Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Türkçe yazım kurallarını anlattığı kapsamlı bir eğitim içeriğidir.
- Videoda Türkçe yazım kuralları detaylı şekilde ele alınmaktadır. Özellikle kısaltmaların yazımı, ikilemelerin yazımı, pekiştirmelerin yazımı, fiillerin yazımı ve birleşik kelimelerin yazımı gibi konular örneklerle açıklanmaktadır. Birleşik sözcüklerin bitişik veya ayrı yazılması kuralları, istisnalar ve karıştırılan sözcükler üzerinde durulmaktadır.
- Video, Türk Dil Kurumu'nun yanı sıra İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay gibi kurumların bitişik yazım kurallarını, renk isimlerinin yazımını ve karıştırılan sözcüklerin listesini içermektedir. Ayrıca küreler, yiyecek içecek isimleri, gök isimleri, organ isimleri, zaman ifadeleri, sıfat-fiil ekleri, renk ifadeleri, yer isimleri, alt-üst ifadeleri, fiil durumları, il-ilçe isimleri, baş sözcüğü, baba-beyefendi-hanım gibi özel durumlar ve ev-hane gibi kelimelerin yazılış kuralları örneklerle açıklanmaktadır.
- 00:08Kısaltmaların Yazımı
- Kısaltmaların yazımında kurum kuruluşlarının açılımının her kelimesinin ilk harfi büyük harflerle yazılır (TBMM, TDK, BOTAŞ, PTT).
- Büyük harflerle yapılan kısaltmalarda noktalama işareti kullanılmaz, ancak "Türkiye Cumhuriyeti" ve "Türkçe" gibi özel durumlarda noktalı kısaltma yapılır.
- Küçük harfli kısaltmalarda sonunda nokta kullanılır ve kısaltmada küçük harf varsa açılımı esas alınarak verilir (Almanca, metrekare, metreküp).
- 04:09İkilemelerin Yazımı
- İkilemeler genellikle ayrı yazılır (art arda, adım adım, sere serpe, peşi peşine) ancak bazı kalıplaşmış ikilemeler bitişik yazılır (gitgide, alt üst, alışveriş, sus pus, bitti, mini mini, gel-git).
- 04:56Pekiştirmelerin Yazımı
- Pekiştirmeler sıfat, zarf veya adlaşmış sıfat görevinde olabilir ve mutlaka bitişik yazılır (apaçık, büsbütün, çepeçevre, dümdüz, mosmor, sapsarı, sapasağlam).
- 05:25Fiillerin Yazımı
- Yardımcı eylemlerle oluşturulan birleşik fiillerde ses olayı yoksa ayrı yazılır, varsa bitişik yazılır (fark etmek, hak etmek, kabul etmek, terk etmek, var olmak, hissetmek, affetmek, devretmek, nakletmek).
- Kurallı birleşik fiillerde (ikisi de fiilden olanlar) mutlaka bitişik yazılır (düşünmek, bilmek, almak, vermek, uyumak, kalmak).
- 07:38Birleşik Kelimelerin Yazımı
- Birleşik sözcük, iki kelimenin anlam bakımından birbirini tamamlayarak kullanılmasıdır ve her birleşik kelime bitişik yazılacak diye bir kaide yoktur.
- Bitki ve hayvan isimlerinde iki kelime kastediyorsa ayrı yazılır (adabalığı, devekuşu, muhabbet kuşu, ağustos böceği, deniz yılanı, bal arı, ayrık otu, eğrelti otu, güzel avrat otu), ancak anlam kaybına uğradığında bitişik yazılır (güzel avrat otu).
- Bitki isimlerinde kalıplaşmış olanlar bitişik yazılır (bakla çiçeği, nar çiçeği, su çiçeği, ağız otu, sıçan otu, semizotu, dereotu, çöre otu).
- Nesne, alet, edevat isimlerinde gerçek anlamda bir taşı olduğu için ayrı yazılır (alçıtaşı, oltu taşı, Erzurum taşı, tesbih taşı, turis taşı, süngertaşı, yılan taşı, buzul taşı, Arap sabunu, el sabunu, kahve değirmeni, yel değirmeni).
- Yol ve ulaşımla alakalı sözcükler ayrı yazılır (çevreyolu, denizyolu, havayolu, karayolu, keçi yolu).
- Olgu, olay ifadeleri ayrı yazılır (açık oturum, açıköğretim, ay tutulması, dil birliği, din birliği, işbirliği, ses uyumu).
- Bilim ve bilgi sözleri ayrı yazılır.
- 10:35Yazım Kuralları
- Gök bilimi, halk bilimi, ruh bilimi gibi ifadeler ayrı yazılır, ancak yerküre bitişik yazılır.
- Yiyecek içecek isimleri genellikle ayrı yazılır (talaş böreği, badem yağı, çiğ köfte), ancak tabelaları kandırmamalıdır.
- Gökyüzü isimleri (çobanyıldızı, kervan yıldızı, kutup yıldızı) büyük harfle yazılır, özel adı verilmediği takdirde küçük harfle yazılır.
- 11:52Vücut Organları ve Zaman İfadeleri
- Vücut organ isimleri (patlak göz, süzgün göz, aşı kemiği, elmacık kemiği) ayrı yazılır.
- Zamanla alakalı ifadeler (bağbozumu, gece yarısı, gün ortası, hafta başı, hafta sonu) ayrı yazılır.
- 12:19Fiil Ekleri ve Birleşik Kelimeler
- Birleşik kelimede fiil varsa normalde bitişik yazılır, ancak sadece bir kelimede "anası mezar dikecekmiş" ifadesi varsa ayrı yazılır.
- Bilirkişi ve gider ayak gibi ifadeler birinci kelimede "anası mezar dikecekmiş" olmasına rağmen bitişik yazılır.
- 13:39Renk İfadeleri ve Yön İsimleri
- Renk ifadeleri (bal rengi, duman rengi, gümüş rengi, portakal rengi) ve rengin tonu bildirilirse (açık mavi, açık yeşil, koyu mavi, koyu yeşil) ayrı yazılır.
- Doğu, batı gibi ifadeler yer isminde kullanılırsa (Batı Trakya, Doğu Anadolu, Güney Kutbu, Güney Amerika, Ortadoğu, Uzakdoğu) büyük harfle yazılır.
- İç, dış, öte sıra ifadeleri (ahlak dışı, çağdaşı, din dışı, olağandışı, yasadışı, ceviz içi, hafta içi, yurtiçi, çevrimiçi, aklı sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra, fizikötesi, kızılötesi) ayrı yazılır.
- 14:46Alt ve Üst İfadeleri
- Gerçek alt ve üst olma durumu söz konusu ise (deri altı, sualtı, toprak altı, tepeüstü, böbrek üstü bezi) ayrı yazılır.
- Somut olarak bir yer ifade etmiyorsa (bilinçaltı, gözaltı kremi, şuuraltı, akşamüstü, ayaküstü, bayram üstü, gerçeküstü, ikindi üstü, olağanüstü, yüzüstü) bitişik yazılır.
- 15:54Diğer Ayrı Yazılan İfadeler
- Alt geçit, anadil, önsöz, art niyet, arka plan, yan cümle, karşı görüş, iç savaş, orta kulak, dış borç, peşin fikir gibi ifadeler ayrı yazılır.
- "Şey" kelimesi her zaman ayrı yazılır.
- 16:27Bitişik Yazılan İfadeler
- Ses düşmesi varsa (kaynana, kayın, anadan) bitişik yazılır.
- Anlam kaybı söz konusuysa (aslanağzı, keçiboynuzu, pekmezi, kuşburnu, Ayşe, Hafız Ali, Danaburnu, Dilber Dudağı, Vezir Parmağı, Bülbül Yuvası, Beşiktaş, Büyük Ayı, Küçük Ayı, Kervankıran, Bal Köpüğü, Gül Kurusu) bitişik yazılır.
- Oğlu, kızı gibi ifadeler (Çapanoğlu, Eloğlu, Hinoğlu, El Kızı) bitişik yazılır.
- 17:43Fiil Durumları ve Diğer Bitişik Yazılan İfadeler
- İşin içine giren tüm fiiller bitişik yazılır (ateşkes, çal, çene çalmak, gel, beri gelmek, sallabaş sallamak, ver yansın, yapboz, yazboz, cankurtaran, çöp çatan, mesaj atmak, dalgakıran, gökdelen, barışsever, sevenleri, yurtsever, hayırsever, gecekondu).
- İl, ilçe, saat gibi isimler (Çanakkale, Gümüşhane, Acıpaya, Pınarbaşı, Beşiktaş, Kabataş) küçük harfle yazılır.
- Ara yönler (güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu) bitişik yazılır.
- 19:10Baş Sözcüğü ve Diğer Bitişik Yazılan İfadeler
- Sıfat tamlaması şeklinde ise (başbakan, başçavuş, başhekim, başkahraman, başkent, aşçıbaşı, binbaşı, elebaşı, ustabaşı, yüzbaşı) bitişik yazılır.
- Ağabey, beyefendi, hanım, anne, hanımefendi, kadın, paşa, baba gibi ifadeler bitişik yazılır.
- Belgesiz sıfatlar ve zamirler (biraz, birçok, bir çoğu, birkaç, birkaçı, bir takım) bitişik yazılır.
- 20:13Ev ve Müzik İsimleri
- Ev kelimesi anlam kaybına uğradığı için bitişik yazılır (aşevi, bakımevi, basımevi, doğumevi, öğretmenevi).
- Hane, namezade, çayhane, kanunname, amcazade gibi ifadeler bitişik yazılır.
- Müzikteki makamlar (acem, buselik, hisar, buselik, muhayyer kürdü) bitişik yazılır.
- Sıfatla oluşturulan usul adları (ağır aksak, yörük aksak, yürük sema) ayrı yazılır.
- 21:00Yazım Kuralları ve İstisnalar
- Bazı sözcüklerin yazımına kanun karar veriyor, Türk Dil Kurumu değil.
- İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim Kurulu gibi kurumlar bitişik yazılır.
- Yükseköğretim Kurulu, Açıköğretim Fakültesi ve Gaziosmanpaşa Üniversitesi ayrı yazılır.
- Akağaç, alaca, menekşe, karadut gibi renk isimleri ve alabalık, mavi küf gibi ifadeler ayrı yazılır.
- 21:44Yazım Karıştırılan Sözcükler
- Yazım karıştırılan sözcükler riskli bir başlık olup, kelime haznemiz alakalı olabilir.
- Çözülen sorularda denk gelen kelimelerin yazımını bilmiyorsanız listenize eklemeniz önerilir.
- Yazım kurallarında bol miktarda test çözülmesi gereken bir konu olup, düzenli soru çözersek problem yaşanmaz.