yasama döneminin sonuna kadardır.
- 24:52Meclis Başkanının Seçimi
- Meclis başkanı, meclis genel kurulu tarafından seçilir ve geçici olarak en yaşlı milletvekili meclis başkanı sayılır.
- Meclis başkanlığı için adaylıklar beş gün içinde açıklanır ve seçim beş gün içinde tamamlanır; siyasi parti grupları meclis başkanlığına aday gösteremezler.
- Meclis başkanının seçimi en fazla dört turda tamamlanır, birinci turda adaylardan bir tanesi geçerli oyların üçte birini, dördüncü turda ise üye tam sayısının salt çoğunluğunu (en az 301 oy) alırsa seçilir.
- 27:01Meclis Başkanlığı ve Siyasi Parti Grupları
- Meclis başkanı seçilmesi vekillik sıfatını sona erdirmez, eskiden vekalet görevi vardı ancak artık bu görevi yapmıyor.
- Siyasi parti grubu, mecliste bir siyasi partiyi temsil eden ve en az yirmi milletvekilinden oluşan yapıdır.
- Siyasi parti grupları meclis başkanlığına aday gösteremez ancak cumhurbaşkanlığına aday gösterebilir.
- 29:14Meclisin Çalışma Düzeni
- Yasama dönemi, iki genel seçim arasındaki süredir ve beş yıldır.
- Yasama yılı 1 Ekim'de başlayıp 30 Eylül'de sona eren süredir.
- Meclisin belli bir günde açtığı toplantıya "birleşim", birleşimin arayla bölünen kısımlarına ise "oturum" denir.
- 30:28Meclisin Tatil ve Toplantı Süreleri
- Meclis bir yasama yılını en çok üç ay tatil yapar (Temmuz, Ağustos ve Eylül).
- Meclis ayrıca on beş günde ara verebilir, bu kararlar parlamento kararıyla alınır.
- Meclisi tatildeyken veya aradayken toplantıya çağırma olağanüstü toplantı olarak adlandırılır.
- 32:19Meclis Toplantı ve Karar Yeter Sayıları
- Meclis üye tam sayısı altıyüz milletvekillidir, toplantı yeter sayısı tam sayısının üçte biri olan ikiyüz vekildir.
- Karar yeter sayısı toplantıya katılanların salt çoğunluğudur ancak bu sayı meclis üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlası olan yüzellibirden az olamaz.
- Meclis başkanı seçiminde birinci ve ikinci turda üye tam sayısının üçte ikisi (dörtyüz vekil), üçüncü turda üye tam sayısının salt çoğunluğu (üçyüzbir vekil) istenir.
- 35:15Nitelikli Çoğunluk Aranan Haller
- Nitelikli çoğunluk aranan hallerde üye tam sayısının salt çoğunluğu (üçyüzbir vekil), üçte beşi (üçyüzaltmış vekil) veya üçte biri (dörtyüz vekil) istenir.
- Meclis başkanı ve kamu baş denetçisi seçimleri, genel ya da özel af kanunu oylaması, seçimlerin yenilenmesi kararı ve devamsızlık yapan vekilin düşürülmesi gibi konularda nitelikli çoğunluk aranır.
- 37:23Meclis'te Oylama Sistemi ve Yüce Divan'a Sevk
- Yüce Divan'a sevk için önce meclis soruşturma önergesi verilir, sonra meclis soruşturma kararı açılır ve ardından yüce divana sevk edilir.
- Meclis soruşturma önergesi için yeterli sayı, meclis soruşturma kararı için 360, bakan veya cumhurbaşkanı yardımcısının yüce divana sevkinde 400, cumhurbaşkanının yüce divana sevkinde 400 çoğunluk aranır.
- Anayasa Mahkemesi'nin üye seçimi üç turda yapılır ve meclis başkanlık seçiminin ilk iki turu, Anayasa Mahkemesi seçiminin birinci turu olur.
- 38:31Anayasa Değişikliği ve Diğer Önemli Oylamalar
- Anayasanın değiştirilmesi için en az 200 milletvekili teklif vermelidir ve meclisten çıkması için 360 milletvekili şarttır.
- Anayasa değişiklik tekliflerinin onaylanması, cumhurbaşkanı meclise geri gönderilen kanunun aynen kabulü gibi durumlarda nitelikli çoğunluk aranır.
- Yasama dokunulmazlığının kaldırılması basit çoğunlukla yapılır, yani toplantıya katılanların salt çoğunluğuyla karar alınır.
- 40:08Meclisin Toplantı ve Karar Yeter Sayıları
- TBMM toplantı yeter sayısı meclis üye tam sayısının üçte biri, yani en az 200 milletvekilidir.
- Meclis karar yeter sayısı toplantıya katılanların salt çoğunluğu olup, en az karar yeter sayısı 151'dir.
- 40:33Meclisin Görev ve Yetkileri
- Meclis, kanun koyarken kanunla, diğer işlerde ise parlamento kararıyla hareket eder.
- Meclis kanun koymak, değiştirmek, kaldırmak, anayasa değiştirmek, bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşüp kabul etmek, para basılmasına karar vermek ve genel/özel af ilan etmek gibi görevleri vardır.
- Meclis savaş ilan etmek, askerlere izin vermek, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin kullanılmasına karar vermek, olağanüstü hal kararlarını onaylamak gibi yetkilere sahiptir.
- 42:51Meclisin Seçim Görevleri
- Meclis meclis başkanı, kamu baş denetçisi, anayasa mahkemesi'ne üç üye, hakimler-savcılar kurulu'na yedi üye, sayıştay başkan ve üyelerini, RTÜK üyelerini seçer.
- Kamu baş denetçisi ve anayasa mahkemesi'ne üye seçme yetkisi 2010 anayasa değişikliği ile, hakimler-savcılar kurulu'na üye seçme yetkisi ise 2017 anayasa değişikliği ile meclise tanınmıştır.
- 44:28Kanun Hazırlama Süreci
- Bir milletvekili bile kanun teklifinde bulunabilir ve teklif meclis başkanlığına sunulur.
- Meclis başkanlığı teklifi ilgili komisyona gönderir, komisyon raporunu hazırlar ve rapor dağıtılıp okunduktan sonra TBMM genel kurulu'nda oylamaya geçilir.
- Meclis kanun teklifini reddederse, bir yıl geçmeden aynı kanun yeniden sunulamaz; kabul ederse kanun cumhurbaşkanına gider ve cumhurbaşkanı bunu meclise geri gönderebilir (veto edebilir).
- 45:56Cumhurbaşkanı'nın Kanun Yetkileri
- Cumhurbaşkanı, kanunları resmi gazetede yayınlama süresi onbeş gündür.
- Meclis, Cumhurbaşkanı tarafından veto edilen kanunu aynen kabul etmek için üye tam sayısının salt çoğunluğu (301) gereklidir.
- Meclis, kanunu değiştirerek tekrar gönderirse, süreç başa döner ve yeni bir kanun niteliği kazanır.
- 47:12Kanunların Yürürlüğe Girişi ve Veto Yetkisi
- Yürürlük tarihi belirtilmeyen kanunlar, resmi gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girer.
- Cumhurbaşkanının veto yetkisi vardır, ancak bütçe kanunu veto edilemez.
- Bütçe kanunu yargısal denetimini Anayasa Mahkemesi yapar.
- 48:20Kanun Teklifleri ve Meclis Yetkileri
- Bir yasama dönemi içerisinde sonuçlandırılamayan kanun teklifleri geçersiz sayılır ve bu duruma kadük olma denir.
- Bir milletvekili bile kanun teklifinde bulunabilir, ancak bütçe kanun teklifini Cumhurbaşkanı hazırlar.
- Bütçe kanunu Cumhurbaşkanının veto edemediği tek kanundur ve bütçe kanununun yargısal denetimini Anayasa Mahkemesi yapar.
- 49:33Anayasa Değişiklikleri
- Anayasa değişiklik teklifi en az meclis üye tamsayısının üçte biri (200 milletvekili) tarafından teklif edilmelidir.
- Anayasa değişiklikleri TBMM genel kurulu'nda görüşülürken öncelikli görüşülür, aceleye getirilemez ve iki kez görüşülür.
- Anayasa değişiklikleri genel kurulda gizli oylanır ve kabul sayısı 300-360 arasında kalmışsa red edilir, 360 ve üzeri kabul varsa Cumhurbaşkanı'na gider.
- 52:01Cumhurbaşkanı'nın Anayasa Değişiklikleri Üzerindeki Yetkisi
- Cumhurbaşkanı, anayasa değişikliklerini onaylayabilir, meclise geri gönderebilir veya halka sorabilir.
- Referandum kararı çıkarsa, ilgili anayasa değişikliği kanununun resmi gazetede yayımını izleyen altmış gün sonraki ilk pazarda referandum gerçekleşir.
- Anayasa değişikliğinde nitelikli çoğunluklar aranır ve Cumhurbaşkanı anayasa değişikliğini direkt onaylaması için en az 400 milletvekilinin kabulü gerekir.
- 53:01Meclisin Diğer Görevleri ve Yetkileri
- Meclis, genel af hem suçu hem cezayı, özel af ise sadece cezayı kaldırır; ancak orman suçları af kapsamında yer almaz.
- Para basılmasına karar vermek için kanun çıkarılır; kağıt parayı Merkez Bankası, madeni parayı ise Darphane basar ve paraların dağıtımını Merkez Bankası yapar.
- Meclis, savaş ilan edip Türk Silahlı Kuvvetleri'nin kullanılmasına karar verir, milletlerarası anlaşmaları onaylar ve çeşitli seçim görevleri yerine getirir.
- 56:41Meclisin Bilgi Edinme ve Denetleme Yöntemleri
- 2017 Anayasa değişikliği ile TBMM'nin bilgi edinme ve denetleme yöntemleri tanımlandı.
- Meclisin bilgi edinme ve denetleme yöntemleri şunlardır: yazılı soru, genel görüşme, meclis araştırması ve meclis soruşturması.
- 2017 Anayasa değişikliğinden önce soru sözlü de olabiliyordu, ancak artık sadece yazılı olacak ve 15 gün içinde cevaplanmak üzere.
- 59:01Meclisin Bilgi Edinme Yöntemleri
- Genel görüşme, devlet ya da toplum faaliyetlerini ilgilendiren önemli bir konunun meclis genel kurulunda görüşülmesidir.
- Meclis araştırması, belli bir konuda bilgi edinmek amacıyla yapılan incelemedir ve devlet sırları ile ticari sırlar meclis araştırmasına konu olamaz.
- Meclis soruşturması, bakan ve cumhurbaşkanı yardımcılarının cezayı ve sorumluluğunu denetleyen bir araçtır.
- 59:51Meclis Soruşturması Süreci
- Meclis soruşturması için en az 301 milletvekilinin talebiyle soruşturma önergesi verilir.
- Soruşturma kararı için en az 360 milletvekilinin oyuyla meclis soruşturması açılır.
- Soruşturmadan sonra Yüce Divan'a sevk için 400 milletvekilinin oyu gereklidir.